Sonja Loots

Sonja Loots is 'n Suid-Afrikaanse skrywer en die dogter van die skrywer Kristel Loots.

Sonja Loots
Gebore	6 Augustus 1972 (1972-08-06) Kimberley
Beroep	Skrywer en dosent
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Noemenswaardige werke	Sirkusboere
Noemenswaardige toekennings	Boekjoernalis van die jaar

Lewe en werk

Loots is op 6 Augustus 1972 in Kimberley gebore en word op Klerksdorp groot. Sy is die oudste van twee kinders van Willem en Kristel Loots. Haar jonger broer is Werner. Haar vader se werk veroorsaak dat die gesin gereeld verhuis. So bly hulle later in Durban waar sy haar laerskoolloopbaan tot met standerd twee voltooi. Vanaf standerd drie bly sy in Kaapstad, waar sy eers in Parowvallei en later in Goodwood skoolgaan. In 1990 matrikuleer sy aan die Hoërskool J.G. Meiring in Goodwood. In haar matriekjaar is sy die naaswenner uit sowat 8000 leerlinge van die landwye Afrikaans-Olimpiade wat jaarliks deur die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns gereël word. Sy studeer vanaf 1991 verder aan die Universiteit van Stellenbosch, waar sy in 1993 die B.A.-graad met lof verwerf. Op Stellenbosch is sy die redakteur van Penseel, die studenteblad vir poësie. As wenner in 1994 van die M-Net Beurs vir Skeppende Skryfwerk en die Junior Woordkunsbeurs van die Stigting vir Skeppende Kunste voltooi sy die kreatiewe skryfkursus onder leiding van Etienne van Heerden aan die Rhodes-universiteit in Grahamstad, waar sy met lof die B.A. Honneurs-graad behaal. Die novelle “Spoor” skryf sy as deel van die vereistes van hierdie kursus. Sy volg dit op met 'n M.A.-graad aan Rhodes, ook met lof behaal, met 'n tesis oor “ 'n Intertekstuele studie: ‘Die werfbobbejaan’ van Alexander Strachan”.

Hierna is sy redaksielid by Die Burger in Kaapstad, waar sy eers kopieskrywer in die promosie-afdeling is en dan hooggeregshofverslaggewer word. Later werk sy vir twee jaar as bladuitlegkunstenaar en subredakteur in die koerant se nagkantoor. In 1999 verhuis sy na Johannesburg as tydskrifartikelredakteur vir De Kat. Van 2002 tot 2005 is sy Rapport se boekeredakteur. In Johannesburg gee sy deeltyds klas in Afrikaans aan die Randse Afrikaanse Universiteit. Nadat sy weg is by Rapport is sy vir 'n kort rukkie Danie Odendaal, regisseur van die sepie “7de Laan”, se sekretaresse en help sy ook skryf aan die draaiboek van die televisiereeks. Sy doen ook vryskutwerk vir verskeie publikasies, soos Visi en Insig.

Sy is getroud met Pieter Malan en hulle het twee kinders, Henri en Stella. In 2005, net na Henri gebore is, verhuis hul vir drie jaar na Londen, waar Pieter buitelandse korrespondent vir Media24 was en waar hul dogter gebore is. Hier skryf sy steeds 'n gereelde rubriek vir Rapport. Na hulle terugkeer na Kaapstad aanvaar sy in Februarie 2009 'n pos as dosent in Afrikaans en Nederlands aan die Universiteit van Kaapstad. Sy doen terselfdertyd navorsing oor haar voorgenome doktorale studie onder Louise Viljoen aan Stellenbosch, waar sy 'n studie oor verliesliteratuur doen na aanleiding van die manier waarop prominente Afrikaanse skrywers die verlede interpreteer. In 2015 voltooi sy 'n proefskrif oor ensiklopediese fiksie. In 2012 word sy as voorsitter van die skrywersorganisasie PEN Afrikaans gekies, tot 2013. In 2014 word sy genooi na die Winternachtenfees in Nederland tydens die Week van de Afrikaanse roman.

Skryfwerk

Op sesjarige ouderdom verskyn een van haar gediggies reeds in 'n kwartaalblaadjie. Op hoërskool begin sy tydskrifverhale skryf vir sakgeld en sy skryf van haar stories in vir wedstryde. Op vyftienjarige ouderdom wen sy in 1988 'n landwye kortverhaalwedstryd aangebied deur die Afrikaanse Taal- en Kultuurbond (ATKB) in samewerking met die stadsraad van Verwoerdburg. Haar kortverhaal, “Floewp”, het gehandel oor 'n gesin se aanvaarding van 'n seuntjie met Down-sindroom. In 1990 neem sy deel aan die Skrywers ’90-kompetisie, 'n landwye opstelkompetisie wat deur HAUM-Uitgewers in oorleg met die Bloemfonteinse Skrywersvereniging gereël is. Hier word sy as die provinsiale én landwye wenner aangewys, terwyl 'n kortverhaal van haar gepubliseer word in die versamelbundel “Inknat”. Gedurende die wintervakansie van 1990 woon sy 'n Afrikaans-week by, waar sy in 'n opstel-kompetisie as die naaswenner aangewys word. Sy neem in hierdie jaar ook deel aan 'n poësie-werkswinkel onder leiding van George Weideman, waar sy as die belowendste jong digter by die werkwinkel aangewys word. In 1992 verower sy die eerste en tweede prys in Sanlam se Jong Stemme-wedstryd, wat haar verder aanmoedig. Sy publiseer ook kortverhale in Tydskrif vir Letterkunde.

In haar novelle “Spoor”, gepubliseer toe sy slegs 22 jaar oud is, skets sy die verhaal van twee kinders van die Weskusstreek se lewens, wat soos die treinspoor wat in aanbou is langs mekaar loop maar nie kruis nie. Charity Versveld word gebore op dieselfde oomblik wat 'n vliegtuig in digte mis in die Charity piek in die Pakhuispas vasvlieg en sy het uitsonderlike aanvoeling vir die magiese en mistieke. Sy ontwikkel 'n hunkering na die vlieënier van die vliegtuig. Die sentrale karakter in die ander verhaallyn is Sean Farao, wat as seun ooggetuie is van 'n vliegongeluk in die berg bokant die Verlorenvlei by Elandsbaai. Hy brand hom teen die wrak van die vliegtuig en in die ambulans hou hy die hand vas van een van die uiteindelike slagoffers van die ramp. Ook hy ontwikkel fyn aanvoeling vir die bonatuurlike. Die eendersheid van die twee lewens word deur verskeie ander bindingsmiddels en kruisverwysings gekoppel, maar nooit aan mekaar vasgeknoop nie. Dis nie net die spore van hierdie hoofkarakters wat gevolg word nie, maar ook die dierespore, met kommentaar oor die sinnelose verbruik en vermorsing van die aarde en sy wesens en hulpbronne.

Na 'n lang stilswye volg sy hierdie debuut op met die opspraakwekkende roman “Sirkusboere”. Dit is gebaseer op die ware verhaal van die Boeregeneraals Piet Cronjé en Ben Viljoen wat na die Anglo-Boereoorlog in Amerika saam met die opportunistiese sirkusbaas Frank Fillis die gebeure van die oorlog in 'n militêre skouspel opvoer om so geld in te samel om weer op die been te kom. Die geleentheid is die Wêreldtentoonstelling van 1904 in St. Louis in Amerika. Saam met hulle is Cronjé se onwillige agterryer, Fenyang Mokenyane, wat as Jan Windvoël optree. Vir ses maande lank moet Viljoen as aankondiger twee kere per dag optree vir honderd Boere, honderd Britte en vyftig agterryers wat die veldslae by Colenso en Paardeberg opvoer voor sowat 25 000 toeskouers op 'n slag. Op satiriese wyse wys die skrywer die negatiewe kant van die helde uit en gee meer erkenning aan die verontregtes, maar op so 'n wyse dat al die karakters as lewende mense uitgebeeld word, met hulle goeie en slegte punte, vrese en beginsels. Die ooreenkomste tussen die werklike lewe en die sirkus word subtiel geteken, sodat die sotheid en selfsugtigheid van die menslike strewe duidelik na vore kom. 'n Belangrike motief in die roman is die prysgawe van mag en daaropvolgende desillusie en persoonlike vernedering en die wyse waarop dit verwerk word. Die roman raak ook die kwessie van die vervalsing van die geskiedenis aan, wat noodwendig volg op elke magsverskuiwing. Die beligting van Fenyang Mokenyane en sy rasgenote se benarde situasie, waar hulle moes deelneem aan 'n oorlog waarvoor hulle nie gevra het nie en vir wie die uitslag na enige kant geen verbetering in hulle lewens sou teweegbring nie, vul 'n besondere leemte in die Afrikaanse fiksie oor hierdie oorlog. In 2012 word die Eugène Marais-prys en die M-Net-prys aan “Sirkusboere” toegeken en die boek is ook op die kortlys vir die toekenning van die Jan Rabie-prys, die W.A. Hofmeyr-prys, die ATKV-Prosaprys en die Universiteit van Johannesburg-prys. Dit word in 2012 ook bekroon met die Suid-Afrikaanse Letterkundetoekennings se K. Sello Duiker-prys as beste Afrikaanse werk.

Twee van haar kortverhale, ”Spinning through” en “Sexy boy”, word opgeneem in die versamelbundel “Die mooiste liefde is verby” onder redaksie van Etienne van Heerden.

Eerbewyse

Sy word aangewys as die 2004 Via Afrika Boekjoernalis van die jaar.

Publikasies

• 1995 - Spoor
• 2011 - Sirkusboere

Bronne

• Marais, Danie “Skimruiters” “By” 12 November 2011
• Pretorius, Fransjohan “Die historisiteit van resente Afrikaanse historiese fiksie oor die Anglo-Boereoorlog” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 52 no. 2 Lente 2015
• Swartz, Mari-Anne “Stadskind met siel van 'n sigeuner” “Die Burger” 7 November 1995