Sentraalmassief
Die Sentraalmassief (Frans: Massif Central) is 'n yl bevolkte berglandskap in Sentraal- en Suid-Frankryk, met hoogtes tussen 700 en byna 1 900 meter bo seevlak, wat met 85 000 vierkante kilometer sowat vyftien persent van die land se oppervlak beslaan.
Die massief is sowat 350 miljoen jaar gelede gevorm, tog het die berge as gevolg van erosie vandag nog slegs 'n gemiddelde hoogte van tussen 500 en 1 000 meter. Die hoogplatos het tydens 'n latere geologiese tydperk, die Tersiêr, deur alpidiese bergvorming en vulkanisme ontstaan. Die vulkane is eers sowat 6 000 tot 10 000 jaar gelede geblus, en selfs die kleinste aardbewings in die gebied word nog steeds deur seismoloë gemonitor. Die Puy de Sancy in Auvergne is met 1 885 meter die hoogste berg in die Sentraalmassief.
Die Sentraalmassief vorm geen presies afgebakende geografiese, geologiese of historiese eenheid nie. Soms word die term gebruik om uitsluitend na die vulkaniese bergreekse van Auvergne te verwys. Daar is egter verskillende geweste, wat onder meer ten opsigte van hulle mikroklimaat en bodem onderskei kan word.
Volgens hulle geologiese karakter word die bergreekse van Auvergne, die land van die vulkane; die Cevennes-bergereeks; die kalkagtige, barre platos, wat Causses genoem word, met 'n sterk Mediterreense inslag; en die bergagtige gedeelte van Languedoc-Roussillon in die uiterste suide.
Gewoonlik word die Sentraalmassief egter vereenselwig met die régions (geweste) Auvergne en Limousin.
Kultuur en geskiedenis
wysig
Die Sentraalmassief vorm 'n ou kultuurlandskap; die plaaslike dolmens en menhirs is oorblyfsels van die eerste menslike nedersettings, wat in die laat steentydperk ontstaan het.
Vandag staan die Sentraalmassief veral as 'n sentrum van die Romaanse boustyl (omtrent 1000-1200) bekend, en baie dorpe in die gebied word deur die tipiese kerke uit graniet met hulle twee kloktorings gekenmerk. Die Romaanse kerke en kapelle het met hulle mure, wat dikwels byna twee meter dik is, vroeër in oorlogstye ook as skuilplekke vir die bevolking gedien. Talle kastele verrys op die hoogplatos en bergpieke. Die bakermat van die Middeleeuse minnesang lê in die kasteel van Ventadour. Van hier het Bernard de Ventadour sy nuwe sangstyl tot by die koninklike hof van Akwitanië bekend gemaak.
Clermont-Ferrand in Auvergne is een van die oudste en tydens die Middeleeue ook een van die grootste en beduidendste stede in Frankryk. Hier vergader die kardinale en biskoppe in 1095 vir die beroemde konsilie, waartydens Pous Urbanus II sy oproep vir die Eerste Kruistog doen.
Ook Châlus speel 'n belangrike rol in die tydperk van die kruistogte; hier is die Engelse koning Richard Leeuehart op 6 April 1199 tydens 'n aanval op die kasteel deur die pyl van 'n jong boogskutter dodelik gewond.
Stede soos Limoges, die sentrum van die porselein- en emaljenywerheid, Aubusson, die stad van die gobelin-wewerye, en Fresselines, 'n ontmoetplek vir kunstenaars, verteenwoordig die tradisionele kunshandwerk en ambagte.
Landbou en kookkuns
wysig
Die hoogplatos van Auvergne dien veral as weivelde. Die Salers-beesras is eie aan die Sentraalmassief, maar ook in oorsese lande ingevoer. Melk en kaas uit die gebied is gewilde produkte, soos byvoorbeeld die Cantal-kaas, Saint-Nectaire ('n kaas met 'n neutagtige smaak) en die blouskimmelkaas-soorte Bleu d'Auvergne, Salers en Fourme d'Ambert.
Worsies en ham uit Auvergne is net soos die wynsoorte Boudes, Châteaugay, Corent, Madargues en Saint-Pourçain gewilde spesialiteite. Bekende alkoholiese dranke sluit die aperitief Salers en die likeur uit Velay-Pagès in, wat van Europese verbena (Verbena officinalis), 'n geneeskundige kruid, berei word.
Die rooiwyn uit die gebied speel 'n belangrike rol in die plaaslike kookkuns, met wêreldwyd bekende geregte soos Coq au vin. Truffade is 'n aartappelgereg, wat met spek en room verfyn word, terwyl die stede Puy-en-Velay en Tripoux bekend staan vir hulle groen lensies. Gewilde nageregte is Clafoutis, 'n kersietert, en aarbeie met peper.