Sophie Roux

Sophie Roux (1907–1985) was ’n vroeë Afrikaanse skrywer van gewilde leesstof, waarin sy soms omstrede temas aandurf.

Sophie Roux
Geboortenaam	Sophia Jacoba Elizabeth Loubse
Geboorte	16 Oktober 1907 Tulbagh
Sterfte	9 Julie 1985 Yeoville
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Beroep	Skrywer
Huweliksmaat	Hennie Roux Ryno le Sever van der Riet
Kind(ers)	Francois en Nanette; Le Sueur

Lewe en werk

Herkoms en vroeë lewe

Sophia Jacoba Elizabeth Loubse was op 16 Oktober 1907 in die distrik Tulbagh gebore. Op jeugdige ouderdom verhuis die gesin na Griekwaland-Wes, waar haar vader ’n perdeboerdery aan die gang sit. Later is hulle in die Transvaal woonagtig, waar sy haar skoolopleiding op Wolmaransstad ontvang met Eitemal as een van haar onderwysers.

Loopbaan

Op agttienjarige leeftyd trou sy met Hennie Roux van die Paarl (enigste seun van F.G. Roux, een van die eerste direkteure van Die Burger) en hulle het twee kinders, die latere Junior Springbok rugbyspeler Francois (lid van die Junior Springbokspan wat in 1955 teen die Britse Leeus gespeel het) en Nanette. Sy bekwaam haarself as onderwyseres en dien ook in die dertigerjare op die redaksie van Die Vaderland. Ná die dood van haar man trou sy in 1941 met Ryno le Sever van der Riet (wat in sy studentedae rugby vir die Westelike Provinsie gespeel het) en hulle het een kind, Le Sueur. Hulle woon onder andere op Clifton in Kaapstad, op Swellendam en later in Edenvale in Transvaal.

Latere jare en sterfte

Ná haar tweede man se dood vestig sy haar in Yeoville in Johannesburg. Sy is op 9 Julie 1985 in Yeoville in Johannesburg oorlede.

Skryfwerk

Van kleintyd af skryf sy verhaaltjies, altyd van ’n romantiese aard. Op tien jaar oud skryf sy in haar klaswerkboek haar eerste verhaal van ’n bekoorlike heldin en ’n uitermate edele held. Later lê sy haar veral toe op die roman as kreatiewe skepping. Haar werk toon in veral die temas en sielkundige karakterbeelding ’n vooruitgang bo die resepmatige en oppervlakkige ontspanningsroman van haar tyd. Die taalgebruik is egter steeds ietwat lomp en  te veel word steeds eksplisiet vermeld eerder as om dit uit te beeld. Die sielkundige uitbeelding, hoewel knap in sommige karakters, is nie deurgaans weldeurdag of oortuigend vir alle karakters nie.

Romans

Wrede grense hanteer die probleem van ’n jong meisie wat in ’n buite-egtelike verhouding swanger raak, in ’n tyd toe hierdie onderwerp ’n gewaagde een was vir die kulturele norme wat destyds gegeld het. Die titel verwys na die onmenslike grense wat mense oprig teenoor diegene wat om watter rede ook al sosiaal uitgewerp word. Die gevalle Grieta du Plooy vind herberg by ’n jong vrou op ’n plaas, Suzanne Lombard, waar sy nogtans aan vernedering blootgestel word deur Suzanne se man Flip, ’n dronkaard, wat voel dat sy huis besmet word. Die geskiedenis van hierdie ongelukkige huwelik en die onregverdigheid waarmee Suzanne behandel word, sluit ook ten nouste by die titel aan. Suzanne soek dan ontvlugting in die arms van dr. Du Toit, hoewel sy haar berus in die feit dat sy getroud moet bly ter wille van haar kinders. Die jong dominee Steyn ontferm hom oor Grieta en wanneer sy weens siekte ’n miskraam het, trou hy met haar. Hoewel die tema kontensieus is en vir ’n onthoubare roman kan sorg, slaag die skryfster nie daarin om die karakters geloofbaar te maak as mense wat beide goed en kwaad in hulle ronddra nie. Beide Grieta en Suzanne word, ten spyte van hulle sosiale misstappe, eerder as onskuldige slagoffers van omstandighede gesien. Die sielestryd vir die besluite wat geneem moet word, is ook onoortuigend geteken. In 1935 wys die lesers van Die Volksblad in ’n peiling vir Wrede grense aan as die vierde beste Afrikaanse prosawerk tot op daardie stadium.

Fyn en broos behandel die verset teen konvensionele huweliksnorme, met uitbeelding van die emansipasie van die vrou. Tilde Louw is die fyn en broos skoolmeisie, wat in ’n arm, groot gesin grootword en van rykdom en hartstogtelike liefde droom. Nadat sy die skool verlaat het vra haar edel onderwyser, Pieter Boshoff, haar om te trou. Sy raak egter verlief op ’n passievolle jong kunstenaar, Fritz van Manen, wat haar verlaat. Wanneer sy dan met Pieter trou, beskou sy haar welaf toestand as ’n soort slawerny en knoop weer ’n verhouding aan met die kunstenaar Fritz, wat haar gewetenswroeging besorg. Wanneer sy nou terugkeer na Pieter, is dit met ’n groter besef van sy goedheid.

Daar sal gras oor groei is ’n vervolg op Fyn en broos en bring die verdere geskiedenis van Tilde en Fritz en die ander karakters van die vorige roman, wat almal nou baat gevind het by groter volwassenheid.

Ontspanningsromans

Later skryf Roux hoofsaaklik ontspanningsromans. Onbesonne hart het die susters Lanta en Janet as hoofkarakters. Janet se eerste huwelik misluk en sy gaan woon weer saam met haar mooi suster Lanta by hulle pa. Jan Heinz is verlief op Lanta en Janet op Jan. Die vrouehater Lodewyk ontmoet toevallig vir Lanta en neem hom voor om haar te verneder omdat hy meen dat alle mooi vroue met mans se liefde speel en hulle dan verwerp.

Ander romans van haar sluit in Vertraagde lente, Onvermydelike lewe, Wilde jasmyn en Helder oomblik.

Kortverhale

Kortverhale van haar word gebundel in Arme drommels en ander verhale.

Drama

Haar drama Moenie breek nie word in die veertigerjare opgevoer deur Pierre van Vuuren se geselskap.

Publikasies

Werke wat uit haar pen verskyn sluit in:

Jaar	Publikasies
1935	Wrede grense
1937	Fyn en broos
1939	Arme drommels en ander verhale
1941	Daar sal gras oor groei
1944	Soos die peerbome bot
	Vertraagde lente
1945	Onvermydelike lewe
1946	Blinde wysheid
1948	Onkeerbare vloed
	Purper skaduwees
1949	Wilde jasmyn
1950	Die sterre sing
	Die skyn van die kwaad
	Die Van Manens van Rawa
1951	Die bitter wortel
	Môre lewe ons
	Nimf in die maanlig (Elizabeth le Sueur)
1952	Helder oomblik
	Somerweelde se groen vrugte
1953	Gevaarlike obsessie
1954	Smarag en robyn
	Vreemde misverstand
1955	Fluisterende waters
	Die ongenadige emosie
	Smeulende vuur
1957	Onbesonne hart
	Onskendbare trou
	Skenk my jou hart
	Die steil pad
1958	Nooientjie van die Karoo
	Rare erfenis
1959	Droombevange
	Skeur die duisternis
	Vreemde maskerade
1960	As die wildernis blom
1961	Bloeisels in die wind
	Deursigtige masker
	Huiwerende vlam
	Sprong in die duister
1962	Glans van die duine
1964	Die geur van vilette

Bronnelys

Boeke

• Beukes, W.D. (red.) Boekewêreld: Die Nasionale Pers in die uitgewersbedryf tot 1990. Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1992.
• Botha, Danie. Voetligte en applous! Protea Boekhuis. Pretoria. Eerste uitgawe. Eerste druk, 2006.
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk. Kaapstad. Elfde druk, 1970.
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk. Vyfde uitgawe. Eerste druk, 1988.
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica. Pretoria en Kaapstad. Tweede druk, 1984.
• Malherbe, F.E.J. Aspekte van Afrikaanse literatuur. Nasionale Pers Bpk. Kaapstad, Bloemfontein en Port Elizabeth. Eerste uitgawe, 1940.
• Nienaber, P.J. Hier is ons skrywers! Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Eerste uitgawe, 1949.
• Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse  letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Tweede hersiene uitgawe, 1963.
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969.
• Schoonees, P.C. Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging. J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk).
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1999.

Tydskrifte en koerante

• Van Heerden, Ernst. Die beste Afrikaanse prosawerke van die jaar. Jaarboek van die Afrikaanse Skrywerskring. Johannesburg 1941.

Internet

• Steyn, J.C. Sabinet: http://reference.sabinet.co.za/webx/access/journal_archive/10113053/94.pdf

Ongepubliseerde dokumente

• Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein “Roux, Sophie – Biografie”