Hendrik van Blerk: Verskil tussen weergawes

'''Hendrik Stephanus Hertzog van Blerk''', ook wel ''oom Hendrik'' genoem, (1915-20101915–2010) was 'n [[Afrikaans]]e [[skrywer]] en [[digter]]. Sy eerste boek, ''Dit blom tussen bantoms'', is in 1949 uitgegee. Hy het honderde romans, jeugverhale, kortverhale, asook feiteboeke oor die geskiedenis van die Afrikaner die lig laat sien. Hy het ook onder die skuilnaam ''Melt Froneman'' geskryf.<ref>[http://www.volksblad.com/Suid-Afrika/Nuus/Skrywer-sterf-op-Kersdag-20101228 Skrywer sterf op Kersdag], [[Die Volksblad]], 28 Desember 2010.</ref>

Hendrik Stephanus Hertzog van Blerk is op [[27 November]] [[1915]] in Regentspark in [[Johannesburg]] gebore as die jongste van ’n gesin van drie en die enigste seun. Sy ouers is Francois Petrus van Blerk en Elizabeth Maria Maryna Magrietha Pretorius. Sy ma sowel as sy skoonma is as jong meisies tydens die [[Anglo-Boereoorlog]] in die konsentrasiekampe in die [[Vrystaat]]. In hierdie oorlog verloor sy pa se familie hul plaas nadat dit afgebrand is en hulle dit nie daarna kon herwin nie. Hierdie ervarings gee aan Hendrik ’n rykdom van inligting wat later in sy boeke neerslag vind. Aanvanklik maak sy pa ’n lewe met graaf- en pikwerk by  [[Hartbeespoortdam|Hartebeespoortdam]]. Sy vader het egter ’n swerwersnatuur wat altyd na beter soek en derhalwe trek die gesin baie rond, onder andere ’n hele paar keer na die delwerye. Hendrik gaan vir die eerste keer op [[Heidelberg]] skool, waarna hy sy opleiding kry by ’n padmakerskooltjie in tente wat die padmakerskamp vergesel waar hulle ook al nuwe paaie moes bou. Nog later gaan hy skool op [[Springs]], Welgedacht, [[Modderfontein]], Rooikoppies en [[Brits]]. Nadat hy standerd twee deurgekom het, gaan hy saam met sy pa met ’n donkiewaentjie na [[Lichtenburg]] se diamantdelwery toe en gedurende die winter verhuis die gesin meer permanent hiernatoe. Hier voltooi hy standerd drie en die volgende jaar woon hulle as bywoners op ’n plaas op [[Mahikeng|Mafikeng]], waar hy saam met ’n paar ander kinders per donkiekar tien kilometer daarvandaan ’n skool op [[Rooigrond]] bywoon. Daarvandaan is hulle terug delwery toe en nadat hy standerd vyf voltooi het, trek hulle weer. Hy is eers weer in [[Augustus]] die volgende jaar skool toe, hierdie keer na ’n tweemanskooltjie op die plaas Rietpan in Wes-Transvaal, waar die gesin weer bywoners is. Eindelik behaal hy sy standerd ses-sertifikaat in 1931 op die dorpie [[Delareyville]].

Verskeie romans het die mynwerkerslewe op die Rand as tema, insluitende<ref>Antonissen, Rob “Standpunte” No. 26, Desember 1952</ref> ''Daarom is die winddreun diep'' (1951). ''Reën van erbarming'' (1952) speel af in ’n minder gegoede buurt van Johannesburg, waar die mynwerkers en ander gewone mense bly. Die eerlike Roelie van Wyk en sy broer Henkie is albei op dieselfde meisie verlief, maar Henkie is nie soos sy broer nie en kan nie vertrou word nie. Daar is ook Kitty, wat ’n gawe man aan die dood afstaan, maar nie werklik daaroor begaan is nie omdat sy nog nooit haar hart vir slegs een man kon gee nie, die ruwe Blondie Pretorius en Ralie Grové met haar onbeantwoorde liefde.

''Soos gras is sy dae''<ref>Antonissen, Rob “Standpunte” Nuwe reeks 17 en 18, Mei-Desember 1957</ref> (1954) speel af teen die agtergrond van die Tweede Wêreldoorlog. Dit is ’n dorpsroman waarin die godsdiens, politiek en die liefde ’n groot rol speel. Ds. Charl Coetzee word aangestel as die eerste predikant van Jakkalskraal, waar hy gou ’n spesiale plek in Hester de Beer se hart verwerf. Charl se keuse is egter die aantreklike Werda Scholten. Met die uitbreek van die oorlog loop gemoedere egter gou hoog, met vriende wat in vyande verander weens botsende politieke beskouings. Die dominee en sy vrou raak betrokke in die gedrang en nou leer Charl eers werklik vir Werda en Hester ken. Hy word dan voor ’n baie moeilike keuse gestel, om te kies tussen sy roeping of sy liefde.

''Die tollenaar van Tiekiedraai''<ref>Antonissen, Rob “Standpunte” Nuwe reeks 17 en 18, Mei-Desember 1957</ref> (1956) beskryf die eng bestaan van kleinhoewe-bewoners.

''Broer oor die visier'' (1963) het die Randse mynwerkerstaking van 1922 as tema. Walt Bruwer soek werk op die weduwee Hartjie Theron se plaas. Sy stel hom aan omdat sy ’n man op die plaas moet hê, want haar seun Ouboet is mynwerker aan die Rand en sy en haar dogters Lea en Ragel is alleen op die plaas. Gou word Walt se lewe verstrengel met dié van die Therons en almal se lewens word aangetas en meegesleur deur die spanning wat die mynstaking teweegbring.

''Braakland van die bose''<ref>Cilliers, Stoffel “Beeld” 23 Junie 2008</ref> (2008) speel af teen die einde van die negentiende eeu en is ’n gotiese roman oor boosheid en ander bonatuurlike gebeure. Dit is die verhaal van die jong seun Naas Ferreira, wat ’n uitgeworpene is by sy stieffamilie op die plaas Doornrug oor sy boggelrug, kort nek en hoë borsbene. Om hierdie rede moet hy in die perdestalkamertjie slaap. Op Doornrug gebeur snaakse dinge en die verhouding tussen die families op die plaas is baie stram. In die nagte dwaal Cornelia, dogter van sy oom en tante, oor die werf, maar Naas word verbied om daaroor te praat.<ref>Cilliers, Cecile “Beeld” 19 Mei 2008</ref>

''’n Sot op ’n plot'' (2008) is die vermaaklike verhaal van Lambertus Purgier wat saam met sy gesin ’n plot betrek. Hier leer hy gou dat die plotlewe sy eie stel reëls het. Hy het te kampe met ’n chroniese gebrek aan water, ’n hanslam wat moles maak en die versoeking van sy buurvrou met haar verleidelike nagklere. Dan kom die skoonfamilie ook nog by hulle afpak. Die verhaal word aangebied in episodes of kortverhale, waarin elke episode op sy eie staan.

Hy skryf verskeie boeke oor aspekte van die Suid-Afrikaanse geskiedenis, waaronder talle oor die Anglo-Boereoorlog. ''Vegter vir Vryheid'' (1963) behandel hierdie oorlog vanaf ’n Kaapse perspektief. Die Kolonialer Thys Lingeveldt sluit op grond van sy Engelse nooi se pa by die Britte aan om teen die Boere te veg. Hy voel hom egter dadelik ontuis by die Kakies en besluit gou om sy lot eerder by die Boere in te werp. Voordat hy die Engelse verlaat blaas hy eers eiehandig ’n ammunisietrein op. Thys word een van die Boere se beste verkenners, maar hy wonder steeds wat sy Engelse nooi, Cynthia, voel noudat hy die stem van sy gewete gevolg het en saam met sy mense veg. Twee boeke met die baasverkenner Danie Theron as hoofkarakter sien die lig.

''Die eerste verkenner'' (1969) speel af net voor die Jameson-inval waarin Danie deur generaal Piet Joubert op ’n geheime sending na Johannesburg gestuur word om uit te vind wat die Uitlanders beoog. Hy sluit as vrywilliger by ’n groep aan wat Jameson moes verwelkom en stel so sy eie lewe in gevaar. Teen hierdie agtergrond loop Danie se lewenspaadjie saam met dié van Hannie Neethling, sodat dit ook ’n aangrypende liefdesverhaal is.

In ''Boerespioen'' (1971) bevind Danie Theron hom net voor die uitbreek van die oorlog in Rhodesië en Natal, besig om sy lewe op die spel te plaas om belangrike inligting te bekom vir die regering van die Transvaal. Dit is die tyd van die Wielryerskorps, waarvan Danie die aanvoerder is,  en manne soos Jack Hindon en Koos Jooste wat saam met hom werk. In hierdie twee boeke word feit en verdigsel op behendige wyse verweef en word die woeling en onsekerheid wat die Anglo-Boereoorlog voorafgegaan het op oortuigende wyse uitgebeeld.

’n Drieluik romans (''Die Stellalander'', ''Tuin van herinnering'' en ''Kronieke van die kampkinders'') beeld die lewe uit van ’n Afrikanergesin en hulle nasate, wat die tydperk vanaf die Anglo-Boereoorlog tot die begin van die depressie in 1929 dek.

''Die Stellalander'' (1972) is die verhaal van Hans Grobbelaar, wat Transvaal toe gaan om vir hom ’n vrou te soek. Hy raak betrokke by landsake wat hom nie aangaan nie en sluit by die Boeremagte aan, waar hy betrokke raak by vele veldslae. Die jong meisie Trienie Oberholzer begewe haar ook in die oorlog, vermom as jong burger. Hans ontdek haar geheim en besef dan dat sy die vrou is wat hy in die eerste plek kom soek het. Hulle trou met mekaar, maar Hans word gevang en geskiet as [[Kaapse Rebelle|Kaapse rebel]] en sy word in die sorg van ’n groepie voortvlugtende vroue gelaat.<ref>Brink, André P. “Rapport” 27 Maart 1983</ref>

''Tuin van herinnering'' (1982) is die opvolg hiervan, waar Trienie gevange geneem word wanneer sy op die punt staan om geboorte te gee. Sy word na die konsentrasiekamp geneem, waar elke dag ’n stryd om oorlewing is vir kind en volwassene. Trienie openbaar hier haar innerlike krag en is bereid om op te offer. Sy tree selfs medemenslik op teenoor ’n joiner en ontferm haar oor sy kinders. Teenoor die onreg van die oorlog is daar hier die diensvaardige menslikheid van die jong Engelse kampdokter Fensham, wat die hoë sterftesyfer onvermoeid teenwerk en op Trienie verlief raak. Die roman is gebaseer op ware belydenisse wat oor ’n lang tydperk deur die skrywer opgeteken is.

Van Blerk skryf ook die eerste roman wat spesifiek handel oor die storm en drang van die Ossewa-Brandwag tydens die Tweede Wêreldoorlog, naamlik ''En drie maal kraai die haan'' (1968), wat later (1989) heruitgegee word onder die titel ''Stormjaer''. Die liefde tussen die Afrikaner Thys Lombaard en die Engelse Ruth Fremont speel af teen hierdie agtergrond, met gemoedere wat hoog loop tussen Afrikaner en Engelsman en selfs Afrikaner en Afrikaner.

’n Hele aantal spanningsverhale verskyn uit sy pen. ''Die verklikker'' (1963) is die verhaal van Schalk Pretorius se stryd om oorlewing wanneer die mense wat hy verraai het hom begin agtervolg. Hulle is Ursula Meiring, die meisie met wie hy sou trou; Peet Williams en Gert Pieterse, sy kamerade wat saam met hom gewerk het in die oorlogsjare en saam met wie hy tronk toe is en planne beraam het om te ontsnap. Daar was egter ’n verklikker in hulle midde en alles het daarop gedui dat dit Schalk was. Vir tien jaar kon Schalk dit nie waag om sy voete in Suid-Afrika te sit nie, maar nou het hy teruggekom om te probeer om sy vriende te oortuig van sy onskuld en om vir Ursula te probeer terugwen. Die haat het oor die jare egter reeds diep in sy vriende se harte posgevat.

''Nag oor Ninevé'' (1968) speel af in Dar-es-Salaam, vanwaar ’n groep Kommuniste, wat almal een of ander tyd uit Suid-Afrika ontvlug het, ’n aanslag op Suid-Afrika beplan. Willem Steyn is een van Suid-Afrika se berugste Kommuniste en hy is ook hier, maar slegs ’n paar offisiere in die Veiligheidspolisie weet dat hy eintlik ’n spioen vir sy land is. In Dar-es-Salaam vind hy gou uit dat die kontakpersoon uitgeskakel is en hy vind dit onmoontlik om met die Veiligheidspolisie kontak te maak, selfs toe hy uitvind dat die aanval reeds oor drie dae gaan plaasvind. Dit lyk asof slegs ’n wonderwerk hierdie belangrike inligting in Suid-Afrika kan kry.

Hy skryf ook verskeie jeugromans. Die ''Blou Tartare''-reeks is bendeverhale, waar Faanman en sy maats die een spannende avontuur na die ander beleef, met die verhoudings tussen mense en tussen mens en dier op die voorgrond.

''Die wonderperd'' (1965) beskryf Faanman se twee groot kwellings. Teen ’n uitdruklike verbod in het die Blou Tartare ’n foefieslaaid gebou en daardeur het Japie sy kreupel beentjie gebreek en lê hy nou en wegkwyn in die hospitaal. Dan wil Faanman baie graag die klein skimmelperdjie Kleinmeid hê. Die vurige wilde perdjie wil nie toelaat dat enigeen haar bemeester nie. Hierdie twee dinge veroorsaak dat sy skoolrapport nie goed is nie.

In ''Ou meisiewagter'' (1966) kom ’n Amerikaanse miljoenêrskind by hulle bly. Claire O’Donovan se koms gooi dinge nog meer omver as wat Faanman kon gedink het. Die meisiekind wil nie haar plek ken nie en volg hom oral waarheen hy gaan, selfs na die geheime vergaderplek van die Blou Tartare. Hy moet ook Engels praat, want sy ken geen woord Afrikaans nie. Die heel ergste is dat dit skielik nie so onaardig is om ’n meisiekind in die huis te hê nie.

In ''Die spooklig'' (1968) gewaar die Blou Tartare op die eerste aand van hul vakansie op Perdeplaas ’n lig in die verte wat geheimsinnig verskyn en verdwyn. Hulle stel ondersoek in en vind dat die ou halfklaar kasteel in die rante nie meer verlate is nie. Om die geheim op te los, doen die Tartare iets wat hulle nooit sou gewaag het as hulle bietjie nagedink het nie. Dit dompel hulle in lewensgevaar.

In ''Die renperd'' (1972) beveel sy pa hy moet die perd Kleinmeid verkoop, maar Faanman sal eerder wegloop. So maklik gaan hy egter nie die probleem oplos nie Sy vriend Japie Smit is egter reeds lank in Amerika vir behandeling en Japie se ma skryf in ’n brief dat die dokters Japie se gebreklike been heeltemal gesond kan maak as hulle die nodige geld daarvoor kan vind. Die Blou Tartare doen hul bes om die geld te kry, maar hulle kry nie genoeg nie. Boonop raak Faanman betrokke by ’n kranksinnige man.

''Roman en Robyn'' (1964) is twee speurhonde en die verhaal beeld hulle verhouding met hulle leermeester uit en hulle avonture in die bekamping van misdaad.

''Die tweebeenjagter en ander kinderstories'' (1965) is kortverhale vir jonger kinders, met die elemente van sprokies en fabels daarin verweef. Inheemse motiewe van die swart en bruin mense word vermeng met die Westerse sprokieserfenis.

’n Weeskind is die hoofkarakter in ''Die treinstelers'' (1966). Hy ontsnap uit ’n verbeteringskool en word dan deur vier boemelaars “aangeneem”.

''Die tier van Ruigberg'' (1973) is die verhaal van Boetman en sy hond Boel se stryd teen die mensvretertier in die klowe van Ruigberg. Die grootmense is taamlik skepties oor die bestaan van die tier, totdat ’n maat van Boetman lelik verskeur word. Boetman moet eindelik ’n groot keuse maak tussen sy liefde vir sy hond en sy maatjie.

''Boeta gaan op kommando'' (1977) vertel van die elfjarige Boeta se ontsnapping uit die konsentrasiekamp om ’n boodskap na generaal De Wet te neem.

''Sakman staan vas'' (1982) se hoofkarakter is die tienjarige Sakman Bibbejee. Hy glo dat hy op sy ouderdom volleerd is en gaan dus eerder saam met sy pa na die delwerye toe as om verder skool te gaan. Sy donkie Bileam gaan natuurlik saam en besorg vir Sakman groot vreugde, maar ook baie skade en skande. Die dag toe die aarde oopskeur om die Noortmandogters en Lenie Vergotini in te sluk, staan Sakman en Bileam egter vas en weet almal dat hy dit nog ver sal bring.

''Die edelvalk van Donkerkruin'' (1985) vertel van Org, sy makgemaakte jagvalk en sy maats se ontmoeting met ’n ontsnapte misdadiger wat in die berge skuil.<ref>Le Roux, Marina “Die Burger” 22 Junie 1989</ref>

''Die grootste liefde'' (1959) is ’n liefdesverhaal wat in die Waterlelie-reeks van slapbandboeke verskyn. Sy eie mense het hulle rug op Wil Richter gekeer en die samelewing het hom verban, maar Maria Breedt het besluit dat sy nie ’n onskuldige man aan sy lot kan oorlaat nie.