Jerewan: Verskil tussen weergawes

Jerewan se geskiedenis dateer terug na die [[8ste eeu v.C.]] en die stigting van die Urarteïese vesting Erebuni in [[782 v.C.]], wat van Jerewan een van die oudste stede ter wêreld maak. Die stad spog met talle historiese geboue, beeldhouwerke en fonteine, en sy pragtige argitektuur word deur 'n kleurryke mengsel van materiale - tufsteen, tragiet en basalt in alle skakerings - gekenmerk.

Gedurende die hoogtepunt van die Arabiere se invalle is ook Jerewan in die jaar [[658]] ingeneem. Die stad was sedert hierdie tydperk weens sy geografies strategiese ligging by die kruispunt van handelsroetes tussen Europa en Indië steeds belangrik. Die huidige naam Jerewan is sedert die 7de eeu gebruik.

Tussen die 9de en 11de eeu het Jerewan 'n veilige stad binne die Armeense Koninkryk gebly. Uiteindelik is dit deur die Seldjoeke verower. Die Mongoolse heerser [[Timoer Lenk]] het Jerewan in [[1387]] ingeneem en geplunder. Die stad het daarna as die administratiewe sentrum van die Ilkhanaat gedien.

Weens sy strategiese ligging het Jerewan 'n twisappel in die langdurige oorloë tussen die [[Persiese Ryk|Persiese]] en die [[Ottomaanse Ryk]] geword. In die tydperk tussen [[1513]] en [[1737]] is die stad veertien keer afwisselend deur albei moondhede verower. Op bevel van sjah Abbas I is tienduisende Armene, onder wie inwoners van Jerewan, in [[1604]] na Persië gedeporteer. Daarna was sowat tagtig persent van die stad se bewoners Moslems.

Die Franse reisiger [[Jean Chardin]] het in die [[17de eeu]] 'n besoek aan Jerewan afgelê en 'n beskrywing van die stad in sy joernaal "Die reise van Cavalier Chardin in Transkaukasië in 1672-1673" gegee. Op [[7 Junie]] [[1679]] is Jerewan deur 'n massiewe [[aardbewing]] verwoes.

Jerewan is op [[1 Oktober]] [[1827]] tydens die Russies-Persiese Oorlog van [[1826]] tot [[1828]] deur Russiese troepe onder die bevel van Iwan Paskewitsj bevry en in 1828 amptelik deur Persië aan Rusland afgestaan. As gevolg van die Ooreenkoms van Toerkamantsjai het die tsaristiese Rusland die hervestiging van Armeniërs uit Persië en Turkye bevorder. Die Armeense bevolking het weer begin groei, en by die eeuwisseling het 29 033 mense in Jerewan gewoon, waarvan 49 persent Azerbeidjanners (of, volgens die destydse Russiese bronne, Azerbeidjanse Tatare), 48 persent Armeniërs en twee persent [[Russe]].

Die stad het in ekonomiese en politieke opsig begin groei. Ou geboue is afgebreek en deur nuwe geboue in die Europese boustyle vervang. In [[1829]] is Armeniërs uit Persië gerepatrieer en in 'n nuwe stadswyk gevestig. In die 1830's het Jerewan 'n ''oejezd'', 'n Russiese administratiewe eenheid, geword. Tsaar [[Nikolaas I van Rusland]] het Jerewan in [[1837]] besoek.

Die eerste algemene plan van die stad is in [[1854]] opgestel. Tussen [[1850]] en [[1860]] is die vrouekolleges van Sint Hripsime en Sint Gajane en die Engelse Tuin geopen. Die eerste drukkery is in 1874 in bedryf gestel, en die eerste teater het in [[1879]] naby die Sint-Pieter-en-Paulkerk geopen. 'n Spoorwegverbinding met Aleksandropol, Tbilisi en Joelfa is in [[1902]] ingewy, en in dieselfde jaar het ook die eerste openbare biblioteek lesers gelok. Die eerste telefoonverbindings, wat in [[1913]] in bedryf gestel is, is deur 80 intekenaars gebruik.

Die [[Russiese Rewolusie (1917)|Oktober-rewolusie]] van [[1917]] het 'n einde aan die Russiese Ryk gebring. Die Armeense, Georgiese en Moslemleiers van Transkaukasië het saamgesmelt en die Transkaukasiese Federasie gevorm, wat amptelik sy afskeiding van die Russiese Ryk afgekondig het.

Ná die Russiese Rewolusie van 1917 het Jerewan in die volgende jaar deel gevorm van die kortstondige, onafhanklike Transkaukasiese Federasie, met die hoofstad Tbilisi. Op [[28 Mei]] [[1918]] het Jerewan die hoofstad van die onafhanklike Eerste Republiek van Armenië geword.

Met die inval van die 11de [[Rooi Leër]] op [[29 November]] [[1920]] het die stad in die Sowjet-magsfeer beland. Nasionalistiese Armeense troepe het Jerewan in Februarie [[1921]] nog 'n keer beset, maar op 2 April het die Sowjetunie die stad herower.

Tydens die 50ste herdenking van die [[Armeense volksmoord]] het 'n algehele staking teen die Sowjet-heerskappy plaasgevind - die eerste betoging van hierdie aard in die Sowjetunie – waarmee die amptelike erkenning van die uitwissing van Armeniërs in Turkye geëis is. In [[1968]] het Jerewan sy 2 750ste verjaarsdag gevier. Die eerste stasies van Jerewan se moltrein-netwerk is in [[1981]] geopen.

Ná die ontbinding van die Sowjetunie het Jerewan op [[21 September]] [[1991]] weer die hoofstad van die onafhanklike Republiek van Armenië geword. Opgradering van die gas- en elektrisiteitsvoorsiening was in die eerste jare van onafhanklikheid een van die stad se knellendste vraagstukke. Dit is eers in [[1996]] opgelos.