Skeurvallei
’n Skeurvallei (ook genoem ’n sinkdal of slenkdal) is ’n reguit laagland tussen verskeie hooglande of bergreekse wat geskep word deur ’n geologiese skeur of breuk. ’n Skeurvallei vorm op die grens van twee tektoniese plate wat in teenoorgestelde rigtings beweeg of by ’n oopspreiding van die aardoppervlak, en dit word verder verdiep deur die kragte van erosie. Wanneer die spanningskragte groot genoeg is dat die plaat skeur, val ’n blok tussen die twee blokke aan weerskante van hom in, en dit vorm ’n slenk. Die inval van die middelste blok vorm die feitlik parallelle, steil walle van ’n skeurvallei wanneer dit nuut is. Dit is die begin van die skeurvallei, maar namate die proses voortduur, word die vallei breër totdat dit ’n groot bekken is wat gevul word met sediment van die skeurwalle en omringende gebied.
Een van die beste voorbeelde van hierdie proses is die Oos-Afrikaanse Skeur.[1] Skeure kan op alle hoogtes op aarde voorkom, van die seebodem tot plato's en bergreekse. Hulle word dikwels verbind met ’n aantal aangrensende skeurvalleie, wat gewoonlik geologies beskou word as deel van die hoofskeurvallei.
Soms vind die opstuwing van 'n blok plaas; dié verhewe gebied is bekend as 'n horst.
Skeurvalleimere
wysigBaie van die wêreld se grootste mere is in skeurvalleie geleë.[2] Die Baikalmeer in Siberië, ’n wêrelderfenisgebied,[3] lê in ’n aktiewe skeurvallei. Baikal is die diepste meer in die wêreld en, met 20% van alle vloeibare vars water op aarde, ook die een met die grootste volume.[4]
Die Tanganjikameer, die tweede diepste meer en die een met die tweede grootste volume, is in die westelike arm van die aktiewe Oos-Afrikaanse Skeur. Ook die Bowemeer in Noord-Amerika, die grootste varswatermeer wat oppervlak betref, lê dalk in ’n antieke skeurvallei.[5]
Verwysings
wysig- ↑ "The Ethiopian Rift Valley" (in Engels). Giacomo Corti-CNR. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 November 2019. Besoek op 13 Augustus 2021.
- ↑ "The World's Greatest Lakes" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Junie 2020. Besoek op 19 Junie 2020.
- ↑ "Lake Baikal – World Heritage Site". World Heritage. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Mei 2020. Besoek op 13 Januarie 2007.
- ↑ "The Oddities of Lake Baikal" (in Engels). Alaska Science Forum. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 April 2012. Besoek op 7 Januarie 2007.
- ↑ Siegert, Martin J. (1999). "Antarctica's Lake Vostok". American Scientist. 87 (6): 510. doi:10.1511/1999.6.510.
Verdere leesstof
wysig- Bonatti, E (1985). "Punctiform initiation of seafloor spreading in the Red Sea during transition from a continental to an oceanic rift". Nature. 316 (6023): 33–37. Bibcode:1985Natur.316...33B. doi:10.1038/316033a0.
- Mart, Y.; Dauteuil, O. (2000). "Analogue experiments of propagation of oblique rifts". Tectonophysics. 316 (1–2): 121–132. Bibcode:2000Tectp.316..121M. doi:10.1016/s0040-1951(99)00231-0.
Skakels
wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Skeurvallei.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
