Pierre Bourdieu

Pierre Bourdieu (Denguin, 1 Augustus 1930 – Parys, 23 Januarie 2002) was 'n Franse sosioloog. In sy eie land was hy 'n leidende linkse intellektueel, maar buite Frankryk was hy hoofsaaklik as sosiale wetenskaplike bekend. Weens sy magnum opus La distinction van 1979 word hy beskou as een van die groot sosioloë van die twintigste eeu.

Pierre Bourdieu
Bourdieu in 1969
Gebore	(1930-08-01)1 Augustus 1930 Denguin, Frankryk
Oorlede	23 Januarie 2002 (op 71) Parys, Frankryk
Nasionaliteit	Frankryk
Vakgebied	Sosiologie, krag
Instelling(s)	École pratique des hautes études (voor 1975) École des hautes études en sciences sociales (na 1975) Collège de France
Alma mater	École Normale Supérieure, Universiteit van Paris
Bekend vir	Kulturele hoofstad, veld, Habitus, Doxa, sosiale illusie, efleksiwiteit, sosiale kapitaal, simboliese kapitaal, simboliese geweld, praktykteorie
Beïnvloed deur	Gaston Bachelard, Karl Marx, Max Weber, Georges Canguilhem, Émile Durkheim, Norbert Elias, Edmund Husserl, Jean-Paul Sartre, Maurice Merleau-Ponty, Blaise Pascal, Raymond Aron, Marcel Mauss, Louis Althusser, Erwin Panofsky, Claude Lévi-Strauss, Ludwig Wittgenstein, Henri Gouhier, Michel Foucault, P. F. Strawson
Invloed op	Loïc Wacquant, Anthony Giddens, Édouard Louis, Antanas Mockus, Didier Eribon, Béatrice Galinon-Mélénec

Lewensloop

Bourdieu is gebore as die seun van 'n posman in 'n boerderygemeenskap aan die rand van die Pireneë. Hy studeer in filosofie aan die Ecole-normale supérieure in Parys en het daarna gedoseer aan die universiteit van Algiers. In Algerië, waar hy ook as soldaat gedien het, het hy in die vyftigerjare sy eerste sosiologiese studie gedoen, die wetenskap waarna hy hom "bekeer" het. Hy het onder andere die ontworteling van die Algeriërs deur die Franse kolonialisme en die Islam ondersoek.

In 1968 stig hy die ondersoeksinstituut Centre de Sociologie Européene en in 1975 stig hy die tydskrif Actes de la recherche en sciences sociales. In 1982 het hy Raymond Aron as professor in die gesogte Collège de France geslaag. Hy was nog altyd in die eerste plek betrokke by sosiale ongelykheid, wat waarskynlik te danke is aan sy eie lae afkoms. Benewens die feit dat hy sosioloog geword het, het hy al hoe meer 'n politieke aktivis geword. Hy het teen moderne sosiale demokrate soos Jospin en Blair gedraai, wat in die 1980's en 1990's toenemend neoliberaal geword het. Hierteenoor het hy in Frankryk grootgeword tot net so bekende intellektuele soos byvoorbeeld Jean-Paul Sartre, Michel Foucault of Jacques Derrida geword.

Toe hy ook op 23 Januarie 2002 onverwags aan kanker gesterf het, was hy 71 – die koerant Le Monde en talle televisienuusverslae het hieroor berig. Hy is begrawe by die beroemde Parys-begraafplaas Père-Lachaise.

Werk

Algemeen

Bourdieu was een van die min groot sosioloë wat teorie en empirisme verbind het. Hy het grootskaalse navorsing gedoen deur beide opnames, in-diepte onderhoude en bronnavorsing en kon die versamelde data gebruik vir nuwe, diepgaande teorieë.

Daarbenewens het hy altyd refleksiwiteit in sosiologie gepropageer. Sosioloë moet altyd bewus wees van hul eie posisie in die navorsingsveld, in die wetenskap en in die samelewing. Hulle moet hulself en sosiale wetenskap op dieselfde manier bestudeer as wat ander doen.

Vir baie was Bourdieu nie 'n maklike skrywer nie. Sy voortdurende drang om alles so akkuraat as moontlik te beskryf deur bysinne en tersydes asook om ook tussen nuanses te onderskei, het soms tot ontoeganklike prosa gelei.

Veld, kapitaal en habitus

Bourdieu het tydens sy studies in aanraking gekom met die eksistensialisme van Sartre. In eksistensialisme het die akteurs 'n groot invloed om hul wêreld te skep. Volgens Bourdieu het Sartre nie voldoende rekening gehou met die beperkings wat die sosiale struktuur op akteurs opgelê het nie. Aanvanklik het hy 'n oplossing gevind in die strukturalisme van Claude Lévi-Strauss, maar uiteindelik was dit net so beperkend vir hom, maar aan die ander kant van die struktuur-agentskapsdebat. Hy het die eksistensialisme van Sartre by subjektivisme ingedeel, wat ook die fenomenologie van Alfred Schütz, die simboliese interaksionisme van Herbert Blumer en die etnometodologie van Harold Garfinkel ingesluit het. Lévi-Strauss het in die kamp van objektivisme geval, met ook die strukturalisme van Ferdinand de Saussure en die strukturele Marxisme.

Om mag en invloed in 'n veld te verkry, het mense kapitaal nodig. Dit behels nie alleen ekonomiese kapitaal soos geld en vaste eiendom nie, maar ook kulturele kapitaal (kennis, vaardighede, opleiding) en sosiale kapitaal (verhoudings, netwerke). Hierdie driedeling is geïnspireer deur Max Weber se teorie. Bourdieu het later ander vorme van kapitaal bygevoeg, soos simboliese kapitaal (grootliks sosiale erkenning) en taalkapitaal (beheer van die taal van die dominante kultuur).

In elke veld ontwikkel mense onbewustelik 'n sekere habitus, 'n volhoubare manier van waarneming, denke en optrede, waarmee mense hulself in die veld kan handhaaf en voortgaan. Mense wat reeds lank in 'n veld was, byvoorbeeld sedert die geboorte, het so 'n voordeel bo nuwelinge, want die habitus is ten volle geïntegreer met hulle. Die habitus word dus gevorm deur die wisselwerking tussen individue, om dan strukturele vorms aan te pak wat hul optrede verder beïnvloed: hier is die sleutel tussen individu en samelewing, tussen mikro en makro.

Bourdieu se idees oor veld en habitus is soortgelyk aan die figuurlike sosiologie van Norbert Elias, wat veral in Amsterdam se sosiologie gevind is. Bourdieu het dit nie net van toepassing gemaak op die samelewing as geheel en die klasstruktuur nie, maar ook op 'n verskeidenheid spesifieke velde, soos die akademiese (Homo academicus, 1984) en die artistieke veld (Les règles de l'art, 1992).

Reproduksieteorie

Uit bogenoemde het Bourdieu afgelei dat die klasstruktuur ditself voortdurend reproduseer. Alhoewel ons in 'n meritokratiese samelewing woon, waar intelligensie en opleiding dus 'n individu se plek in die samelewing moet bepaal, bly dit in werklikheid moeilik om uit die klasstrutuur te beweeg. Aangesien werkers se kinders wat hoër onderwys ontvang, min verstaan van die subtiele gebruike van die hoër kringe en deur hul gebare, hul taalgebruik en so voort vertoon dat hulle nie uit die hoër kringe van kindsbeen kom nie. Dus sal hulle ook nie regtig in hierdie kringe tuishoort nie en sal hulle nooit heeltemal deel sal wees van die boonste laag van die samelewing nie.

Hulle het nie die habitus van die huis af geërf nie. Bourdieu, homself is van die laer middelklas in die provinsie afkomstig, lyk in die eerste opsig die uitsondering van die reël te wees, maar hy het ook nooit deel gevoel van die Paryse akademiese wêreld nie.

Onderskeidsteorie

Bourdieu is sy grootste bekendheid te danke aan sy 1979-boek La distinction. Critique sociale du jugement, wat in 1984 in Engels vertaal is as Distinction. A social critique on the judgement of taste. Hierin het hy die manier waarop die sosiale klasse met mekaar verband hou, uitgewerk deur hul lewenstyl en kulturele voorkeure te bestudeer. 'n Persoon se kulturele voorkeur is nie net 'n persoonlike voorkeur nie, maar in baie gevalle 'n uitdrukking van die groep waaraan hy of sy behoort.

Op grond van 'n opname in die sestigerjare onder meer as 1200 mense, het hy tot die gevolgtrekking gekom dat mense hulself van ander onderskei met behulp van hul kulturele voorkeure. Dit gaan nie net om sake soos musiek, letterkunde en beeldende kunste nie, maar ook kosvoorkeure, klere, binnehuisversierings en dies meer. As gevolg van hul opvoeding en tot 'n mindere mate hul opleiding, het mense uit die hoër klasse 'n habitus ontwikkel waarin 'hoëkultuur' sentraal is. Hulle is in staat en ook geneig om kunswerke meer in terme van vorm, oorspronklikheid en die verhouding met ander kuns te beoordeel (hy noem dit 'n 'estetiese ingesteldheid') as op die inhoud, die uitlok van emosies en die direkte voordeel.

Dit onderskei hulle van mense van laer klasse, teen wie hulle bewustelik of andersins op neersien word. Mense van die middel- en werkersklas wat hoër op wil gaan, het dikwels nie genoeg opleiding om ten volle deur die hoër klasse aanvaar te word nie. Hulle het nie genoeg 'kulturele kapitaal' nie, hoë kultuur is nie in hul 'habitus' nie. As sekere groepe 'n kulturele voorkeur van hoër klasse oorneem, beskou hierdie hoër klasse dit nie meer as eksklusief nie en dit is dus tyd vir hulle om iets nuuts te aanvaar.

Die klasstruktuur word deur Bourdieu beskou as 'n "sosiale ruimte", waarin nie net die hoeveelheid kapitaal wat mense besit 'n rol speel nie (die tradisionele hiërargie), maar ook die samestelling van die kapitaal. Mense met hoofsaaklik ekonomiese kapitaal (bv. in besigheid) het dikwels 'n tradisionele kulturele voorkeur, mense met baie kulturele kapitaal (akademici, kunstenaars) het 'n meer progressiewe (avant-garde) voorkeur. Die pad wat mense gevolg het, speel ook 'n belangrike rol (is hulle bv. sosiale klimmers?), wat dit 'n dinamiese karakter gee.

Kritiek

Behalwe vir sy ingewikkelde taal gebruik en sy linkse aktivisme, is Bourdieu ook om ander redes gekritiseer. Sy sosiologie is baie op Frankryk gerig. In ander samelewings as in Frankryk, byvoorbeeld in Amerika of in Nederland, sal die skeidingslyne tussen die klasse baie minder skerp gedefinieer word. Daar sou baie meer mense wees wat allerhande smaakvoorkeure van die hoë en lae kultuur meng, die sogenaamde 'kulturele omnivore'. Dit selfs in die 1960's die geval, toe Bourdieu sy navorsing gedoen het.

Daarbenewens voel baie, veral van die kulturele elite,afgehaal deur die idee dat as hulle bewus sal wees van mense met ander voorkeure hulle as snobs afgemaak sal word. Bourdieu het egter soveel meer implisiet bedoel. Statusmotiewe speel gewoonlik net 'n onbewuste rol in kulturele smaak.

Ten slotte het Bourdieu soms empiriese data te maklik geïnterpreteer, en sommige konsepte, soos veld, word nie altyd baie goed uitgewerk nie.

Geselekteerde bibliografie

• 1958 – Sociologie de l’Algérie
• 1970 – La reproduction. Éléments pour une théorie du système d'enseignement
• 1979 – La distinction. Critique sociale du jugement (1984, Distinction. A social critique of the judgement of taste)
• 1980 – Le sens pratique
• 1984 – Homo academicus (2002, Homo academicus, vert. Patrick Claeys, Freddy Mortier & Jacques Tacq)
• 1989 – Opstellen over smaak, habitus en het veldbegrip, red. Dick Pels
• 1992 – Les règles de l’art (1994, De regels van de kunst. Wording en structuur van het literaire veld, vert. Rokus Hofstede)
• 1992 – Réponses: pour une anthropologie réflexive (1992, Argumenten. Voor een reflexieve maatschappijwetenschap, vert. Rokus Hofstede)
• 1993 – La misère du monde
• 1996 – Sur la télévision (1998, Over televisie, gevolgd door In de greep van de journalistiek, vert. Rokus Hofstede)
• 1997 – Méditations pascaliennes
• 1998 – La Domination masculine
• 2002 – Ein soziologischer Selbstversuch (postuum, vert. van Esquisse d'une auto-analyse, 2004)

Bron

• Hierdie artikel is vertaal vanuit die Nederlandse Wikipedia

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Pierre Bourdieu.