Alemanniese Duits: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Lyn 55:
** [[Alemán Coloniero]] (in [[Venezuela]])
** Baselduits (in [[Basel]], [[Switserland]])
* [[Constancemeer-Alemannies|Seealemannisch]] (in Suidelike [[Württemberg]], Suidoostelike [[Baden]], Noordwestelike [[Vorarlberg]])
* [[Hoogalemanniese Duits|Hoogalemannies]] (meestal in [[Switserland]], dele van [[Vorarlberg]], en in die suidelike dele van die [[Swartwoud]] in Duitsland). Voltooi die [[Tweede Germaanse klankverskuiwing]] deur die aanvanklike {{IPA|/k/}} na {{IPA|[x]}} te frikativiseer. Subvariante:
** Bernduits
Lyn 64:
*** Walserduits.
 
Let daarop dat die Alemanniese dialekte van Switserland baie keer [[Switserse Duits]] of ''Schwyzerdütsch'' genoem word.
 
== Geskrewe Alemannies ==
Die oudste bekende tekste in Alemannies is kort [[Ouers Futhark]] inskripsies uit die [[6de eeu]]. In die [[Oud-Hoogduitse]] tydperk is die eerste koherente tekste opgeneem in die [[Abdy van St. Gallen]], waar onder die [[8ste eeu]] Onse vader,
 
:Fater unser, thu bist in himile
Lyn 80:
:uzzer losi unsih fona ubile
 
As gevolg van die belangrikheid van die [[Karolingiese]] abdye van St. Gallen en [[Klooster Reichenau|Reichenau]], het 'n aansienlike deel van die Oud-Hoogduitse corpus Alemanniese trekke gehad. Alemannies [[Middel-Hoogduits]] is minder belangrik, ten spyte van die [[Codex Manesse]] wat deur Johannes Hadlaub van [[Zürich]] opgestel is. Die opkoms van die Oud-Switserse Konfederasie van die [[14de eeu]] het gelei tot die skep van die Alemanniese [[Switserse Geïllustreerde Kronieke]]. [[Ulrich Zwingli]] se Bybelvertaling uit die 1520's (die 1531 [[Froschauer Bybel]]) was in 'n Alemanniese variant van vroeë moderne Hoogduits. Van die [[17de eeu]] is geskrewe Alemannies deur [[Standaardduits]], wat van die [[16de eeu]] te voorskyn gekom het, verplaas veral na [[Maartin Luther|Luther]] se Bybelvertaling van die 1520's. Die 1665 hersiening van die Froschauer Bybel het ontslae geraak van die Alemanniese elemente en die taal wat deur Luther benader. Om die rede het daar geen bindende ortografiese standaard vir die skryf van modern Alemannies te voorskyn gekom nie. Ortografië wat in gebruik is verteenwoordig 'n kompromis tussen presiese fonologiese notasie, en ooreenkoms met die bekende Standaardduitse ortografie (veral vir leenwaorde).
 
[[Johann Peter Hebel]] het sy ''Alemannische Gedichte'' in [[1803]] gepubliseer. Switserse outeurs gebruik baie keer doelbewus [[Helvetisme]]sHelvetismes in Standaardduits, noemenswaardig [[Jeremias Gotthelf]] in sy romans wat in [[Emmental]] afspeel, en meer onlangs [[Tim Krohn]] in sy ''Quatemberkinder''.
 
== Eienskappe ==
* Die [[verkleiningsvorm]] word baie in alle Alemanniese dialekte gebruik. Noordelike en oostelike dialekte gebruik die agtervoegsel ''-le''; suidelike dialekte gebruik die agtervoedsel ''-li'' (Standaardduitse agtervoegsel ''-chen''). Afhangend van die dialek, kan 'huisie' ''Häusle'', ''Hüüsle'', ''Hüüsli'' of ''Hiisli'' wees.
* 'n Beduidende verskil tussen die hoë en lae (neder-) variante is die uitspreek van ''ch'' na die voorklinker (''i'', ''e'', ''ä'', ''ö'' en ''ü'') en konsonante. In Standaardduits en in die laer variante, is dit 'n palatale {{IPA|[ç]}} (die ''Ich-Laut''), terwyl hoër variante, 'n velar of uvular {{IPA|[χ]}} of {{IPA|[x]}} (die ''ach-Laut'') gebruik.
* Die werkwoord ''om te wees'' (is) word verskillend vervoeg in die onderskeie dialekte: