Wikipedia

Sergei Eisenstein

Sowjet-rolprentmaker (1898–1948)

Sergei Michailowitsj Eisenstein (22 Januarie 1898 – 11 Februarie 1948; gebore Eizensjtein) was ’n vooraanstaande Sowjet-rolprentregisseur en –teoretikus. Hy word deur baie beskou as die "vader van montage". Hy was veral bekend vir sy stilrolprente Strike (1924), The Battleship Potemkin (1925) en October (Ten Days That Shook the World) (1927), sowel as die historiese epiese films Alexander Nevsky (1938) en Ivan the Terrible (1944, 1958).

Sergei Eisenstein
Sergei Eisenstein in 1935
Sergei Eisenstein in 1935
Geboortenaam Sergei Michailowitsj Eizensjtein
Gebore 22 Januarie 1898
Plek Riga, Russiese Keiserryk
Jare aktief 1923–1946
Oorlede 11 Februarie 1948
Plek Moskou, Sowjetunie
Toekennings Orde van Lenin
Stalinprys (1941, 1946)

Lewe en loopbaan

wysig

Vroeë jare

wysig
 
Die jong Sergei met sy ouers, Michail en Joelia Eisenstein.

Eisenstein is gebore as die seun van middelklasouers in Riga in die Russiese Keiserryk (nou in Letland). Sy ouers het toe hy jonk was dikwels getrek, nes Eisenstein deur sy hele volwasse lewe sou doen. Sy pa, Michail Osipowitsj Eisenstein, was van Duitse, Joodse en Sweedse afkoms[1] en sy ma, Joelia Iwanowna Konetskaja, het afgestam van ’n Russiese Ortodokse gesin.[2] Sy pa was ’n argitek.

Sy ma het Riga verlaat in die jaar van die Russiese Rewolusie van 1905, en Sergei saam met haar na Sint Petersburg geneem.[3] Eisenstein het sy pa soms in Riga besoek tot dié omstreeks 1910 by sy gesin aangesluit het.[4] Eisenstein se ouers is later geskei en sy ma het in Frankryk gaan woon.[5]

Eisenstein het argitektuur en ingenieurswese studeer aan die Petrogradse Instituut vir Siviele Ingenieurswese. Hy het egter by die weermag aangesluit en in die rewolusie geveg. In 1918 het hy by die Rooi Leër aangesluit, terwyl sy pa hom aan die kant van die monargiste geskaar het.[6] Nadat die Wit Leër verslaan is, is sy pa Duitsland toe en Sergei na Petrograd, Wologda en Daugavpils.[7] Hy het in dié tyd Japannees geleer[8] en is bekend gestel aan kaboeki-teater[9] Dit het hom later na Japan gelok.

In 1920 het Eisenstein Moskou toe getrek en in die teater begin werk.[10] In 1923 het hy sy loopbaan as teoretikus begin. Sy eerste rolprent, Gloemof se Dagboek, is in dieselfde jaar vervaardig.[11][12]

Die stilrolprent Strike (1924) was Eisenstein se eerste vollengterolprent. Sy 1925-film The Battleship Potemkin is wêreldwyd hoog aangeskryf. Dit is gevolg deur October (Ten Days That Shook the World) as deel van ’n grootse tiende herdenking van die Russiese Rewolusie van 1917. Internasionale resensente het baie daarvan gehou, maar tuis het sy fokus in dié rolprente op kamerahoeke, die beweging van skares en montage hom in onguns gebring by die Sowjet-rolprentgemeenskap en hy is gedwing om artikels te publiseer waarin hy homself kritiseer en voorneem om hom in die vervolg neer te lê by die toenemend spesifieke riglyne van sosialistiese realisme.

Oorsese reise

wysig

In die herfs van 1928, terwyl October steeds in baie dele van die Sowjetunie gekritiseer is, het Eisenstein na Europa gereis saam met Grigori Aleksandrof en Edoeard Tisse. Die amptelike doel van die toer was dat hulle meer moes leer oor klankrolprente en hulself aan die kapitalistiese Weste bekend stel. Vir Eisenstein was dit egter ’n kans om kulture en wêrelddele te sien buite die Sowjetunie. Hy het twee jaar lank in Berlyn, Zürich, Londen en Parys getoer en klas gegee.[13]

In April 1930 het Jesse L. Lasky namens Paramount Pictures aan hom die aanbod gemaak om ’n prent in Amerika te maak.[14] Hy het ’n korttermynkontrak aanvaar en in Mei 1930 in Hollywood aangekom. Die reëling het egter misluk; Eisenstein se idiosinkratiese en artistieke benadering tot rolprente was onversoenbaar met die Amerikaanse ateljees se meer formule- en handelsgerigte benadering.

Eisenstein sou daarna as ’n mislukking na Moskou terugkeer. Die Sowjet-rolprentwese het in sy afwesigheid klankrolprente sonder hom aangepak en sy prente, tegnieke en teorieë is al hoe meer aangeval. Charlie Chaplin[15] het egter intussen met hom bevriend geraak en het gereël dat Eisenstein na Mexiko reis om ’n rolprent te regisseer van die vervaardiger Upton Sinclair.[16]

Ná ’n ruk in Mexiko het Josef Stalin ’n telegram gestuur waarin hy sy kommer uitspreek dat Eisenstein na die Weste oorgeloop het.[17] Sinclair het die vervaardiging van die prent beëindig en drie kort rolprente is daarna deur iemand anders voltooi met die filmmateriaal wat Eisenstein gemaak het. Eisenstein het na Moskou teruggekeer.

Terug in die Sowjetunie

wysig
 
Sergei Eisenstein se graf op die Moskouse Nowodewitsji-begraafplaas

Ná sy terugkeer was Eisenstein ongewild by ander Sowjet-rolprentmakers weens sy lang verblyf in die buiteland. Dit sou nooit heeltemal verander nie. Hy het daarna ’n lektorspos gekry by die rolprent-onderriginstansie GIK. In 1934 is hy met die rolprentvervaardiger en skrywer Wera Atasjewa getroud[18] en hulle het getroud gebly tot met sy dood in 1948, hoewel daar spekulasie is oor sy seksualiteit.[19]

Eisenstein se loopbaan is in dié stadium gered deur Stalin, wat besluit het sy mislukte rolprente en die probleme in die Sowjet-rolprentwese van dié tyd is nie eintlik Eisenstein se skuld nie, maar dié van die uitvoerende beamptes onder wie se toesig hy was. Eindelik is Boris Sjoemjatski, die uitvoerende vervaardiger van Sowjet-rolprente sedert 1932, in 1938 in hegtenis geneem, verhoor, skuldig bevind as verraaier en geskiet.

Stalin het Eisenstein hierna toegelaat om een van twee rolprente te maak, en sy keuse was die anti-Duitse Alexander Nevsky, met musiek deur Sergei Prokofiëf. Die resultaat was ’n rolprent wat in die Sowjetunie en die Weste goed ontvang is. Eisenstein het daarvoor die Orde van Lenin en die Stalinprys gekry.[20] Dit is in 1938 begin, geskiet en uitgereik. Dit was nie net Eisenstein se eerste rolprent in byna ’n dekade nie, maar ook sy eerste klankprent.

Maande daarna het Stalin ’n nieaanvalsverdrag met Hitler gesluit en die prent is teruggetrek. Eisenstein het weer gaan klas gee. Ná die begin van die oorlog met Duitsland in 1941 is Nevsky heruitgereik en het dit internasionaal sukses behaal.

Tydens die oorlog het Eisenstein besluit om ’n rolprent oor tsaar Iwan IV te maak. In sy rolprent Ivan The Terrible, Part I word Iwan as ’n nasionale held voorgestel en dit het Stalin se goedkeuring weggedra. Dit het Eisenstein nog ’n Stalinprys in die sak gebring.[21] Die opvolg, Ivan The Terrible, Part II is egter wyd gekritiseer en dit is eers in 1958 uitgereik. Alle materiaal van die nog onvoltooide Ivan The Terrible, Part III is gekonfiskeer en die grootste deel daarvan is vernietig.[22]

Tydens die maak van laasgenoemde rolprent het Eisenstein ’n hartaanval gehad. Hy is kort daarna op 50 dood ná ’n tweede hartaanval.[23] Sergei Eisenstein het sy laaste rusplek op die Moskouse Nowodewitsji-begraafplaas gevind.

Filmografie

wysig
  • 1923 Дневник Глумова (Gloemof se Dagboek) (Kortrolprent)
  • 1925 Стачка (Strike)
  • 1925 Броненосец Потёмкин (The Battleship Potemkin)
  • 1927 Октябрь «Десять дней, которые потрясли мир» (October (Ten Days That Shook the World))
  • 1929 Старое и новое «Генеральная линия» (The General Line)
  • 1931 Да здравствует Мексика! (¡Qué viva México!, uitgereik in 1979)
  • 1937 Бежин луг (Bezhin Meadow)
  • 1938 Александр Невский (Alexander Nevsky)
  • 1944 Иван Грозный 1-я серия (Ivan the Terrible, Part I)
  • 1945 Иван Грозный 2-я серия (Ivan the Terrible, Part II)
  • 1946 Иван Грозный 3-я серия (Ivan the Terrible, Part III; onvoltooi)

Verwysings

wysig
  1. ↑ Literaty Encyclopedia
  2. ↑ Эйзенштейн 1968 [1]
  3. ↑ Seton 1952, p. 19
  4. ↑ Seton 1952, p. 20
  5. ↑ Seton 1952, p. 22
  6. ↑ Seton 1952, pp. 34–35
  7. ↑ Seton 1952, p. 35
  8. ↑ Эйзенштейн 1968 [2]
  9. ↑ Seton 1952, p. 37
  10. ↑ Seton 1952, p. 41
  11. ↑ Эйзенштейн 1968 [3]
  12. ↑ Goodwin 1993, p. 32
  13. ↑ Eisenstein 1972, p. 8
  14. ↑ Geduld & Gottesman 1970, p. 12
  15. ↑ Montagu 1968, pp. 89–97
  16. ↑ Seton 1952, p. 187
  17. ↑ Seton 1952, p. 513
  18. ↑ Bordwell 1993, p. 33
  19. ↑ Aldrich & Wotherspoon 2002 pp. 170–71.
  20. ↑ Bordwell 1993, p. 28
  21. ↑ Neuberger 2003, p. 22
  22. ↑ Leyda & Voynow 1982, p. 135
  23. ↑ Neuberger 2003, p. 23

Bronne

wysig
  • Bergan, Ronald (1999), Sergei Eisenstein: A Life in Conflict, Boston, Massachusetts: Overlook Hardcover, ISBN 978-0-87951-924-7 
  • Bordwell, David (1993), The Cinema of Eisenstein, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, ISBN 978-0-674-13138-5 
  • Geduld, Harry M.; Gottesman, Ronald, eds. (1970), Sergei Eisenstein and Upton Sinclair: The Making & Unmaking of Que Viva Mexico!, Bloomington, Indiana: Indiana University Press, ISBN 978-0-253-18050-6 
  • Goodwin, James (1993), Eisenstein, Cinema, and History, Urbana: University of Illinois Press, ISBN 0-252-06269-8 
  • Leyda, Jay (1960), Kino: A History of the Russian And Soviet Film, New York: Macmillan, OCLC 1683826 
  • Leyda, Jay (1986), Eisenstein on Disney, Londen: Methuen, ISBN 0-413-19640-2 
  • Leyda, Jay; Voynow, Zina (1982), Eisenstein At Work, New York: Pantheon, ISBN 978-0-394-74812-2 
  • Montagu, Ivor (1968), With Eisenstein in Hollywood, Berlyn: Seven Seas Books, OCLC 8713 
  • Neuberger, Joan (2003), Ivan the Terrible: The Film Companion, London; New York: I.B. Tauris, ISBN 1-86064-560-7 
  • Nizhniĭ, Vladimir (1962), Lessons with Eisenstein, New York: Hill and Wang, OCLC 6406521 
  • Seton, Marie (1952), Sergei M. Eisenstein: A Biography, New York: A.A. Wyn, OCLC 2935257 
  • Howes, Keith (2002), "Eisenstein, Sergei (Mikhailovich)", in Aldrich, Robert; Wotherspoon, Garry, Who's Who in Gay and Lesbian History from Antiquity to World War II, Routledge; Londen, ISBN 0-415-15983-0 
  • Stern, Keith (2009), "Eisenstein, Sergei", Queers in History, BenBella Books, Inc.; Dallas, Texas, ISBN 978-1-933771-87-8 
  • Эйзенштейн, Сергей (1968), "Сергей Эйзенштейн" (избр. произв. в 6 тт), Москва: Искусство , Избранные статьи (ru)

Eksterne skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Sergei_Eisenstein&oldid=2693436"