Aarde: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
مجتبیٰ (besprekings | bydraes) Jun 05,2016 ,1:53 PM Etikette: Selfoonbydrae Wysiging op selfoonwerf |
k klein taalkorreksies |
||
Lyn 93:
| doi = 10.1038/nature06002 }}</ref> Die Aarde se binnekant is steeds aktief, met 'n dik en relatief soliede mantellaag, 'n vloeibare buitekern wat die magneetveld skep en 'n binnekern wat uit soliede yster bestaan.
Die Aarde is in wisselwerking met ander voorwerpe in die ruimte, soos die Son en die [[Maan]]. Tydens elke omwenteling om die Son draai die planeet ook ongeveer 365,26 keer om sy eie as;<ref group=nota>Hierdie "as" is 'n denkbeeldige lyn wat van die Noord- na die Suidpool loop.</ref> hierdie tydperk staan as 'n sterrejaar bekend.<ref group=nota>Die aantal sonnedae in 'n jaar is 1 minder as die aantal sterredae, omdat die wentelende beweging van die Aarde om die Son 'n ekstra omwenteling van die planeet om sy eie as tot gevolg het.</ref> Die Aarde het 'n skuins as: dit lê teen 'n helling van 66,6º ten opsigte van sy [[sonnebaan]] (die baan waarin die planeet om die son wentel). Dié helling het die verskillende seisoene tot gevolg. Die Aarde se enigste werklike [[natuurlike satelliet]]
== Geskiedenis ==
Lyn 205:
| series= The Proterozoic Biosphere: A Multidisciplinary Study
| pages=51–52 | publisher=Cambridge University Press
| isbn=0-521-36615-1 }}</ref> Toe die klimaat ná die ystydperk weer warmer word, het lewe baie vinnig ontwikkel: tydens die [[Kambrium|Kambriese ontploffing]] (ongeveer 535 miljoen jaar gelede), het organismes 'n uiters vinnige ontwikkelingsperiode ondergaan, waartydens nuwe groepe organismes (diere, plante ens.) ontstaan het. Sedertdien het [[evolusie]] steeds nuwer en ingewikkelder soorte lewe voortgebring, 'n ontwikkeling wat soms onderbreek is deur kort periodes van massa-uitwissings. Ongeveer 500 miljoen jaar gelede het die eerste plante en insekte op land verskyn en sowat 380 miljoen jaar gelede het die visse in vlak water pote ontwikkel, waarmee hulle uit die water en oor die land kon kruip. Hierdie diere was [[amfibie]]s en het [[long]]e in plaas van kieue gehad. Uit die amfibieë het die [[reptiel]]e en later ook die [[soogdier]]e ontwikkel. Die laaste massa-uitwissing was ongeveer 65 miljoen jaar gelede: in hierdie tyd was die [[dinosourus]]se (reptiele) reeds 'n paar honderd miljoen jaar die oorheersende lewensvorm op Aarde. Die waarskynlike rede vir die massa-uitsterwing was die impak van 'n reuse-[[meteoroïde|meteoriet]] wat alle dinosourusse en ander groot reptiele (behalwe die voëlagtige dinosourusse) uitgewis het. Dit staan bekend as die [[Kryt-Paleogeen-uitwissing]].▼
▲Toe die klimaat ná die ystydperk weer warmer word, het lewe baie vinnig ontwikkel: tydens die [[Kambrium|Kambriese ontploffing]] (ongeveer 535 miljoen jaar gelede), het organismes 'n uiters vinnige ontwikkelingsperiode ondergaan, waartydens nuwe groepe organismes (diere, plante ens.) ontstaan het. Sedertdien het [[evolusie]] steeds nuwer en ingewikkelder soorte lewe voortgebring, 'n ontwikkeling wat soms onderbreek is deur kort periodes van massa-uitwissings. Ongeveer 500 miljoen jaar gelede het die eerste plante en insekte op land verskyn en sowat 380 miljoen jaar gelede het die visse in vlak water pote ontwikkel, waarmee hulle uit die water en oor die land kon kruip. Hierdie diere was [[amfibie]]s en het [[long]]e in plaas van kieue gehad. Uit die amfibieë het die [[reptiel]]e en later ook die [[soogdier]]e ontwikkel. Die laaste massa-uitwissing was ongeveer 65 miljoen jaar gelede: in hierdie tyd was die [[dinosourus]]se (reptiele) reeds 'n paar honderd miljoen jaar die oorheersende lewensvorm op Aarde. Die waarskynlike rede vir die massa-uitsterwing was die impak van 'n reuse-[[meteoroïde|meteoriet]] wat alle dinosourusse en ander groot reptiele (behalwe die voëlagtige dinosourusse) uitgewis het. Dit staan bekend as die [[Kryt-Paleogeen-uitwissing]].
Kleiner diertjies, soos die soogdiere (wat so groot soos [[skeerbekmuis]]e was), het ook die uitwissing oorleef en sonder die bedreiging van reusagtige karnivoriese reptiele het hulle die volgende 65 miljoen jaar vinnig ontwikkel en gediversifiseer, totdat 'n aapagtige soogdier in Afrika 'n paar miljoen jaar gelede die vermoë ontwikkel het om regop te staan,<ref>{{cite journal | last = Gould | first = Stephan J.
Line 412 ⟶ 411:
| edition = 2nd Edition
| publisher = PhysicalGeography.net
| accessdate = 2007-03-19 }}</ref> en 'n groot deel van die vastelandsplaat is onder seevlak. Hierdie onderwater oppervlak het bergagtige eienskappe, met bergreekse, vulkane, trôe, skeurdalle, plato's en vlaktes. Die oorblywende 29,2% wat nie deur water gedek word nie beskik oor berge, woestyne, vlaktes, plato's en ander geomorfologiese verskynsels.▼
▲en 'n groot deel van die vastelandsplaat is onder seevlak. Hierdie onderwater oppervlak het bergagtige eienskappe, met bergreekse, vulkane, trôe, skeurdalle, plato's en vlaktes. Die oorblywende 29,2% wat nie deur water gedek word nie beskik oor berge, woestyne, vlaktes, plato's en ander geomorfologiese verskynsels.
Die planeet se oppervlak word aanhoudend hervorm deur plaattektonika en erosie, alhoewel hierdie hervorming miljoene jare lank neem om plaas te vind. Die oppervlakverskynsels wat deur plaattektonika gebou of hervorm is, word aan voortdurende wind en weer blootgestel: neerslag, temperatuurwisselings, chemiese effekte, asook vergletsering, kuserosie, die opbou van [[koraalriwwe]] en groot meteoorimpakte dra almal tot die hervorming van die landskap by.
Line 625 ⟶ 623:
Die Aarde besit een [[natuurlike satelliet]], die Maan. Die Maan se deursnit is gelyk aan ongeveer 'n kwart van dié van die Aarde. Dit is die grootste maan in die Sonnestelsel relatief tot sy planeet. Die natuurlike satelliete wat om ander planete wentel word ook "mane" genoem, na die Aarde se maan. Die Maan is nes die Aarde 'n aardse liggaam, m.a.w. dit is 'n rotsagtige hemelliggaam wat vernaamlik uit silikate bestaan. In teenstelling tot die Aarde besit die Maan egter geen atmosfeer nie.
Alhoewel die deursnit van die Son ongeveer 400 keer groter as dié van die Maan is, lyk dit vir 'n
Die Aarde en die Maan draai gedurende 27,32 sideriese dae om 'n gemeenskaplike swaartepunt. Vanuit die Son gesien, duur die omwenteling van die Maan bietjie langer: die periode tussen twee volle mane ('n
Die aantrekkingskrag van die Maan is verantwoordelik vir die
Een van die gevolge van die aantrekkingskragte tussen die Aarde en die Maan, is dat die Maan se wentelspoed stadigaan versnel. [[Johannes Kepler]] het reeds in die 17de eeu bewys dat wanneer 'n liggaam se wentelspoed versnel, die radius van sy wentelbaan vergroot. Dit is ook die geval
| author=Espenak, F.; Meeus, J.
| date = 2007-02-07
Line 638 ⟶ 636:
| publisher = NASA
| accessdate = 2007-04-20
|archiveurl=https://archive.is/EtmF|archivedate=2012-12-05}}</ref> Maar waar die dae in die verre toekoms dus langer sal wees, was hulle in die verlede juis korter. Sowat 410 miljoen jaar gelede, tydens die Devoontydperk,
| first=Hannu K. J.
| last=Poropudas
| |||