Chris Barnard (skrywer): Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
→Boeke: Skakel |
Lotje (besprekings | bydraes) <ref></ref> |
||
Lyn 24:
}}
'''Christiaan Johan Barnard''' (bekend as '''Chris Barnard'''; (*[[15 Julie]] [[1939]]; † [[28 Desember]] [[2015]])<ref>
== Lewe en werk ==
Christiaan Johan Barnard is op 15 Julie 1939 op die sitrusplaas Mataffin in die distrik [[Nelspruit]] gebore as die oudste van twee seuns. Hy het ’n jonger broer Sam. Sy pa, Flip Barnard, is ’n sitrusboer en sy ma, Hanna Blundell, is ’n tuisteskepper. As vyfjarige kind doen hy Perthes-siekte (verbrokkeling van die heuppotjie) op en is vir byna twee jaar in gips en bedlêend, sodat daar gevrees is dat hy nooit sal kan loop nie. Hy matrikuleer in [[1957]] aan die Hoërskool Nelspruit. Daarna studeer hy aan die [[Universiteit van Pretoria]] en behaal die B.A.-graad in [[1960]] met Afrikaans-Nederlands en [[Kunsgeskiedenis]] as hoofvakke.<ref>
Chris aanvaar na universiteit ’n betrekking as joernalis by ''[[Die Vaderland]]'', aanvanklik ([[1961]]) in [[Pretoria]] en vanaf [[1962]] in [[Johannesburg]], waar hy ook later meewerk aan ''[[Dagbreek (Sondagkoerant)|Dagbreek]] en Sondagnuus'' en ''[[Die Brandwag]]''. In 1962 tree hy in die huwelik met Anette en drie seuns (Johan, Stephan en Tian) word uit hierdie huwelik gebore, wat later weer ontbind is. Onder aanmoediging van Bartho Smit bring hy ’n gedeelte van die jare [[1964]] en [[1965]] in [[Parys]] deur, waar hy ’n noue vriendskap met [[Breyten Breytenbach]] sluit en hom ook aanmoedig om meer ernstig te begin skryf. Deur Chris se bemiddeling word Breyten se ''Die ysterkoei moet sweet'' en ''Katastrofes'' deur Afrikaanse Pers-Boekhandel gepubliseer, waar Bartho Smit destyds die uitgewer was. Chris bring in hierdie tyd ook besoeke aan [[Spanje]], [[Italië]] en [[Duitsland]]. In [[Europa]] maak hy kennis met die moderne teater, wat hom baie beïndruk, asook baie en goeie rolprente. By sy terugkeer na [[Suid-Afrika]] werk hy twee jaar onder Bartho Smit as uitgewer by die Afrikaanse Pers-Boekhandel waarna hy in [[1967]] tot die Transvaalse redaksie van ''[[Huisgenoot|Die Huisgenoot]]'' toetree. Sy rubriek ''Chriskras'' wat in hierdie jare in ''Die Huisgenoot'' verskyn maak van hom ’n bekende in die volksmond en ’n keur uit hierdie rubrieke word later in drie bundels versamel.<ref>
Hy speel ’n beduidende rol in die tydperk van streng [[Sensuurwet (Apartheid)|sensuur]]. In [[1973]] kry hy saam met [[John Miles]], [[Ampie Coetzee]] en Bartho Smit beheer van die Johannesburgse tak van die Afrikaanse Skrywerskring. Met die verbod op [[André P. Brink]] se ''Kennis van die aand'' vroeg in [[1974]] stig hulle ’n fonds vir die verdediging van die boek en reik sterk bewoorde verklarings oor die aangeleentheid uit. Wanneer die ander lede beswaar aanteken teen hulle standpunte, bedank hulle, ’n aksie wat indirek in [[1975]] lei tot die stigting van die [[Afrikaanse Skrywersgilde]], waarvan hy ’n stigterslid is. In [[1987]] word hy verkies as voorsitter van die Afrikaanse Skrywersgilde, maar bedank hierdie amp in [[1988]] omdat dit te veel met sy eie skryfwerk inmeng.<ref name=":0" />
Lyn 37:
By verskeie geleenthede lewer hy openbare toesprake, soos in [[1993]] die hooftoespraak by die Afrikaanse Skrywersgilde se beraad in [[Bloemfontein]] onder die opskrif ''Opstand teen verskillende vorme van mag / gesag''. Hierin vra hy of skrywers steeds kan bekostig om soveel tyd af te staan aan debatte oor verskillende groepe se literêre kwellings, in stede daarvan om te praat oor werklik aktuele kwessies soos die mag van armoede, geheime leërs, rampokkergeweld, omgekeerde rassisme en anargie. In September 1993 lewer hy ’n toespraak voor die Nasionale Leeskringseminaar in [[Welkom]], waar hy uitvaar teen die skryf van venynige resensies en resensente wat lees met ’n komplekse, diepgewortelde wrok teen die samelewing. Hy dien ook op die direksie van die [[InniBos|Innibos]]-Kunstefees wat elke jaar op [[Nelspruit|Mbombela]] gehou word.
Hy koop in 1994 vir hom die wildplasie Thulani (wat “hou jou bek” beteken) naby Nelspruit, ’n hanetree vanaf die plaas Boschrand waar hy groot geword het. Op een deel van die plaas boer hy deeltyds met [[lemoen]]e, makadamianeute, [[lietsjie]]s en [[mango|mango’s]]. Die ander deel van die plaas bewaar hy in sy natuurlike toestand en hou hier [[sebra]]s, [[rooibok|impalas]], [[waterbok]]ke, [[blouwildebees]]te, [[rietbok]]ke en [[bosbok]]ke aan. Later vestig hy hom permanent op die plaas. Hy en Katinka het ook ’n vakansiehuis op [[Onrus]], naby die [[Kaapprovinsie|Kaap]]. Hy word in September [[2012]] in die opstal van Thulani deur vier gemaskerde rowers aangeval en vasgebind terwyl hulle die huis leeg dra en later met sy bakkie en skootrekenaar (met baie van sy skryfwerk daarop) wegkom. Eers sowat twaalf ure later word hy so gevind.<ref>
== Skryfwerk ==
Lyn 133:
Later skryf hy die draaiboeke en sy vrou Katinka behartig die regie van verskeie belangrike Afrikaanse films soos ''Fiela se kind'' (verfilming van [[Dalene Matthee]] se roman), ''Die storie van Klara Viljee'', ''Paljas'' en ''Die wonderwerker''. Die Akademie ken in 1989 ’n Erepenning vir bydrae tot die Rolprentkuns toe aan sy en Katinka Heyns se maatskappy Sonneblom-Filmproduksies vir hulle vervaardiging van die prent ''Fiela se kind''.
In ''Die storie van Klara Viljee'' leef die hoofkarakter in ’n seefronterf op ’n klein vissersdorpie,<ref>
''Paljas'' is die ou Slamse woord vir toorgoed, waar dit veral ’n sakkie met toorgoed is wat saamgedra word vir helende krag. Dit is ook die ou Boerewoord vir ’n nar en die bonatuurlike. Die beperking van spraak as kommunikasie staan sentraal in hierdie rolprent, waar ander maniere van kommunikasie gevind moet word om werklik te kan kommunikeer. Die spoorwegwerker Hendrik McDonald woon met sy disfunksionele gesin (sy vrou Katrien, dogter Emma en seun Willem) op ’n afgeleë stasie in die dorpie Toorwater in die Karoo, waar ’n sirkustrein arriveer, maar sy aansluiting verpas. Hulle lewens word radikaal verander deur die stom Willem se verhouding met die verloopte sirkusnar Manuel. Manuel speel met Willem, omdat hy verstaan dat verwydering tussen mens en mens deur speelsheid oorbrug kan word. As gevolg van die nar se magiese teenwoordigheid leer Willem weer praat en sy heling lei tot transformasie en heling in die gesin se verbrokkelde verhoudings en ’n herstel van kommunikasie, ’n proses wat dan ook uitkring na die gemeenskap.<ref>Pretorius, Willem “Insig” Februarie 1998</ref> ''Paljas'' is die eerste Afrikaanse film wat vir ’n Oscar genomineer word en word regdeur die wêreld vertoon in lande soos [[Verenigde State van Amerika|Amerika]], [[Indië]], [[Swede]], [[Nederland]] en Italië. Dit word vertoon met onder andere onderskrifte in Duits, Frans en Indiese dialekte. By die All Africa Film Awards-kompetisie palm dit verskeie toekennings in. Die verfilming van hierdie rolprent ontketen ’n twis tussen Chris en Abraham H. de Vries. De Vries is van mening dat Chris die idee vir die verhaal gekry het van gegewens wat De Vries reeds in 1973 gehoor het en as ’n kortverhaal verwerk en later in ''Skaduwees tussen skaduwees'' gepubliseer het.<ref>
''Die wonderwerker'' is ’n rolprent oor die lewe van [[Eugène Marais]], waar die tyd wat hy in die Waterberge saam met die Van Rooyens op die plaas Rietfontein deurgebring het en sy verhouding met Jane Brayshaw, die jong dogter wat deur die Van Rooyens ingeneem is, die middelpunt vorm. Marais se wetenskaplike ondersoeke na die bobbejane, miere en ander diere word uitgelig, asook sy werksaamhede as wonderdokter. Barnard se draaiboek, wat ook gepubliseer word, slaag daarin om die komplekse karakters se onuitgesproke begeertes sielvol uit te beeld, tot met die onafwendbare botsing.<ref>Pople, Laetitia “Beeld” 7 September 2012</ref><ref>Steyn, Malan “Beeld” 3 September 2012</ref> In 2013 verwerf die draaiboek die Golden Horn-toekenning vir beste draaiboek en Ronelle Loots dieselfde prys vir beste regie. ''Die wonderwerker'' word in 2015 deur die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns bekroon met die Deleen Bekker-prys vir die beste rolprentdraaiboek.<ref>
== Eerbewyse en toekennings ==
Lyn 143:
Die Innibosfees ken in 2009 ’n oorkonde aan hom toe vir sy lewenslange bydrae tot die [[Afrikaanse letterkunde]]. Hierdie fees lewer ook ’n huldeblyk aan hom, ''Kriskras met Chris Barnard'', waarin van sy lirieke gesing word. By dieselfde fees wen die regisseur Albert Maritz en sy geselskap die prys vir die grootste kunstenaarsbydrae tot die fees vir hulle opvoering van sy drama ''Taraboemdery''. In 2009 vereer die Laeveldse Sakekamer hom met die trofee as leier van die jaar vir sy besonderse leierskap en die vermoë om uit enige slegte saak iets goeds voort te bring. Hy ontvang in 2011 ’n Suid-Afrikaanse Letterkundetoekenning, geborg deur die Departement van Kuns en Kultuur, vir sy lewensbydrae tot die Suid-Afrikaanse letterkunde. In 2014 kry hy ’n Fiësta-toekenning vir sy lewensbydrae tot drama en skryfkuns en by die Woordfees in 2014 word hy ook vir sy lewensbydrae vereer. Die program ''Chriskras'' word in 2015 by die KKNK aangebied, waarin sy werk opgevoer en gesing word.
=== Toekennings<ref>
* [[Central News Agency-prys vir Letterkunde|CNA-prys]]; ''Bekende onrus'' (1961)
* APB-prys vir jeugliteratuur; ''Boela van die blouwater'' (1962)
Lyn 163:
* [[Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns]] se erepenning vir radiohoorspele; ''Blindemol'' (2008)
== Werke<
=== Prosa ===
| |||