Europa: Verskil tussen weergawes
Geskrapte inhoud Bygevoegde inhoud
Renier (besprekings | bydraes) →Lande van Europa: Afrikaanse kaart vertaal en op commons gelaai |
Uitgebrei |
||
Lyn 1:
: ''Vir die vierde grootste maan van die planeet Jupiter, sien
<div style="float: right; margin: 0 0 1em 2em; width: 26em; text-align: right; font-size: 0.86em; line-height: normal;">
<div style="border: 1px solid #ccd2d9; background: #f0f6fa; text-align: left; padding: 0.5em 1em; text-align: center;">
Lyn 10:
{| style="background: transparent; text-align: left; table-layout: auto; border-collapse: collapse; padding: 0; font-size: 100%;" cellspacing="0" cellpadding="0"
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Oppervlakte
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | 10 180 000 km² (6de)
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Bevolking
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" |
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Bevolkingsdigtheid
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" |
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Lande
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" |
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Afhanklike gebiede
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | 6
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Taalfamilies
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | [[Indo-Europese tale|Indo-Europees]]<br />[[Oeraalse tale|Oeraals]]<br />[[Turkse tale|Turks]]<br />[[Baskies]]<br />[[Semitiese taalfamilie|Semities]]<br />[[Kaukasiese tale|Noordwes-
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Tydsones
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | [[UTC-01:00|UTC-1]] ([[Ysland]]) tot [[UTC+04:00|UTC+4]] ([[Rusland]])
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Grootste stede
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{vlagikoon|Turkye}} [[Istanboel]] (transkontinentaal)<br />{{vlagikoon|Rusland}} [[Moskou]]<br />{{vlagikoon|Frankryk}} [[Parys]]<br />{{vlagikoon|Verenigde Koninkryk}} [[Londen]]<br />{{vlagikoon|Spanje}} [[Madrid]]<br />{{vlagikoon|Spanje}} [[Barcelona]]<br />{{vlagikoon|Rusland}} [[Sint Petersburg]]<br />{{vlagikoon|Italië}} [[Rome]]<br />{{vlagikoon|Duitsland}} [[Berlyn]]
|}
</div>
</div>
'''Europa''' (afgelei van [[Grieks]] Εὐρώπη of ''Eurṓpē'') is 'n vasteland wat oor die westelike vyfde van die [[Eurasië|Eurasiese]] landmassa strek. Alhoewel dit in geografiese opsig eerder as subkontinent geklassifiseer kan word wat saam met [[Asië]] die vasteland van Eurasië vorm, word dit vanweë sy historiese en kulturele ontwikkeling meestal as selfstandige [[kontinent]] beskou. Eeue lank was Europa in kulturele en ekonomiese opsig die middelpunt van die wêreld. So het die term Europa naas sy geografiese definisie ook betrekking op kulturele, politieke, ekonomiese, regtelike en ideële aspekte.
== Naam ==
Die naam ''Europa'' strek in sy Griekse vorm Εὐρώπη ver terug. Hier is die term ''Eurṓpē'' meestal as 'n samestelling van die Oud-Griekse εὐρύς (''eurýs'', "wyd") en ὄψ (''óps'', "sig, gesig") opgevat - dus was ''Eurṓpē'' "die (vrou) met die wye sig".
Line 50 ⟶ 57:
=== Waterliggame ===
Die meeste groot Europese riviere het dwarsdeur die jaar genoeg water om as belangrike waterweë en lewensare te dien. Baie van hulle word deur kanale met mekaar verbind. Die meeste Europese mere is in die vroeër vergletserte gebiede van Noord-Europa en aan die voet van die Alpe geleë. Die langste riviere is [[Wolga]] (3 531
=== Klimaat ===
Line 59 ⟶ 66:
== Demografie ==
[[Lêer:Europe religion map en.png|duimnael|Verspreiding van godsdienste in Europa:
{{legend|#496EB8|[[Rooms-Katolieke Kerk]]}}
{{legend|#855C99|[[Protestantisme]]}}
{{legend|#C44F4F|[[Oosters-Ortodokse Kerk]]}}
{{legend|#F03838|[[Oriëntale Ortodoksie]]}}
{{legend|#3D9956|[[Islam|Soennitiese Islam]]}}
{{legend|#2E7340|[[Islam|Sjiïtiese Islam]]}}
{{legend|#E7984D|[[Tibettaanse Boeddhisme]]}}
{{legend|#F6CC00|[[Judaïsme]]}}]]
Europa het 'n bevolking van meer as 700 miljoen of sowat 'n tiende van die aardbevolking. Volgens taal en historiese ontwikkeling word 95 persent van die bewoners by die Indo-Europese volksgroepe gereken (waarvan 'n derde [[Germane]] en [[Kelte]], 'n derde [[Slawiërs]], 'n kwart Romane en kleiner groepe van [[Grieke]], Albaniërs en Balte), vyf persent is Fins-Oegriese volke.
Ná die laaste kouetydperk het talle volksgroepe hulle in Europa gevestig en oor die eeue met mekaar vermeng. Die [[Christendom|Christelike]] beskawing (met [[Rooms-Katolieke Kerk|Rooms-Katolieke]], [[Protestantisme|Protestante]] en [[Oosters-Ortodokse Kerk|Ortodokse]]) vorm die basis vir die oorgrote meerderheid van Europese kulture.
Europa is 'n dig bevolkte en verstedelikte vasteland. Sy nywerheidsgebiede word deur 'n baie hoë bevolkingsdigtheid van tussen 250 en meer as 1 000 inwoners per km² gekenmerk, veral dele van die [[Verenigde Koninkryk]], [[Frankryk|Noord-Frankryk]] en [[Duitsland]], [[Nederland]], [[België|Noord-België]], [[Italië|Noord-Italië]], [[Silesië|Opper-Silesië]] in [[Pole|Suidwes-Pole]] en dele van [[Oekraïne]]. Daarenteen is die bergstreke, Noord- en Oos-Europa met soms minder as 10 inwoners per km² yl bevolk.
Line 84 ⟶ 100:
== Lande van Europa ==
:''Hoofartikel: [[Lys van Europese lande]].''
[[Lêer:Europe with flags.png|duimnael|400px|Die lande van Europa met vlae]]
[[Lêer:Europe countries map af.png|thumb|400x400px|Politiese kaart van Europa]]
[[Lêer:Europe subregion map UN geoscheme.svg|duimnael|400px|Die [[Verenigde Nasies]] se indeling van Europa in substreke:<ref>{{en}} {{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49.htm |title=Standard Country or Area Codes for Statistical Use |publisher=Millenniumindicators.un.org |accessdate=25 Augustus 2012}}</ref>
{{columns
|col1 =
{{Legend|#4080FF|[[Noord-Europa]]}}
{{Legend|#00FFFF|[[Wes-Europa]]}}
{{Legend|#FF8080|[[Oos-Europa]]}}
{{Legend|#FFC0C0|Asiatiese gedeelte van Rusland}}
{{Legend|#00FF00|[[Suid-Europa]]}}
{{Legend|#80C080|Lande van Wes-Asië met gedeeltelike gebied in Suid-Europa: Turkye}}
{{Legend|#C0FFC0|Asiatiese gedeeltes van hierdie lande}}
|col2 =
{{Legend|#FF80C0|Lande van Wes-Asië met gedeeltelike gebied in Oos-Europa: Georgië en Azerbeidjan}}
{{Legend|#FFC0E0|Asiatiese gedeeltes van hierdie lande}}
{{Legend|#D060D0|Lande van Sentraal-Asië met gedeeltelike gebied in Oos-Europa: Kasakstan}}
{{Legend|#E0C0E0|Asiatiese gedeeltes van hierdie lande}}}}]]
[[Lêer:Europe subregion map world factbook.svg|duimnael|400px|Die [[Central Intelligence Agency]] se ''The World Factbook''-indeling van Europa in substreke:
{{columns
|col1 =
{{Legend|#007FFF|[[Noord-Europa]]}}
{{Legend|#00FFFF|[[Wes-Europa]]}}
{{Legend|#F0DC82|[[Sentraal-Europa]]}}
{{Legend|#66FF00|[[Suid-Europa]]}}
|col2 =
{{Legend|#D2691E|[[Suidoos-Europa]]}}
{{Legend|#FF0000|[[Suidwes-Europa]]}}
{{Legend|#F88379|[[Oos-Europa]]}}}}]]
[[Lêer:Grossgliederung Europas-en.svg|duimnael|400px|Indeling van Europa in substreke volgens kulturele kriteria]]
{|border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse"
|- style="background:#ececec;"
! Naam van streek en gebied, met [[vlag]]
! [[Lys van lande volgens oppervlak|Oppervlak]]<br />(km²)
! [[Lys van lande volgens bevolking|Bevolking]]<ref>{{en}} [http://www.census.gov/cgi-bin/ipc/idbrank.pl USCensusBureau:Countries and Areas Ranked by Population: 2009]{{Dooie skakel|date=Mei 2010}}</ref>
! Jaar
! [[Lys van lande volgens bevolkingsdigtheid|Bevolkingsdigtheid]]<br />(per km²)
|- style="background:#eee;"
|colspan="6" style="background:#eee; text-align:center;"|'''[[Noord-Europa]]'''
|-
|{{vlagland|Åland}} (Finland)
|style="text-align:right;"|1 580
|style="text-align:right;"|28 666
|style="text-align:right;"|2013
|style="text-align:right;"|18
|-
|{{vlagland|Denemarke}}
|style="text-align:right;"|42 923
|style="text-align:right;"|5 707 251
|style="text-align:right;"|2016
|style="text-align:right;"|133
|[[Kopenhagen]]
|-
|{{vlagland|Estland}}
|style="text-align:right;"|45 339
|style="text-align:right;"|1 311 759
|style="text-align:right;"|2016
|style="text-align:right;"|28
|[[Tallinn]]
|-
|{{vlagland|Faroëreilande}} (Denemarke)
|style="text-align:right;"|1 399
|style="text-align:right;"|49 709
|style="text-align:right;"|2013
|style="text-align:right;"|36
|[[Tórshavn]]
|-
|{{vlagland|Finland}}
|style="text-align:right;"|338 424
|style="text-align:right;"|5 486 125
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|18
|[[Helsinki]]
|-
|{{vlagland|Letland}}
|style="text-align:right;"|64 589
|style="text-align:right;"|1 973 700
|style="text-align:right;"|2014
|style="text-align:right;"|34
|[[Riga]]
|-
|{{vlagland|Litaue}}
|style="text-align:right;"|65 300
|style="text-align:right;"|2 884 840
|style="text-align:right;"|2016
|style="text-align:right;"|45
|[[Vilnius]]
|-
|{{vlagland|Noorweë}}
|style="text-align:right;"|385 178
|style="text-align:right;"|5 214 900
|style="text-align:right;"|2016
|style="text-align:right;"|16
|[[Oslo]]
|-
|{{vlagland|Swede}}
|style="text-align:right;"|450 295
|style="text-align:right;"|9 851 017
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|22
|[[Stockholm]]
|-
|{{vlagland|Ysland}}
|style="text-align:right;"|102 775
|style="text-align:right;"|329 100
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|3
|[[Reykjavik]]
|-
|colspan="6" style="background:#eee; text-align:center;"|'''[[Oos-Europa]]'''
|-
|{{vlagland|Armenië}}
|style="text-align:right;"|29 743
|style="text-align:right;"|3 018 854
|style="text-align:right;"|2011
|style="text-align:right;"|102
|[[Jerewan]]
|-
|{{vlagland|Azerbeidjan}}
|style="text-align:right;"|86 600
|style="text-align:right;"|9 624 900
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|106
|[[Bakoe]]
|-
|{{vlagland|Georgië}}
|style="text-align:right;"|69 420
|style="text-align:right;"|3 729 500
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|54
|[[Tbilisi]]
|-
|{{vlagland|Kasakstan}}
|style="text-align:right;"|2 724 900
|style="text-align:right;"|17 563 300
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|6
|[[Astana]]
|-
|{{vlagland|Moldowa}}
|style="text-align:right;"|33 846
|style="text-align:right;"|2 913 281
|style="text-align:right;"|2014
|style="text-align:right;"|105
|[[Chişinău]]
|-
|{{vlagland|Oekraïne}}
|style="text-align:right;"|603 500
|style="text-align:right;"|44 429 471
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|74
|[[Kiëf]]
|-
|{{vlagland|Rusland}}
|style="text-align:right;"|17 098 242
|style="text-align:right;"|144 192 450
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|8
|[[Moskou]]
|-
|{{vlagland|Wit-Rusland}}
|style="text-align:right;"|207 595
|style="text-align:right;"|9 498 700
|style="text-align:right;"|2016
|style="text-align:right;"|46
|[[Minsk]]
|-
|colspan="6" style="background:#eee; text-align:center;"|'''[[Sentraal-Europa]]'''
|-
|{{vlagland|Duitsland}}
|style="text-align:right;"|357 168
|style="text-align:right;"|81 459 000
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|227
|[[Berlyn]]
|-
|{{vlagland|Hongarye}}
|style="text-align:right;"|93 030
|style="text-align:right;"|9 855 571
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|107
|[[Boedapest]]
|-
|{{vlagland|Liechtenstein}}
|style="text-align:right;"|160
|style="text-align:right;"|37 340
|style="text-align:right;"|2014
|style="text-align:right;"|227
|[[Vaduz]]
|-
|{{vlagland|Oostenryk}}
|style="text-align:right;"|83 879
|style="text-align:right;"|8 662 588
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|101
|[[Wene]]
|-
|{{vlagland|Pole}}
|style="text-align:right;"|312 679
|style="text-align:right;"|38 483 957
|style="text-align:right;"|2014
|style="text-align:right;"|123
|[[Warskou]]
|-
|{{vlagland|Slowakye}}
|style="text-align:right;"|49 035
|style="text-align:right;"|5 415 949
|style="text-align:right;"|2013
|style="text-align:right;"|111
|[[Bratislava]]
|-
|{{vlagland|Slowenië}}
|style="text-align:right;"|20 273
|style="text-align:right;"|2 063 077
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|102
|[[Ljubljana]]
|-
|{{vlagland|Switserland}}
|style="text-align:right;"|41 285
|style="text-align:right;"|8 211 700
|style="text-align:right;"|2014
|style="text-align:right;"|198
|[[Bern]] ([[de facto]])
|-
| {{vlagland|Tsjeggië}}
|style="text-align:right;"|78 866
|style="text-align:right;"|10 541 466
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|134
|[[Praag]]
|-
|colspan="6" style="background:#eee; text-align:center;"|'''[[Suid-Europa]]'''
|-
|{{vlagland|Albanië}}
|style="text-align:right;"|28 748
|style="text-align:right;"|2 821 977
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|111
|[[Tirana]]
|-
|{{vlagland|Andorra}}
|style="text-align:right;"|468
|style="text-align:right;"|84 082
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|180
|[[Andorra la Vella]]
|-
|{{vlagland|Bosnië-Herzegowina}}
|style="text-align:right;"|51 129
|style="text-align:right;"|4 613 414
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|90
|[[Sarajevo]]
|-
|{{vlagland|Bulgarye}}
|style="text-align:right;"|110 994
|style="text-align:right;"|7 364 570
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|77
|[[Sofia]]
|-
|{{vlagland|Gibraltar}} (Verenigde Koninkryk)
|style="text-align:right;"|6,8
|style="text-align:right;"|29 431
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|4 328
|[[Gibraltar]]
|-
|{{vlagland|Griekeland}}
|style="text-align:right;"|131 990
|style="text-align:right;"|11 295 002
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|85
|[[Athene]]
|-
|{{vlagland|Italië}}
|style="text-align:right;"|301 338
|style="text-align:right;"|60 418 711
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|201
|[[Rome]]
|-
|{{vlagland|Kosovo}}
|style="text-align:right;"|10 908
|style="text-align:right;"|1 859 203
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|170
|[[Pristina]]
|-
|{{vlagland|Kroasië}}
|style="text-align:right;"|56 594
|style="text-align:right;"|4 489 409
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|81
|[[Zagreb]]
|-
|{{vlagland|Republiek van Macedonië}}
|style="text-align:right;"|25 713
|style="text-align:right;"|2 114 550
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|82
|[[Skopje]]
|-
|{{vlagland|Malta}}
|style="text-align:right;"|316
|style="text-align:right;"|412 966
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|1 307
|[[Valletta]]
|-
|{{vlagland|Montenegro}}
|style="text-align:right;"|13 812
|style="text-align:right;"|672 181
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|50
|[[Podgorica]]
|-
|{{vlagland|Portugal}}
|style="text-align:right;"|92 090
|style="text-align:right;"|11 317 192
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|114
|[[Lissabon]]
|-
|{{vlagland|San Marino}}
|style="text-align:right;"|61
|style="text-align:right;"|31 716
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|501
|[[San Marino (stad)|San Marino]]
|-
|{{vlagland|Serwië}}
|style="text-align:right;"|77 474
|style="text-align:right;"|7 120 666
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|102
|[[Belgrado]]
|-
|{{vlagland|Spanje}}
|style="text-align:right;"|504 030
|style="text-align:right;"|46 030 109
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|93
|[[Madrid]]
|-
|{{vlagland|Turkye}}
|style="text-align:right;"|783 562
|style="text-align:right;"|78 741 053
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|102
|[[Ankara]]
|-
|{{vlagland|Vatikaanstad}}
|style="text-align:right;"|0,44
|style="text-align:right;"|826
|style="text-align:right;"|2010
|style="text-align:right;"|1 877
|[[Vatikaanstad]]
|-
|colspan="6" style="background:#eee; text-align:center;"|'''[[Wes-Europa]]'''
|-
|{{vlagland|België}}
|style="text-align:right;"|30 528
|style="text-align:right;"|11 190 845
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|364
|[[Brussel]]
|-
|{{vlagland|Eiland Man}}
|style="text-align:right;"|572
|style="text-align:right;"|84 497
|style="text-align:right;"|2011
|style="text-align:right;"|148
|[[Douglas (Man)|Douglas]]
|-
|{{vlagland|Frankryk}}
|style="text-align:right;"|643 801
|style="text-align:right;"|66 644 000
|style="text-align:right;"|2016
|style="text-align:right;"|116
|[[Parys]]
|-
|{{vlagland|Guernsey}}
|style="text-align:right;"|78
|style="text-align:right;"|65 849
|style="text-align:right;"|2014
|style="text-align:right;"|844
|[[Saint Peter Port]]
|-
|{{vlagland|Ierland}}
|style="text-align:right;"|70 273
|style="text-align:right;"|4 635 400
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|65
|[[Dublin]]
|-
|{{vlagland|Jersey}}
|style="text-align:right;"|118
|style="text-align:right;"|99 500
|style="text-align:right;"|2014
|style="text-align:right;"|819
|[[Saint Helier]]
|-
|{{vlagland|Luxemburg}}
|style="text-align:right;"|2 586
|style="text-align:right;"|562 958
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|194
|[[Luxemburg (stad)|Luxemburg-stad]]
|-
|{{vlagland|Nederland}}
|style="text-align:right;"|41 543
|style="text-align:right;"|16 971 452
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|18
|[[Amsterdam]]
|-
|{{vlagland|Verenigde Koninkryk}}
|style="text-align:right;"|242 495
|style="text-align:right;"|64 716 000
|style="text-align:right;"|2015
|style="text-align:right;"|256
|[[Londen]]
|-style="font-weight:bold; background:#eee;"
||Europa Totaal
|style="text-align:right;"|10 180 000
|style="text-align:right;"|742 452 000
|style="text-align:right;"|2013
|style="text-align:right;"|213
|style="background:#eee;"|
|}
== Sien ook ==
* [[Afrika-Eurasië]]
* [[Eurasië]]
* [[Europese Unie]]
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie-inlyn|Europe}}
{{Kontinente}}
|