Berlynse Muur: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Jcwf (besprekings | bydraes) No edit summary |
kNo edit summary |
||
Lyn 1:
{{Versmelt|Die Berlynse Muur}}
[[Lêer:West and East Berlin.svg|
[[Lêer:Berlinermauer.jpg|
[[Lêer:Mauer axb01.jpg|
[[Lêer:Berlin_satellite_image_with_Berlin_wall.jpg|duimnael|Satellietbeeld van Berlyn, met die Muur in geel gemerk]]
Die '''Berlynse Muur''' ([[Duits]]:<span> </span><span lang="de">''Berliner Mauer''</span>), waarna in die [[Duitse Demokratiese Republiek]] (DDR) ook as "versterkte staatsgrens" (''„befestigte Staatsgrenze“'') of - op 'n propagandistiese manier - as "anti-fascistiese beskermingswal" (''„antifaschistischer Schutzwall“'') verwys is,
DDR-amptenare het amptelik na die Berlynse Muur verwys as die "Anti-Fascistiese Beskermingsmuur" ([[Duits]]:<span> </span><span lang="de">''Antifaschistischer Schutzwall''</span>) en die indruk met DDR propoganda probeer skep dat die [[NAVO]]-lande en [[Wes-Duitsland]] vergelykbaar is met [[Fascisme|Fascis]]<nowiki/>te.<ref>{{Sjabloon:Cite web|url=http://homepage.univie.ac.at/ernst.grabovszki/Handout_Eingemauert.pdf|accessdate=13 June 2010|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110920132624/http://homepage.univie.ac.at/ernst.grabovszki/Handout_Eingemauert.pdf|archivedate=20 September 2011}}</ref> Die Wes-Berlynse stadsraad het soms na die Muur as die "Skandmuur" verwys - 'n benaming wat die burgemeester van die tyd, Willy Brandt, gebruik het wanneer daar verwys is na die inperking van mense se vryheid. Die totale Oos-Wes-grensgebied, wat die land in twee geskeur het, en in effek die skeiding was tussen Wes-Europa en die Oosbloklande tydens die [[Koue Oorlog]], het bekend geword as die "[[Ystergordyn]]".
Vanaf 13 Augustus 1961 tot 9 November 1989 het die [[Berlyn]]se Muur binne die Vier-sektore-stad Berlyn [[Wes-Berlyn]] van [[Oos-Berlyn]] en daarnaas - oor 'n totale lengte van 167,8 kilometer - ook van die DDR-staatsgebied rondom Berlyn geskei. Vir DDR-burgers was die oortreding van die grens verbode, en DDR-grenssoldate het die bevel gekry om op vlugtelinge te skiet. Volgens die bevindinge van navorsers het die Oos-Duitse grensbeleid tussen 136 en 206 menselewens geëis - meestal vlugtelinge wat 'n poging onderneem het om die swaar bewaakte grens na Wes-Berlyn, wat deur 'n myngordel en outomatiese vuurwapens versterk is, oor te steek. Die presiese aantal slagoffers langs die Berlynse Muur is nie bekend nie.▼
▲Vanaf 13 Augustus 1961, die dag waarop met die konstruksie van die muur begin is, tot 9 November 1989 het die [[Berlyn]]se Muur binne die Vier-sektore-stad Berlyn [[Wes-Berlyn]] totaal op land langs van [[Oos-Berlyn]] en daarnaas - oor 'n totale lengte van 167,8 kilometer - ook van die DDR-staatsgebied rondom Berlyn
Die muur is in [[1961]] deur die DDR-regering veral opgerig om 'n einde te maak aan die reusestroom vlugtelinge wat 'n beter lewe in die Weste gesoek het ([[1960]]-61 het die bewind in [[Oos-Berlyn]] begin om die land se boere te onteien en hulle gedwing om lid van die nuwe landbou-koöperasies te word).
Voordat die Muur opgerig is, het 3,5 miljoen Oos-Duitsers die Oosblok se emigrasie-beperkinge omseil en na die Weste oorgeloop. Baie van hulle is oor die grens tussen Oos- en Wes-Berlyn en vandaar na Wes-Duitsland en na ander Wes-Europese lande. Tussen 1961 tot 1989 het die Muur die emigrasie grotendeels gestop.<ref>{{Sjabloon:Cite news|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,959058,00.html|title=Freedom! – TIME|publisher=TIME|date=20 November 1989|accessdate=9 November 2009}}</ref> In dié tydperk het sowat 5000 mense probeer om oor die Muur te ontsnap, met tussen 136<ref name="Chronik">{{Sjabloon:Cite web|url=http://www.chronik-der-mauer.de/index.php/de/Common/Document/field/file/id/45997|title=Forschungsprojekt "Die Todesopfer an der Berliner Mauer, 1961–1989": BILANZ (Stand: 7. August 2008) (in German)|accessdate=6 August 2011}}</ref> tot meer as 200<ref name="contemporary research">{{Sjabloon:Cite web|url=http://www.chronik-der-mauer.de/index.php/de/Start/Index/id/593792|title=Center for Contemporary Historical Research (Zentrum für Zeithistorische Forschung Potsdam e.V) in German|publisher=Chronik-der-mauer.de|accessdate=6 August 2011}}</ref> wat in hul vlugtogte, in en om Berlyn, dood is.
Die versperrings het wagtorings al langs die groot betonmuur af ingesluit,<ref name="Marck">[http://www.americanheritage.com/articles/magazine/ah/2006/5/2006_5_70.shtml Jack Marck] "Over the Wall: A Once-in-a-Lifetime Experience" ''American Heritage'', October 2006.</ref> wat 'n wye gebied (later bekend geword as die "doods-strook") met teenvoertuig-loopgrawe, stroke besaai met spykers, en ander hindernisse om te verhoed dat Oos-Duitsers na die westekant kan vlug. Die Oosblok het aangevoer dat die Muur gebou is om sy bevolking teen die fascistiese elemente te beskerm wat saamsweer om te verhoed dat die "wil van die volk" 'n sosialistiese staat in Oos-Duitsland kan vestig. In praktyk was die Muur daar om 'n massa-uittog uit Oos-Duitsland te verhoed wat 'n kenmerk was van die toestande in die tyd na die Tweede Wêreldoorlog toe emigrasie en vlugtogte uit Oos-Duitsland en die Oosbloklande 'n algemene verskynsel was.
In 1989 was daar 'n reeks van radikale pollitieke veranderings in die Oosbloklande wat verband gehou het met die bevryding van die outoritêre regeringstelsel, tesame met die val van pro-Sowjetregerings in die aangrensende [[Pole]] en [[Hongarye]].<ref name="ReferenceA">Mary Elise Sarotte, ''Collapse: The Accidental Opening of the Berlin Wall'', New York: Basic Books, 2014</ref> Na 'n paar weke van burgerlike onrus kondig die Oos-Duitse regering op 9 November 1989 aan dat DDR-burgers Wes-Berlyn en Wes-Duitsland mag gaan besoek. Die Berlynse Muur is op die aand van 9 November 1989 geopen nadat die Oos-Duitse bevolking steeds meer druk op die bewindhebbers geplaas het. Skares Oos-Duitsers het die grens oorgesteek, en op die muur geklim waar Wes-Duitsers in 'n feestelike atmosfeer by hulle aangesluit het. Die val van die Muur het die pad gebaan vir die ineenstorting van die DDR-bewind, die ontbinding van Oos-Duitse staatsstrukture en uiteindelik die hereniging van Wes- en Oos-Duitsland.
In die volgende paar weke het begeesterde mense en soewenierjagters met hamers en beitels die Muur begin verwoes. Die regering het later nywerheidstoerusting ingebring om dit, wat van die Skandmuur oorgebly het, heeltemal te sloop. In teenstelling met die algemene opvatting, het die werklike sloping van die Muur eers in die somer van 1990 begin en die muur is eers in 1992 heeltemal afgebreek en die rommel verwyder.<ref name="Chicago Tribune 1">{{Sjabloon:Cite web|url=http://www.chicagotribune.com/news/opinion/commentary/ct-myths-berlin-wall-fall-reagan-east-west-perspec-1102-20141031-story.html#page=1|title=Untangling 5 myths about the Berlin Wall|work=[[Chicago Tribune]]|date=31 October 2014|accessdate=1 November 2014|subscription=yes}}</ref> Die val van die Berlynse Muur was die begin van [[Duitse hereniging]] wat op 3 Oktober 1990 amptelik bevestig is.
== Agtergrond ==
=== Na-oorlogse Duitsland ===
Met die einde van die Tweede Wêreldoorlog is, wat oorgebly het van die vooroorlogse Duitsland wes van die [[:en:Oder-Neisse_line|Oder-Neisse line]], in vier besettingsones opgedeel, soos by die Potsdam-ooreenkoms bepaal is. Elkeen van die vier [[Geallieerdes van die Tweede Wêreldoorlog]]: Die Verenigde State van Amerika, die Verenigde Koninkryk, Frankryk en die Sowjetunie, het 'n sone onder sy beheer gekry. Die hoofstad, Berlyn, is ook in vier verdeel, hoewel die hoofstad se ligging in totaliteit binne die Sowjetunie se sone geval het.<ref name="miller4">{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Miller|2000|pp=4–5}}</ref>
Binne twee jaar was daar onmin tussen die Sowjetunie en die drie ander besetters. Die Sowjets was nie te vinde vir die heropbouprogram wat die na-oorlogse Duitsland weer selfonderhoudend sou maak nie. Die Sowjets het ook geweier om rekenskap te gee van die industriële installasies en infrastruktuur wat deur die Sowjetunie uit die land verwyder is.<ref name="miller16">{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Miller|2000|p=16}}</ref> Die Britte, Franse, die VSA en die [[Benelux]]-lande het later vergader en besluit om die sones, wat nie deel van die Sowjetunie uitmaak nie, in een sone te verander vir heropbou en om die uitbreiding van die [[:en:Marshall_Plan|Marshall Plan]] goed te keur.
=== Oosblok en die Berlynse lugbrug ===
Na die Tweede Wêreldoorlog stig die Sowjetleier, [[Josef Stalin]], 'n unie van volkere op sy Westerse grens genaamd die Oosblok, wat Pole, Hongarye en Tsjeggo-Slowakye insluit. Hy het gehoop om die Oosbloklande saam met 'n verswakte Sowjet-beheerde Duitsland aan die gang te hou.<ref name="miller10">{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Miller|2000|p=10}}</ref> Stalin het al in 1945 teenoor die Duitse kommunistiese leiers aangedui dat hy die Britse posisie binne die Brits-beheerde sone stelselmatig wil ondermyn en verswak. Dan sal die VSA binne 'n jaar of twee onttrek. Dit moes die pad baan vir 'n verenigde kommunistiese Duitsland as deel van die Oosblok.<ref name="miller13">{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Miller|2000|p=13}}</ref>
Die indoktrinasie van Marxistiese-Leninisme het 'n verpligte deel van die skole se leerplanne geword. Dit het veroorsaak dat professore en studente op strepe na die Weste uitgewyk het. 'n Omvattende stelsel van politieke polisiërings-apparatus is deur die Oos-Duitse regering ingestel wat die bevolking in alle fasette van hul lewens dopgehou- en gemonitor het.<ref name="turner47">{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Turner|1987|p=47}}</ref> Die Sowjetunie se gevreesde veiligheidspolisie, SMERSH, het hiermee gehelp.<ref name="wettig96">{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Wettig|2008|p=96}}</ref>
Met die ongelukkigheid tussen die Sowjetunie en die Westerse moondhede oor die heropbou van Duitsland, en onenigheid oor die instel van 'n eenvormige geldstelsel, begin Stalin in 1948 met die [[:en:Berlin_Blockade|Berlin Blockade]], deur te weier dat kosvoorrade en ander noodsaaklikhede na Wes-Berlyn vervoer mag word.<ref>{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Gaddis|2005|p=33}}</ref> Die VSA, Brittanje, Frankryk, Kanada, Australië, Nieu-Seeland en verskeie ander lande begin toe met 'n reuse "lugbrug" waar vragvliegtuie voorrade invlieg.<ref>{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Miller|2000|pp=65–70}}</ref> Die Sowjets begin met 'n massiewe openbare veldtog teen die Weste se beleidsverandering en die kommuniste probeer hard om die 1948 verkiesing te ontwrig, maar faal hopeloos in hul pogings,<ref name="turner29">{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Turner|1987|p=29}}</ref> terwyl 300 000 Berlyners betoog dat die lugbrug voortgesit word.<ref>Fritsch-Bournazel, Renata, ''Confronting the German Question: Germans on the East-West Divide'', Berg Publishers, 1990, [[:en:Special:BookSources/0854966846|ISBN 0-85496-684-6]], page 143</ref> In Mei 1949 staak Stalin die blokkade en laat die Weste weer toe om voorrade na Wes-Berlyn te verskeep.<ref name="Gaddis 2005, p. 34">{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Gaddis|2005|p=34}}</ref><ref>{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Miller|2000|pp=180–81}}</ref>
Tot in 1952 was dit maklik om die afgebakende grensgebied op die meeste plekke tussen Oos-Duitsland en die Westers geokkupeerde sones oor te steek.<ref name="dowty121">{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Dowty|1989|p=121}}</ref> Op 1 April 1952 vergader die Oos-Duitse leiers met [[Josef Stalin]] in Moskou waartydens Stalin se minister van buitelandse sake, Vyacheslav Molotov, voorstel dat die Oos-Duitsers "'n passtelsel vir Wes-Duitse besoekers na gebiede in Oos-Berlyn instel om die vrye beweging van Westerse spioene na die DDR te stop." Stalin het saamgestem en die toestand as "onuithoudbaar" bestempel. Hy het voorgestel dat die Oos-Duitsers hul grensvestings moet opbou, maar ook verder gegaan en gesê "die afbakeningslyn tussen Oos- en Wes-Duitsland moet 'n grens wees- nie sommer enige grens nie- maar 'n gevaarlike een... Die Duitsers moet hul verdedigingslyn met hul lewens beskerm."<ref name="harrison240">{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Harrison|2003|p=240-fn}}</ref>
Net hierna is die binnegrense tussen die twee Duitse state gesluit, en 'n doringdraad-heining is gebou. Die grens het egter oopgebly, hoewel die verkeer tussen die Sowjetse- en die Westerse sektore ietwat beperk is. Dit het veroorsaak dat Berlyn 'n magneet geword het vir al die Oos-Duitsers, wat uit die DDR wou vlug, en na die stad gestroom het. Dit het ook 'n fokuspunt van spanning tussen die [[Verenigde State van Amerika]] en die [[Sowjetunie]] geword.
In 1955 het die Sowjets vir Oos-Duitsland beheer oor die beweging van burgerlikes in Berlyn gegee. Dit het beteken dat daar beheer aan 'n regime gebied is wat nie deur die Weste erken is nie.<ref name="harrison98">{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Harrison|2003|p=98}}</ref> Die Oos-Duitsers het aanvanklik "besoeke" gemagtig sodat sy burgers familielede in Wes-Duitsland kon gaan besoek. Met die groot aantal Oos-Duitsers wat oorgeloop het na die Weste, het die Oos-Duitse regering in 1956 bepaal dat byna alle reise na die Weste beperk word.<ref name="dowty121">{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Dowty|1989|p=121}}</ref> Die Sowjet ambassadeur in Oos-Duitsland, Mikhail Pervukhin het tot die slotsom gekom dat "die oop en onbeheerde grens tussen die sosialistiese- en die kapitalistiese hoofstad daartoe bydra dat die bevolking onbewustelik 'n vergelyking tref tussen die twee dele van die stad, en dit was nie altyd ten gunste van Oos-Berlyn nie."<ref name="harrison99">{{Sjabloon:Harvard aanhaling geen hakkies nie|Harrison|2003|p=99}}</ref>
'n Belangrike rede dat die Wes-Berlynse grens nie vroeër gesluit is nie is omdat dit 'n groot deel van die spoorvervoer in Oos-Duitsland sou afsny. Bouwerk aan die Berlynse buitering, wat om Wes-Berlyn sou gaan, het in 1951 begin en is in 1961 voltooi. Dit het die weg gebaan vir die sluiting van die grenslyn.
== Konstruksie begin, 1961 ==
[[Lêer:Bundesarchiv_Bild_183-85458-0002,_Berlin,_Mauerbau,_Kampfgruppen_am_Brandenburger_Tor.jpg|thumb|Oos-Duitse gevegsgroepe uit die werkersklas besig om op 13 Augustus 1961 te ontplooi vir die begin van die bouwerk aan die Berlynse Muur.]]
[[Lêer:Berlin_Wall_1961-11-20.jpg|thumb|20 November 1961- Oos-Duitse konstruksiewerkers bou die Muur.]]
Die transkripsie van 'n telefoongesprek tussen [[Nikita Chroesjtsjof]] en die Oos-Duitse partyleier, Martin Ulbricht, op 1 Augustus 1961, het bewys dat Chroesjtsjof agter die bou van die Muur gesit het.<ref>[http://einestages.spiegel.de/static/topicalbumbackground/4246/_wir_lassen_euch_jetzt_ein_zwei_wochen_zeit.html Wiegrefe, Klaus.]</ref><ref>{{Sjabloon:Cite web|url=http://www.welt.de/politik/article3828831/Das-Gespraech-zwischen-Ulbricht-und-Chruschtschow.html|title=Transcript of the telephone call between Khrushchev and Ulbricht on August 1, 1961|language=de|publisher=Welt.de|date=30 May 2009|accessdate=6 August 2011}}</ref><ref name="Revolution1989">{{Sjabloon:Cite book|last=Sebetsyen|first=Victor|title=Revolution 1989: The Fall of the Soviet Empire|publisher=[[Pantheon Books]]|location=New York City|year=2009|isbn=0-375-42532-2}}</ref>
[[Lêer:Berlin_Wall_death_strip,_1977.jpg|right|thumb|die Muur se deel van die sogenaamde "doodstrook" het bestaan uit die "Tjeggiese krimpvarkies", uitkyktorings en 'n skoongemaakte strook- 1977. ]]
[[Lêer:Exterior_of_East_Berlin_Neue_Zeit_newspaper,_with_Berlin_Wall_in_foreground.jpg|right|thumb|Die boonste deel van die Muur was uitgelê met gladde pyp om dit moeiliker te maak om oor die Muur te kon klim- 1984.]]
[[Lêer:Structure_of_Berlin_Wall.svg|thumb|Struktuur van die Berlynse Muur.]]
[[Lêer:Karte_berliner_mauer_en.jpg|thumb|Die pad van die Berlynse Muur met sy grensposte- 1989.]]
Die Berlynse Muur was meer as 140km lank. In Junie 1962 is nog 'n paralelle muur so 100m dieper in die Oos-Duitse grondgebied gebou. Die huise langs die grens af is gesloop en die bewoners elders gevestig. Dit het later die doodstrook geword. Die doodstrook is met sand en gruis gevul en gereeld gehark om maklik voetspore te kan sien.<ref name="ineuropa">According to Hagen Koch, former [[Stasi]]-officer, in Geert Mak's documentary In Europa (series), episode [http://www.ineuropa.nl/programmas/36788896/afleveringen/40824233/ ''1961 – DDR''], 25 January 2009</ref> Dit was oop stroke grond met geen skuiling en het ideale sig vir die grenswagte gebied om mense, wat na die Weste probeer vlug, te skiet.
[[Lêer:East_German_Guard_-_Flickr_-_The_Central_Intelligence_Agency_(cropped).jpg|thumb|'n Lid van die Oos-Duitse volksleër, Conrad Schumann, vlug na die Weste tydens die beginfase van die bouwerk aan die Muur.]]
Ida Siekmann was die eerste slagogoffer van die Berlynse Muur toe sy op 22 Augustus 1961 vanaf die derde vloer van haar woonstel in Bernauerstraat 48 gespring het.<ref>{{Sjabloon:Cite web|url=http://www.chronik-der-mauer.de/index.php/de/Start/Detail/id/593816/page/1|title=Chronik der Mauer - Bau und Fall der Berliner Mauer | Opfer der Mauer|publisher=Chronik-der-mauer.de|accessdate=6 August 2011}}</ref> Die eerste mens wat doodgeskiet is, toe hy oor die grens probeer vlug het, was Günter Litfin, 'n 20-jarige kleremaker. Hy het op 24 Augustus 1961 probeer om deur die Spreekanaal na Wes-Duitsland te swem op dieselfde dag toe die grenswagte opdrag gekry het om te skiet om dood te maak. <ref>{{Sjabloon:Cite book|last=Kempe|first=Frederick|title=Berlin 1961|year=2011|publisher=Penguin Group (USA)|isbn=0-399-15729-8|pages=363–367}}</ref>
[[Lêer:Berlin-Memorial_to_the_Victims_of_the_Wall-1982.jpg|thumb|Gedenkmuur ter nagedagtenis aan die slagoffers van die Berlynse Muur.]]
<gallery>
File:Bundesarchiv Bild 183-1989-1110-018, Berlin, Checkpoint Charlie, Nacht des Mauerfalls.jpg|Walking through Checkpoint Charlie, 10 November 1989.
File:Thefalloftheberlinwall1989.JPG|Germans stand on top of the Wall in the days before it was torn down.
File:BerlinWall-BrandenburgGate.jpg|At the Brandenburg Gate, 10 November 1989.
File:Juggling on the Berlin Wall 1a.jpg|Juggling on the Wall on 16 November 1989.
File:Mauerspecht 1989.jpg|"Mauerspecht" (November 1989).
File:Berlin 1989, Fall der Mauer, Chute du mur 18.jpg|The Fall of the Wall (November 1989)
</gallery>
== Lees ook ==
== Notas ==
{{Reflist|20em}}
[[Kategorie:Geskiedenis van Duitsland]]
{{Commons|Berlin Wall|Berlynse Muur}}
| |||