Ekwatoriaal-Guinee: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Bygewerk |
Geskep deur die bladsy "Equatorial Guinea" te vertaal |
||
Lyn 1:
'''Ekwatoriaal-Guinee''' ([[Spaans]]:<span> </span><span lang="es">''Guinea Ecuatorial''</span>
[[Category:Articles containing Spanish-language text|Category:Articles containing Spanish-language text]]
,<span class="mw-ref" id="cite_ref-9" rel="dc:references">[[#cite_note-9|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[lower-alpha 1]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cite_ref-9" rel="dc:references"></span> [[Frans]]:<span> </span><span lang="fr">''Guinée équatoriale''</span>
[[Category:Articles containing French-language text|Category:Articles containing French-language text]]
, [[Portugees]]:<span> </span><span lang="pt">''Guiné Equatorial''</span>
[[Category:Articles containing Portuguese-language text|Category:Articles containing Portuguese-language text]]
), amptelik die '''Republiek van Ekwatoriaal-Guinee''' ([[Spaans]]:<span> </span><span lang="es">''República de Guinea Ecuatorial''</span>
[[Category:Articles containing Spanish-language text|Category:Articles containing Spanish-language text]]
, [[Frans]]:<span> </span><span lang="fr">''République de Guinée équatoriale''</span>
[[Category:Articles containing French-language text|Category:Articles containing French-language text]]
, [[Portugees]]:<span> </span><span lang="pt">''República da Guiné Equatorial''</span>
[[Category:Articles containing Portuguese-language text|Category:Articles containing Portuguese-language text]]
),<span class="mw-ref" id="cite_ref-10" rel="dc:references">[[#cite_note-10|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[lower-alpha 2]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cite_ref-10" rel="dc:references"></span> is 'n land geleë in [[Sentraal-Afrika]], met 'n gebied van 28 000 vierkante kilometers. 'n Voormalige kolonie van Spaans-Guinee, en die onafhanklikheidsnaam is verleen aan die gebied waar dit geleë is naamlik, naby die [[Ewenaar]], asook die [[Golf van Guinee]]. Ekwatoriaal-Guinee is die enigste soewereine Afrikastaat waar [[Spaans]] die amptelike taal is. Volgens die 2015 volkstelling is die geraamde bevolking meer as 1.2 miljoen mense.<ref name="pre2015">[http://www.guineaecuatorialpress.com/noticia.php?id=6929 Ehate Tomi presenta el Censo de Población de Guinea Ecuatorial] (Spanish)
[[Category:Articles with Spanish-language external links|Category:Articles with Spanish-language external links]]</ref>
[[Category:Articles containing potentially dated statements from 2015|Category:Articles containing potentially dated statements from 2015]]
[[Category:All articles containing potentially dated statements|Category:All articles containing potentially dated statements]]
Ekwatoriaal-Guinee bestaan uit twee dele, afsonderlike eilande en die vastelandstreek. Die eilande van Ekwatoriaal-Guinee bestaan uit die eilande van Bioko (voorheen Fernando ''Pó'') in die [[Golf van Guinee]] en die provinsie van Annobón, 'n klein vulkaniese eiland suid van die [[ewenaar]]. Bioko-eiland is die mees noordelike deel van Ekwatoriaal-Guinee en is die setel van die land se hoofstad, [[Malabo]]. Die eilandvolk van [[São Tomé en Príncipe]] lê tussen Bioko en Annobón. Die vastelandgebied, [[Rio Muni]] grens aan [[Kameroen]] in die noorde en [[Gaboen]] aan die suide en die ooste. Dit is die gebied van Bata, Ekwatoriaal-Guinee se grootste stad, en Ojala, die land se beplande toekomstige hoofstad.. Rio Muni sluit ook verskeie klein eilandjies in soos Corisco, Elobey Grande, en Elobey Chico.
Sedert die middel 1990's het Ekwatoriaal-Guinee een van [[Afrika suid van die Sahara]] se grootste olieprodusente geword. Met 'n bevolking van meer as 750 000 mense is dit, per kapita, die rykste land in Afrika,<ref>[http://www.indexmundi.com/g/r.aspx?c=mr&v=67 GDP – per capita (PPP) – Country Comparison]. </ref> en sy bruto binnelandse produk (BBP) per kapita, is die 69ste grootste in die wêreld;<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2004rank.html GDP – per capita (PPP)], The World Factbook, [[Central Intelligence Agency]].</ref> Die rykdom word egter baie oneweredig versprei en baie min mense baat by die olierykdomme. Volgens die VN het minder as die helfte van die bevolking toegang tot skoon drinkwater en 20% van die land se kinders sterf voordat hulle vyf jaar oud is.
Die land se outoritêre regering spog met een van die swakste rekords vir menseregte in die wêreld, word permanenent onder die "swakste onder die swakkes" van Freedom House se jaarlikse verslag oor politieke- en burgerregte gereken.<ref>[http://web.archive.org/web/20101122180016/http://freedomhouse.org/uploads/special_report/88.pdf Worst of the Worst 2010.]</ref> Verslaggewers Sonder Grense plaas president [[Teodoro Obiang Nguema Mbasogo]] onder sy "roofdiere" van persvryheid.<ref>[http://en.rsf.org/equatorial-guinea.html Equatorial Guinea – Reporters Without Borders]. </ref> Mensehandel word veral uitgesonder in die Amerikaanse Trafficking in Persons Report van 2012, met verwysing dat: "Ekwatoriaal-Guinee 'n bron en bestemming is vir vroue en kinders waar hulle onderwerp word aan dwangarbeid en sekshandel." Die verslag plaas Ekwatoriaal-Guinee op "Vlak 3" as 'n land op die laagste (slegste) vlak.
== Geografie ==
Ekwatoriaal-Guinee is in wes-sentraal -Afrika geleë. Die vastelandgebied, [[Rio Muni]], grens aan Kameroen in die noorde, en aan die oos- en suidgrens is Gaboen. Dan is daar vyf eilandjies, Bioko, Corisco, Annobón, Elobey Chico (Klein Elobey) en Elobey Grande (Groot Elobey). Bioko, waar die hoofstad, Malabo is, lê 40km van die kus van Kameroen af. Annobón-eiland is sowat 350km wes-suidwes van Kaap Lopez in Gaboen. Corisco en die twee Elobey-eilande is in die Coriscobaai, op die grens van Río Muni en Gaboen.
=== Klimaat ===
Ekwatoriaal-Guinee het 'n tropiese klimaat met kenmerkende nat en droë seisoene. Vanaf Junie tot Augustus is Río Muni droog en Bioko nat; van Desember tot Februarie is dit weer die teenoorgestelde. Tussen-in is daar stelselmatige klimaatsveranderings. Reën of mis kom daagliks in Annobón voor, waar daar nog nooit 'n wolklose dag was nie.<ref>[http://www.nationsencyclopedia.com/Africa/Equatorial-Guinea-CLIMATE.html Nations Encyclopedia]. </ref>
=== Ekologie ===
Ekwatoriaal-Guinee strek oor verskeie eko-streke. Río Muni is in die Atlantiese Ewenaar kuswoud-ekostreek geleë, behalwe vir die kolle in die Sentraal-Afrika mangroves aan die kus, veral in die Muni-rivier monding.
== Geskiedenis ==
Pigmeë het in alle waarskynlikheid in die kontinentale streek gebly wat die hedendaagse Ekwatoriaal-Guinee is, maar daar is nou net in die suide van Río Muni geïsoleerde groepe van die mense oor. Met die migrasie van die [[Bantoevolke]] in die 18de en 19de eeu het die etnies-talige groepe asook die Fang na die gebied migreer. Uit elemente van die laasgenoemde stam het die Bubi-mense voortgespruit, wat in verskillende tydvakke van Kameroen af na Río Muni en Bioko migreer het. Die Annobón-bevolking, met sy oorsprong in [[Angola]], is deur die Portugese via die Sao Tomé-eiland ingebring.
=== Eerste Europese kontak (1472) ===
Die Portugese seevaarder, Fernando Pó, wat op soek was na 'n seeroete na Indië, was die eerste Europeër wat die Bioko-eieland in 1472 ontdek het. Hy het dit Formosa ("Pragtig") gedoop, maar dit is gou herdoop na die naam van die ontdekker. Die eilande van Fernando Pó en Annobón is in 1474 deur Portugal gekoloniseer.
Koningin Maria I van Portugal en Koning Charles III van Spanje onderteken in 1778 die Verdrag van El Padro waarvolgens Bioko, en die aangrensende eilandjies, asook die handelsregte van die gebied tussen [[Nigerrivier]] en die Ogouerivier aan Spanje oorgedra word. Hiermee wou Spanje toegang probeer kry oor die bron wat die slawe vir die Britse handelaars beheer het.
Van 1827 tot 1843 was daar 'n basis van die [[Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Ierland]] op Bioko om die [[slawerny]] te beheer<ref>"Fernando Po", Encyclopædia Britannica, 1911.</ref> wat, ingevolge 'n ooreenkoms in 1843 met Spanje, na [[Sierra Leone]] verskuif is. Met die restorasie van Spaanse soewereiniteit in 1844, word die gebied herdoop na die "Territorios Españoles del Golfo de Guinea." Die 1900 Verdrag van Pars het Spanje gelaat met die geringe kontinentale enklave van Rio Muni met 26 000 vierkante kilometer grondgebied teenoor die 300 000 vierkante kilometer oos van die Ubangirivier wat Spanje aanvanklik op aanspraak gemaak het. <ref name="Clarence-Smith">Clarence-Smith, William Gervase (1986) [http://es.scribd.com/doc/63545279/The-Cambridge-History-of-Africa-Volume-7-From-1905-to-1940-0521225051-1986 "Spanish Equatorial Guinea, 1898–1940"], in ''The Cambridge History of Africa: From 1905 to 1940'' Ed. J. D. Fage, A. D. Roberts, & Roland Anthony Oliver. </ref>
[[Lêer:Corisco-Saliendo_de_misa-1910.jpg|duimnael|Corisco, 1910]]
Die grootste struikelblok vir ekonomiese ontwikkeling was 'n chroniese tekort aan arbeid. Verdryf na die binneland van die eiland en uitgeroei deur alkoholisme, veneriese siektes, pokke, en slaapsiekte, het die inheemse Bubi-bevolking geweier om op die plantasies te werk. Hulle het verkies om op hul eie kakao-plase te werk en dit het hul aansienlike onafhanklikheid gebied.<ref name="Clarence-Smith">Clarence-Smith, William Gervase (1986) [http://es.scribd.com/doc/63545279/The-Cambridge-History-of-Africa-Volume-7-From-1905-to-1940-0521225051-1986 "Spanish Equatorial Guinea, 1898–1940"], in ''The Cambridge History of Africa: From 1905 to 1940'' Ed. J. D. Fage, A. D. Roberts, & Roland Anthony Oliver. </ref>
=== Onafhanklikheid (1968) ===
Op12 November 1968 kry die streek onafhanklikheid en word die Republiek van Ekwatoriaal-Guinee met Francisco Macias Nguema as die eerste president.<ref><cite class="citation journal">Campos, Alicia (2003). </cite></ref>
In Julie 1970 verklaar Macias Nguema 'n eenpartystaat en stel homself in 1972 aan as lewenslange president van die land. Hy verbreek bande met Spanje en die Weste. Ondanks sy verwerping van Marxisme, wat hy as "neo-kolonialisme" beskou het, het Ekwatoriaal-Guinee tog baie goeie bande met sosialistiese lande soos die [[Volksrepubliek China|Volksrepubliek van China]], [[Kuba]] en die [[Sowjetunie]] gehandhaaf. Hy het 'n voorkeur handelsooreenkoms en 'n skeepsverdag met die Sowjetunie gesluit. Die Sowjetunie het ook lenings aan die land toegestaan.<ref name="aworawo103"><cite class="citation journal">Aworawo, David. </cite></ref>
Gedurende die middel 1970's word die Macias-regime van massamoorde beskuldig. Die Wêreldraad van Kerke bevestig dat groot getalle van mense sedert 1968 in 'n "vlaag van terreur" vermoor is en dat dit voorduur. Daar is ook deur die WRK aangevoer dat 'n kwart van die bevolking landuit gevlug het. Tronke was oorvol en die land het inderdaad 'n konsentrasiekamp geword. Op Kersdag 1975 stel Macia Nguema 150 beweerde samesweerders tereg.<ref><cite class="citation news">[http://www.hartford-hwp.com/archives/35/238.html "Oil Gives African Nation a Chance for Change"]. </cite></ref> Uit 'n geraamde bevolking van 300 000 mense, is 'n totaal van 80 000 vermoor.<ref><cite class="citation news">Sengupta, Kim (11 May 2007). </cite></ref><ref><cite class="citation news">[http://www.dailymail.co.uk/pages/live/articles/news/news.html?in_article_id=455635&in_page_id=1770 "True hell on earth: Simon Mann faces imprisonment in the cruellest jail on the planet"]. </cite></ref> Afgesien van die beweerde volksmoord van die etniese minderheidsgroep, Die Bubi-bevolking, het hy ook opdrag gegee vir die moord op duisende van sy vermeende teenstanders. Hy het ook kerke gesluit en toegekyk hoe sy land se ekonomie in duie stort soos geskoolde werkers en buitelanders die land uit is.<ref><cite class="citation news">Daniels, Anthony (29 August 2004). </cite></ref>
Teodoro Obiang het Macías Nguema se bewind op 3 Augustus 1979 in 'n bloedige staatsgreep omver gewerp. Macia Nguema is verhoor en kort daarna tereggestel.<ref>"[http://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2012/02/09/the-five-worst-leaders-in-africa/ The Five Worst Leaders In Africa]". </ref>
In 1995 ontdek Mobil, 'n Amerikaanse oliemaatskappy, olie in Ekwatoriaal-Guinee en sedertdien het die land ongekende ekonomiese opbloei gehad. Die land se olierykdomme word egter nie met die land se mense gedeel nie, en volgens die VN se menslike ontwikkelings-indeks sterf 20% van die land se kinders voor hulle vyf jaar oud is, en meer as 50% van die bevolking het nie toegang tot skoon drinkwater nie.<ref>BBC (14 November 2014) [http://www.bbc.com/news/world-africa-13317174 Equatorial Guinea profile].</ref>[[Teodoro Obiang Nguema Mbasogo]] word wyd daarvan verdink dat hy die olierykdomme misbruik om homself, <ref name="global"><cite class="citation web">[http://www.globalwitness.org/library/dc-meeting-set-president-obiang-corruption-details-emerge "DC Meeting Set with President Obiang as Corruption Details Emerge"]. </cite></ref> en sy venotte te verryk. Forbes het in 2006 geraam dat sy persoonlike rykdom op $600-miljoen staan.<ref>Forbes (5 March 2006) [http://www.forbes.com/2006/05/03/cz_forbes_0522_royals_slide_8.html?partner=msnbc Teodoro Obiang Nguema Mbasogo, President/Equatorial Guinea]</ref>
[[Lêer:Teodoro_Obiang_Nguema_Mbasogo_with_Obamas_2014.jpg|duimnael|280x280px|Obiang en die Amerikaanse president, Barak Obama en hul eggenotes in 2014]]
[[Lêer:Bubi_children.jpg|duimnael|Kinders van Bubi-afstammeling in Ekwatoriaal-Guinee]]
=== Tale ===
Vir jare was die land se amptelike tale Spaans (die plaaslike weergawe is Ekwatoguinese [[Spaans]]) en [[Frans]].<ref name="CIA">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ek.html Equatorial Guinea]. </ref> Portugees is ook later in 2010 as amptelike taal aanvaar.<ref name="CPLP"><cite class="citation web">[http://www.cplp.org/id-258.aspx "Guiné Equatorial"] (in Portuguese). </cite></ref><ref name="sol"><cite class="citation web">[http://www.sol.pt/noticia/99354 "Formação de professores e programas televisivos introduzem português na Guiné-Equatorial" [Teacher formation and television programs introduce Portuguese in Equatorial Guinea]] (in Portuguese). </cite></ref> Spaans is sedert 1844 die ampstaal en is steeds die taal van onderrig en administrasie. Sowat 67.6% van die bevolking kan Spaans praat, veral diegene wat in die hoofstad, [[Malabo]] bly.<ref name="obi">[http://web.archive.org/web/20080216191116/http://actualidad.terra.es/internacional/articulo/obiang_comunidad_naciones_1710388.htm Obiang convierte al portugués en tercer idioma oficial para entrar en la Comunidad lusófona de Naciones], ''Terra''. 13 July 2007</ref>
=== Gelowe ===
Die vernaamste geloof in Ekwatoriaal-Guinee is Christenskap, wat deur sowat 93% van die bevolking nagevolg word. Daar is 87% Rooms-Katolieke, terwyl 'n minderheid van die mense (5%) Protestant is. 'n Totaal van 2% is Moslems- hoofsaaklik Sunni. Die oorbywende persentasie is Animiste, Bahá'í en ander gelowe.<ref><cite class="citation web">[http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90095.htm "Equatorial Guinea.]</cite></ref>
[[Lêer:Malabo_a_13-oct-01.jpg|duimnael|300x300px|Die hawe van Malabo]]
== Lees ook ==
== Notas ==
<div class="reflist columns references-column-width" style="list-style-type: lower-alpha;">
<references group="lower-alpha" /></div>
== Verwysings ==
<div class="reflist columns references-column-width" style="-webkit-column-width: 35em; list-style-type: decimal;">
<references /></div>
[[Kategorie:Lande in Afrika]]
[[Kategorie:Ekwatoriaal-Guinee]]
[[Kategorie:Voormalige Portugese kolonies]]
[[Kategorie:Voormalige Spaanse kolonies]]
[[Kategorie:Afrika-Unie-lidlande]]
|