Skryfstelsel: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k →‎Eksterne skakels: Link FA is now handled by Wikidata, removed: {{Link FA|ceb}} using AWB (10861)
Morne (besprekings | bydraes)
No edit summary
Lyn 1:
[[Lêer:WritingSystemsoftheWorld.png|450px|thumbduimnael|Skryfstelsels van die moderne wêreld {{legend|#99cccc|[[Latynse alfabet|Latyns]] ([[alfabet]])}} {{legend|#ccccff|[[Cyrilliese alfabet|Cyrillies]] ([[alfabet]])}} {{legend|#9a06fe|[[Hangoel]] ([[kenmerk-alfabet]])}} {{legend|#3166ce|Ander alfabette}} {{legend|#99ff99|[[Arabiese alfabet|Arabies]] ([[abjad]])}} {{legend|#389738|Ander abjads}} {{legend|#ee940a|[[Devanagari]] ([[abugida]])}} {{legend|#ffcc01|Ander abugidas}} {{legend|#ff4e4d|[[Lettergreepskrif]]te}} {{legend|#ffff65|[[Chinese karakters]] ([[Logogram|logografies]])}} ]]
’n '''Skryfstelsel''' is ’n [[Simbool|simboliese stelsel]] wat gebruik word om elemente weer te gee wat in ’n [[taal]] uitgedruk kan word.
 
Lyn 15:
 
==Basiese terminologie==
[[Lêer:Caslon-schriftmusterblatt.jpeg|thumbduimnael|right|250px|’n Voorbeeld van skryfstyle en letters, deur William Caslon, lettergieter; van die ''Cyclopaedia, or an Universal Dictionary of Arts and Sciences'' van 1728.]]
Die bestudering van individuele skrifte het afsonderlik ontwikkel en daarom verskil die terminologie ietwat van veld tot veld. Die generiese term "teks" verwys na ’n geskrewe produk. Die samestelling van ’n teks word "skryf" genoem en die interpretasie daarvan staan bekend as "lees". "Ortografie" verwys na die metode en reëls wat gebruik word om te skryf en sluit die konsep "spelling" in.
 
Lyn 22:
’n Individuele grafeem kan op verskeie maniere weergegee word. Dié variasies kan van mekaar onderskei word, maar word tog as dieselfde grafeem geïnterpreteer. Hierdie verskillende variasies word "[[allograaf|allograwe]]" van die grafeem genoem (wat ooreenstem met die term [[allofoon]] in die studie van gesproke tale). So kan die letter "a" byvoorbeeld op verskeie maniere geskryf word: as ’n kursiewe, hoof- of sierletter. Die keuse van die allograaf wat gebruik word, sal afhang van die medium, die skryfinstrument, die styl en die onbewuste kenmerke van ’n individuele handskrif.
 
Die termsterme "glief", "teken" en "karakter" word soms gebruik om na ’n grafeem te verwys, hoewel die gebruik daarvan tussen verskillende stelsels wissel. Die gliewe van die meeste skryfstelsels bestaan uit lyne en daarom word hulle lynvormig genoem, hoewel daar ook ander vorme is soos [[braille]].
 
==Geskiedenis==
Lyn 32:
 
===Logografiese skryfstelsels===
[[Lêer:日-oracle.svg|100px|thumbduimnael|Vroeë Sjinese karakter vir "son" (''ri''), 1200 v.C.]]
[[Lêer:日-order.gif|thumbduimnael|100px|Moderne Sjinese karakter (''ri'') met die betekenis "son" of "dag".]]
’n [[Logogram]] is ’n enkele geskrewe karakter wat ’n volledige woord verteenwoordig. Die meeste Sjinese karakters is logogramme.
 
Lyn 52:
 
===Segmentale skryfstelsels: alfabette===
’n Alfabet is ’n klein stel letters — basiese skryfsimbole — wat elk min of meer ’n fomeenfoneem verteenwoordig. Die woord "alfabet" is afgelei van alfa en beta, die eerste twee simbole van die Griekse alfabet.
 
====Konsonantale skryfstelsels: abjads====
Lyn 86:
 
===Rigting===
[[Lêer:Writing directions of the world.svg|thumbduimnael|400px|Oorsig van die skryfrigtings in die wêreld.]]
Skrifte word ook grafies gekarakteriseer deur die rigting waarin geskryf word. Egiptiese hiërogliewe is in albei horisontale rigtings geskryf, met die dier- en mens-gliewe so geskryf dat hulle na die begin van die lyn wys. Die vroeë alfabet kon in verskeie rigtings geskryf word,<ref>{{cite book |author=Threatte, Leslie |title=The grammar of Attic inscriptions |publisher=W. de Gruyter |year=1980 |pages=54–55 |isbn=3-11-007344-7}}</ref> óf horisontaal (na links of regs) óf vertikaal (na bo of onder). Dit is gewoonlik in twee teenoorgestelde rigtings geskryf: byvoorbeeld eers na regs en in die volgende lyn na links.