|
'''Genetika''' of '''erflikheidsleer''' is 'n deel van [[biologie]] wat die studie behels van erflike eienskappe behels: die aangebore verskille en ooreenkomste tussen opeenvolgende generasies.
In [[1865]] publiseer [[Gregor Mendel]] die resultate van sy ondersoek na die oorerwing van verskillende eienskappe van ertjies. Die publikasie verdwyn in die vergetenheid, maar word in [[1901]] herontdek deur [[Hugo de Vries]], [[Carl Correns]], en [[Erich von Tschermak]]. Die reëls vir oorerwing wat Mendel in sy ondersoek beskryf het, staan nou bekend as die Wette van Mendel.
Enkele jare daarna word chromosome geïdentifiseer as die fisiese draers van erflike eienskappe. Die ontdekking lei tot die ontstaan van die [[neo-Darwinisme]], waarin die evolusieteorie van [[Charles Darwin]] 'n fisiese basis kry. Die [[gene]] is geleë op die [[chromosome]].
==Klassieke genetika==
==Molekulêre genetika==
Die ontdekking van die struktuur van DNS deur James D. Watson en Francis Crick in 1953 lei die opkoms van molekulêre genetika in. 'n Onderwerp wat ondersoek word is die (molekulêre) meganisme van die ''geen'' uitdrukking. DusVrae word byvoorbeeld vrae gevra soos waarom in selle verskillende weefsels van die selfdedieselfde individu (met die selfdedieselfde gene) tot uitdrukking kom. Die proses van uitdrukking van gene verloop via transkripsie (uitlese van DNS na RNS) na die produksie van proteïene (sien ook genetiese kode). ▼(Sien die artikel [[molekulêre genetika]]).
▲Die ontdekking van die struktuur van DNS deur James D. Watson en Francis Crick in 1953 lei die opkoms van molekulêre genetika in. 'n Onderwerp wat ondersoek word is die (molekulêre) meganisme van die ''geen'' uitdrukking. Dus word byvoorbeeld vrae gevra soos waarom in selle verskillende weefsels van die selfde individu (met die selfde gene) tot uitdrukking kom. Die proses van uitdrukking van gene verloop via transkripsie (uitlese van DNS na RNS) na die produksie van proteïene (sien ook genetiese kode).
==Kliniese genetika==
Kliniese genetika is 'n tak binne die mediese wetenskap wat risiko bepalingrisikobepaling van erflike siektes bestudeer. Deur middel van DNS -toetse meestal in kombinasie met analisering analise van familie stambomefamiliestambome kan 'n eventuele kliniese siektesiektebeeld beeld vastgestelvasgestel word, virm.a.w. hoe groot die kans is dat 'n pasiënt 'n bepaalde siekte sal kry in die toekoms kan kry. Veral by oorerflike vorms van borskanker en dêrmkankerdermkanker kan die risiko moontlik goed bepaal word en kan 'n pasiënt ondersoek word vir die voorkomingvoorkoms van 'n siekte. As die siekte inderdaad vasgestel kan word kan dit in 'n vroeë stadium behandel word.
Net so speel die kliniese genetika 'n belangrike rol by prenatale diagnostiek. Mense wat weet dat hulle 'n oorerflike siekte het of dit waarskynlik is dat hulle 'n ''geen'' dra wat daartoe kon lei dat een van hulle kinders siek word, kan hulle in die eerste helfte van 'n swangerkap 'n DNS-toets laat doen op weefsel wat afkomstig is van die ongebore kind. OuersNá die uitslag bekend is, kan ouers dan besluit of hulle die swangerkap wil beëindig, en sodoende 'n wangevormde baba voorkom.
==Genetiese manipulasie==
==Genomika==
In genomika is die totale genoom (genepakkies) van een organisme die onderwerp van ondersoek. Dus moet die totale genoom van die organisme op 'n kaart aangebring word. Dit het gebeur met die mens -genoom in die menslike-genoom-projek.
==Enkele begrippe uit die genetika==
'''haploide, diploide en polyploidepoliploide'''
OrganismeOrganismes het in die algemeen 'n dubbele stel chromosome:, dus 'n Stelstel van beide ouers. So 'n organisme noem 'n mens diploid. 'n Voortplantings selVoortplantingsel (gameet) het slegs één stel chromosome en word haploid genoem . Daar bestaan ook organismeorganismes waarvan die selle meer as twee stelle chromosome het. Byvoorbeeld triploid, tetraploid, hexaploid en octoploid selle. Dit noemword 'npoliploid mens polyploidgenoem. By die gekweekte suikerbeet is daar byvoorbeeld naas diploid ook triploid rasse. Die gekweekte aartappel is tetraploid en die gekweekte aarbei octoploidoktoploid.
==Homosigoot en heterosigoot==
Omdat daar in diploiddiploide organismeorganismes 'n dubbele stel chromosome aanwesig is, is daar vanvir elke geen twee stringe aanwesig. Dit kan wees dat beide gene identies is., Dandan is die organisme homosigoothomosigoties vir die eienskap op daardie geen. As beide gene vir die eigenskapeienskap verskil is dit heterosigootheterosigoties. Vir één geen kan 'n aantal variteite bestaan. Die variteite van die selfdedieselfde geen word allele genoem.
==Dominant en resessief==
As 'n organisme heterosygootheterosigoties is (twee verskillende gene het) Dan kan een of die ander verskyn. As daar 'n geen vir rooi blomme en 'n geen vir wit blomme is. Maar, asmaar die gene kodominant is kodominant, kan die blomme pinkpienk wees. Maar dit kan ook wees dat één van die twee gene die ander volledig oorheers (byvoorbeeldbv. rooi blomme). Die oorheersende geen word dan dominant en die ander geen resessief genoem.
[[Kategorie:Genetika]]
| 