Wikipedia

Selfbesering

Selfbesering is die opsetlike, direkte besering van 'n persoon se eie liggaamsweefsel wat sonder selfmoordbedoelings gedoen word. Die term selfbesering word in die meer onlangse literatuur gebruik in 'n poging om 'n meer neutrale terminologie daar te stel. Die ouer literatuur verwys amper uitsluitlik na selfmutilasie.

Klassifikasie wysig

 
Opsetlike dwelmmisbruik of middeloordosering is 'n vorm van selfbesering met 'n ondertoon van selfmoord.

Selfbesering, ook bekend as selfleed, selftoegediende geweld of selfbeserende gedrag, verwys na 'n spektrum van gedrag waar aantoonbare leed deur 'n persoon self toegedien word.[1] Die gedrag behels doelbewuste weefselskade wat gewoonlik sonder selfmoordbedoelings aangerig word. Die mees algemene vorm van selfbesering is selfsny waar die vel met 'n skerp voorwerp, soos 'n mes of lemmetjie, gesny word. Die term selfmutilasie word ook gebruik, maar sommige mense vind dit kommerwekkend, onakkuraat of beledigend.[1] Selftoegediende wonde is 'n term wat spesifiek met soldate geassosieer word en beskryf niedodelike selftoegediende beserings ten einde vroeë ontslag te ontvang.[2][3] Dit verskil van die algemene definisie van selfbesering, aangesien beserings vir 'n spesifieke sekondêre doel aangebring word. 'n Breër definisie van selfbesering kan persone insluit wat hulle liggame deur middel van eetsteurings beskadig.

Net soos baie ander steurings (bv. middelmisbruik, dobbelverslawing) lê selfbesering sonder selfmoordbedoeling op 'n spektrum, en net soos hierdie ander steurings word selfbeserende gedrag as 'n geestesversteuring geklassifiseer sodra dit 'n sekere drumpel bereik.

'n Algemene beskouing van selfbesering is dat dit aandagsoekende gedrag is. In die meeste gevalle is dit egter onakkuraat. Baie selfbeseerders is baie selfbewus oor hulle wonde en letsels en voel skuldig oor hulle gedrag; hulle sal baie moeite doen om dit te verberg.[4] Selfbesering word as 'n hanteringsmeganisme gebruik om emosionele pyn of ongemak te verlig of as 'n poging om hulle pyn te kommunikeer.[5][6]

Tekens en simptome wysig

Tagtig persent van selfbesering behels dat die vel met 'n skerp voorwerp gesteek of gesny word.[4][7][8] Die aantal selfbeseringsmetodes word egter slegs beperk deur 'n individu se vindingrykheid en vasberadenheid om homself te beseer; dit sluit in brand, selfvergiftiging, alkoholmisbruik, self-inbedding ("self-embedding"), hare-trek, selfkneusing/-slaan, krap om te beseer, die opsetlike misbruik van toonbank- of voorskrifmedisyne, en vorms van selfbesering verwant aan anoreksie of bulimie.[4] Selfbesering vind gewoonlik op liggaamsareas plaas wat maklik vir ander weggesteek en verberg kan word.[9] Alhoewel selfbesering in terme van liggaamlike leed gedefinieer word, is dit dalk meer akkuraat om dit in terme van die intensie te definieer, sowel as die emosionele pyn wat die persoon probeer hanteer.[8] Dit word dikwels as slegs 'n simptoom van 'n onderliggende steuring beskou,[5] alhoewel baie mense wat selfbeseer, sou wou sien dat dit meer spesifieke aandag ontvang.[10]

Oorsaak wysig

Geestesversteuring wysig

Alhoewel sommige mense wat selfbeseer, nie aan enige erkende vorm van geestesversteuring ly nie,[11] is daar by baie mense wat verskeie vorms van geestesongesteldheid ervaar, wel 'n hoër risiko vir selfbesering. Die vernaamste steurings wat 'n verhoogde risiko toon, is outismespektrumsteurings,[12][13] grenslyn-persoonlikheidsversteurings, bipolêre gemoedsteurings,[14] depressie,[15][16] fobies,[15] en gedragsteurings.[17] Skisofrenie kan ook 'n bydraende faktor vir selfbesering wees. Sommige persoonlike eienskappe kan ook risikofaktore wees, soos swak probleemoplossingsvaardighede en impulsiwiteit.[5] Daar is ooreenkomste tussen selfbesering en Münchausen-sindroom, 'n psigiatriese steuring waarin individue siekte of trauma veins.[18] Die begeerte om mediese personeel te mislei ten einde behandeling en aandag te ontvang, is egter groter by die Münchausen-sindroom as by selfbesering.[18]

Psigologiese faktore wysig

Mishandeling tydens kinderjare word as 'n primêre faktor beskou wat tot die voorkoms van selfbesering bydra,[19] sowel as verlies[20] en problematiese verhoudings met ouers of 'n wederhelf.[5][21] Faktore soos oorlog, armoede en werkloosheid kan ook bydra.[15][22][23] Selfbesering word dikwels as 'n gevoel van depersonalisasie of 'n dissosiatiewe toestand beskryf.[24]

Dwelms en alkohol wysig

Substansmisbruik, afhanklikheid en onttrekking word met selfbesering geassosieer. Bensodiasepien-afhanklikheid sowel as bensodiasepien-onttrekking word met selfbeserende gedrag by jongmense geassosieer.[25] Alkohol is 'n een van die belangrikste risikofaktore vir selfbesering.[7]

 
'n Vloeidiagram van twee selfbeseringsteorieë

Behandeling wysig

Terapie wysig

Daar bestaan nie 'n spesifieke behandeling vir selfbeserende gedrag by kinders of adolessente nie.[26] Die diagnose en behandeling van die oorsake van selfbesering word deur baie as die beste benadering tot die behandeling van selfbesering beskou.[6] Daar is verder bevind dat behandelings soos kognitiewe gedragsterapie, gesinsintervensie, interpersoonlike terapie en verskeie psigodinamiese terapieë effektief vir die behandeling van selfbeserende gedrag by kinders en adolessente kan wees.[26]

Vermydingstegnieke wysig

Die aanleer van alternatiewe gedrag waarby die persoon kan betrokke raak in plaas daarvan om te selfbeseer, is een suksesvolle gedragsmetode wat aangewend word om selfbesering te vermy.[27] Tegnieke wat daarop gemik is om besig te bly, kan die volgende insluit: dagboek hou, stap, deelname aan sport, oefening, of interaksie met vriende wanneer die persoon die drang het om hom-/haarself seer te maak.[28] Die verwydering van voorwerpe wat vir selfbesering gebruik word, kan ook help om selfbeserende impulse te weerstaan.[28] Selfbesering kan ook voorkom word deur vir die persoon 'n kaartjie met 'n noodkontaknommer te gee wat geskakel kan word wanneer die drang om te selfbeheer ervaar word.[29] Alternatiewe en veiliger metodes van selfbesering wat nie tot permanente skade lei nie, soos om 'n rubberrekkie teen die gewrig te skiet, kan ook help om die drang na selfbesering te laat bedaar.[28] Enige vermydings- of hanteringstrategie moet gepas wees vir die individu se motivering en rede vir selfbesering.[30]

Epidemiologie wysig

Dit is moeilik om 'n akkurate prentjie van die voorkomssyfer en -koers van selfbesering te vorm.[4][31] Ondanks voldoende hulpbronne, is statistiese skattings vaag aangesien die meeste gevalle van selfbesering nie aan die mediese professie bekend is nie; selfbesering word dikwels in die geheim uitgevoer en wonde is dikwels oppervlakkig genoeg om maklik deur die individu self behandel te word.[4][31] Aangetekende syfers kan op drie bronne gebaseer word: psigiatriese steekproewe, hospitaalopnames en algemene bevolkingspeilings.[32]

Die Wêreldgesondheidsorganisasie beraam dat daar vanaf 2010 ongeveer 880 000 sterftes as gevolg van selfbesering voorgekom het.[33]

Geslagsverskille wysig

In die jongste navorsing is daar geen verskil in die voorkoms van selfbesering tussen mans en vroue bevind nie.[34] Dit is in teenstelling met vorige navorsing wat aangedui het dat tot vier keer meer vroue as mans direkte ervarings van selfbesering het.[5] Mans kan by ander vorms van selfbesering (soos om hulleself te slaan) betrokke wees wat makliker weggesteek of aan ander omstandighede toegeskryf kan word.[4][34]

Studies dui ook aan dat mans wat selfbeseer, 'n groter gevaar loop om uiteindelik wel selfmoord te pleeg.[35]

Daar blyk nie 'n verskil in die motivering vir selfbesering by adolessente mans en vroue te wees nie. By albei geslagte is daar byvoorbeeld 'n stygende toename in doelbewuste selfbesering wat met die verhoogde verbruik van sigarette, dwelms en alkohol geassosieer word. Snellerfaktore soos 'n lae selfbeeld en vriende en familielede wat hulleself beseer, kom ook algemeen onder mans sowel as vroue voor.[32]

Ontwikkelende wêreld wysig

Doelbewuste selfbesering is algemeen in die ontwikkelende wêreld. Navorsing oor selfbesering in die ontwikkelende wêreld is steeds baie beperk, maar daar is 'n belangrike gevallestudie oor Sri Lanka gedoen, 'n land met 'n hoë voorkomssyfer van selfmoord en selfvergiftiging met landboukundige plaagdoders of natuurlike gifstowwe.[36] Baie persone wat volgens 'n studie deur Eddleston et al. [36] vir opsetlike selfvergiftiging opgeneem is, was jonk en alhoewel slegs enkeles die begeerte uitgespreek het om te sterf, was sterftes redelik algemeen onder die jongmense in hierdie gevalle.

Gevangenes wysig

Doelbewuste selfbesering is veral algemeen onder gevangenes. 'n Moontlike verklaring hiervoor is dat gevangenisse dikwels gewelddadige plekke is; gevangenes wat fisieke konfrontasies wil vermy, kan selfbesering op 'n misleidende wyse inspan, óf om ander gevangenes te oortuig dat hulle hoogs waansinnig en teen pyn bestand is óf om deur die gevangenisowerheid beskerm te word.[37]

Samelewing en kultuur wysig

 
Die oranje strikkie van selfbeserings-bewustheid.

Bewustheid wysig

Daar is baie bewegings onder die algemene selfbeseringsgemeenskap om selfbesering en die behandeling daarvan onder geestesgesondheidspraktisyns sowel as die algemene publiek se aandag te bring. 1 Maart is byvoorbeeld regoor die wêreld as Selfbeseringsbewustheidsdag aangewys.[38]

Ander diere wysig

Selfbesering in niemenslike soogdiere is 'n goed gevestigde, maar 'n minder bekende verskynsel. Die studie daarvan onder dieretuin- of laboratoriumtoestande kan tot 'n beter begrip van selfbesering by menslike pasiënte lei.[39]

Dieretuin- of laboratoriumteelt en isolasie is belangrike faktore wat tot verhoogde vatbaarheid vir selfbesering by hoër soogdiere, bv. makaak-ape, lei.[39]

Obsessief-kompulsiewe versteurings onder honde kan tot selftoegediende beserings soos lekgranuloom lei. Voëls in gevangenskap is somtyds geneig om hulle vere uit te pluk. Die skade wissel van net bolangse veerplukkery tot die verwydering van die meeste of al die vere binne die voël se bereik, of selfs die verminking van die vel en spierweefsel.[40][41][42]

Telers van skoumuise het soortgelyke gedrag opgemerk. Een so 'n vorm wat as "barbering" bekend staan, behels dat muise hulle eie en mekaar se snorbaarde en gesigpels afvryf. Ander sal hulle oortjies so erg krap dat hulle groot gedeeltes daarvan verloor.

  •  
    Veerplukkery by 'n Moluccan-kaketoe
  •  
    Lekgranuloom van oormatige lek by 'n hond
  •  
    Lêhenne in 'n batteryhok pluk mekaar se vere

Verwysings wysig

  1. ↑ 1,0 1,1 Self Injury Awareness Book, S. l.: FirstSigns, 2007, ISBN 0-9555506-0-2, http://www.firstsigns.org.uk/publications, besoek op 2008-05-26 
  2. ↑ Duffy, M., Example of Self-inflicted wounds in World War I, http://www.firstworldwar.com/atoz/siw.htm, besoek op 2008-05-26 
  3. ↑ Spartacus Educational, Reasons for Self inflicted wounds, archived from the original on 2008-05-22, https://web.archive.org/web/20080522001150/http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/FWWblighty.htm, besoek op 2008-05-26 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Truth Hurts Report, Mental Health Foundation, 2006, ISBN 978-1-903645-81-9, http://www.mentalhealth.org.uk/publications/?EntryId5=38712, besoek op 2008-06-11 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Fox, C; Hawton, K (2004), Deliberate Self-Harm in Adolescence, Londen: Jessica Kingsley, ISBN 978-1-84310-237-3 
  6. ↑ 6,0 6,1 Suyemoto, K. L. (1998), "The functions of self-mutilation", Clinical Psychology Review 18 (5): 531–554, doi:10.1016/S0272-7358(97)00105-0, PMID 9740977 
  7. ↑ 7,0 7,1 "Deliberate self-harm and suicide in adolescents", Keio J Med 58 (3): 144–51, September 2009, doi:10.2302/kjm.58.144, PMID 19826208, http://www.kjm.keio.ac.jp/past/58/3/144.pdf 
  8. ↑ 8,0 8,1 What self-injury is, LifeSIGNS, http://www.lifesigns.org.uk/what/, besoek op 2012-10-05 
  9. ↑ Hodgson, Sarah (2004), "Cutting Through the Silence: A Sociological Construction of Self-Injury", Sociological Inquiry 74 (2): 162–179, doi:10.1111/j.1475-682X.2004.00085.x 
  10. ↑ Pembroke, L. R. (ed.) (1994), Self-harm – Perspectives from personal experience, Chipmunka/Survivors Speak Out, ISBN 1-904697-04-6 
  11. ↑ Helen Spandler (1996), Who's Hurting Who? Young people, self-harm and suicide, Manchester: 42nd Street, ISBN 1-900782-00-6 
  12. ↑ Johnson CP, Myers SM, Council on Children with Disabilities.  
  13. ↑ Dominick KC, Davis NO, Lainhart J, Tager-Flusberg H, Folstein S.  Atypical behaviors in children with autism and children with a history of language impairment. 
  14. ↑ "Self-mutilation and suicide attempts: relationships to bipolar disorder, borderline personality disorder, temperament and character", Aust N Z J Psychiatry. 44 (3): 250–7, 2010, doi:10.3109/00048670903487159, PMID 20180727 
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Meltzer, Howard (2000), Non-fatal suicidal behaviour among adults aged 16 to 74, Great Britain: The Stationery office, ISBN 0-11-621548-8 
  16. ↑ Hawton, K., Kingsbury, S., Steinhardt, K., James, A., and Fagg, J. (1999), "Repetition of deliberate self-harm by adolescents: the role of psychological factors", Journal of Adolescence 22 (3): 369–378, doi:10.1006/jado.1999.0228, PMID 10462427 
  17. ↑ Wessely; Akhurst, R; Brown, I; Moss, L (1996), "Deliberate self-harm and the probation service: An overlooked public health problem?", Journal of Public Health Medicine 18 (2): 129–32, doi:10.1093/oxfordjournals.pubmed.a024471, PMID 8816309 
  18. ↑ 18,0 18,1 Humphries, S. R. (1988), "Munchausen Syndrome: Motives and the Relation to Deliberate Self-Harm", British Journal of Psychiatry 152 (3): 416–417, doi:10.1192/bjp.152.3.416, PMID 3167380 
  19. ↑ Strong, M. (1999), A Bright Red Scream: Self-mutilation and the language of pain, Penguin, ISBN 978-0-14-028053-1 
  20. ↑ BBC news (2004-12-06), Self-harm, British Broadcasting Corporation, archived from the original on 2009-03-19, https://web.archive.org/web/20090319065604/http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/medical_notes/4067129.stm, besoek op 2010-01-04 
  21. ↑ Rea, K., Aiken, F., and Borastero, C. (1997), "Building Therapeutic Staff: Client Relationships with Women who Self-Harm", Women's Health Issues 7 (2): 121–125, doi:10.1016/S1049-3867(96)00112-0 
  22. ↑ BBC news (1998-07-10), Third World faces self-harm epidemic, http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/129684.stm, besoek op 2008-05-26 
  23. ↑ Fikette, L. (2005), The deportation machine: unmonitored and unimpeded, Institute of Race Relations, archived from the original on 2008-03-03, https://web.archive.org/web/20080303135533/http://www.irr.org.uk/2005/april/ha000011.html, besoek op 2008-04-26 
  24. ↑ Antai-Otong, D. 2008.
  25. ↑ National Treatment Agency for Substance Misuse (2007). "Drug misuse and dependence – UK guidelines on clinical management" (PDF). United Kingdom: Department of Health. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 8 Oktober 2012. Besoek op 26 Julie 2016.
  26. ↑ 26,0 26,1 Glenn, CR; Franklin, JC; Nock, MK (2015). "Evidence-based psychosocial treatments for self-injurious thoughts and behaviors in youth". Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology. 44 (1): 1–29. doi:10.1080/15374416.2014.945211. PMID 25256034.
  27. ↑ Muehlenkamp, J. J. (2006), "Empirically supported treatments and general therapy guidelines for non-suicidal self-injury", Journal of Mental Health Counseling 28 (2): 166–185, doi:10.17744/mehc.28.2.6w61cut2lxjdg3m7 
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 Klonsky, E. D.; Glenn, C. R. (2008), "Resisting Urges to Self-Injure", Behavioural and Cognitive Psychotherapy 36 (02): 211–220, doi:10.1017/S1352465808004128 
  29. ↑ Hawton, K. (1998), "Deliberate self harm: systematic review of efficacy of psychosocial and pharmacological treatments in preventing repetition", British Medical Journal 317: 441–447, doi:10.1136/bmj.317.7156.441 
  30. ↑ Self harm – Towards Hope and Recovery, Harmless, http://www.harmless.org.uk/downloads.php?cat_id=3&download_id=36, besoek op 2009-12-13 [dooie skakel]
  31. ↑ 31,0 31,1 Bowen, A.C.L.; John, A.M.H. (2001), "Gender differences in presentation and conceptualization of adolescent self-injurious behaviour: implications for therapeutic practice", Counselling Psychology Quarterly 14 (4): 357–379, doi:10.1080/09515070110100956 
  32. ↑ 32,0 32,1 Rodham, K. (2005), "Deliberate self-harm in adolescents: the importance of gender", Psychiatric Times 22 (1) 
  33. ↑ Lozano, R (15 Desember 2012). "Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010". Lancet. 380 (9859): 2095–128. doi:10.1016/S0140-6736(12)61728-0. PMID 23245604.
  34. ↑ 34,0 34,1 Kerr, P. L., Muehlenkamp, J. J. and Turner, J. M. (2010), "Nonsuicidal Self-Injury: A Review of Current Research for Family Medicine and Primary Care Physicians", The Journal of the American Board of Family Medicine 23: 240–259, doi:10.3122/jabfm.2010.02.090110  CS1 maint: Multiple names: authors list (link)
  35. ↑ Hawton, K; Zahl, D. and Weatherall, R. (2003), "Suicide following deliberate self-harm: long-term follow-up of patients who presented to a general hospital", British Journal of Psychiatry 182: 537–542, doi:10.1192/bjp.182.6.537, PMID 12777346 
  36. ↑ 36,0 36,1 Eddleston, M. (1998), "Deliberate self-harm in Sri Lanka: an overlooked tragedy in the developing world", British Medical Journal 317: 133–135, doi:10.1136/bmj.317.7151.133 
  37. ↑ Diego Gambetta.
  38. ↑ Self injury awareness day, LifeSIGNS, http://www.lifesigns.org.uk/siad/, besoek op 2012-05-10 
  39. ↑ 39,0 39,1 Jones I. H.; Barraclough B. M. (2007), "Auto-mutilation in animals and its relevance to self-injury in man", Acta Psychiatrica Scandinavica 58 (1): 40–47, doi:10.1111/j.1600-0447.1978.tb06918.x, PMID 99981 
  40. ↑ "Feather Plucking in Pet Birds". Beauty Of Birds (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 November 2019.
  41. ↑ Page Not Found – 404.
  42. ↑ "Parrots' behaviors mirror human mental disorders". purdue.edu (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Oktober 2018.

Eksterne skakels wysig

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Selfbesering&oldid=2449425"