Qing-dinastie: Verskil tussen weergawes

|s1 = Republiek van SjinaChina

|national_anthem = 《鞏金甌》<br />''Gong Jin'ou''<br /><small>''([[SjineesChinees]] vir: "Beker van soliede goud")''</small>

Die '''Qing-dinastie''' ([[SjineesChinees]]: 清|朝, ''Qīng Cháo''), ook die '''Ryk van die Groot Qing''' of '''Mantsjoe-dinastie''', was die laaste keiserlike dinastie van Sjina[[China]]. Dit het bestaan van 1644 tot 1912, met ’n kort herlewing in 1917. Dit is voorafgegaan deur die [[Ming-dinastie]] en is opgevolg deur die [[Republiek van SjinaChina]]. Dit het amper drie eeue lank geduur en die basis gevorm vir die grondgebied van die [[Volksrepubliek van SjinaChina|moderne SjineseChinese staat]].

Die dinastie is gestig deur die [[Jurge]]-clan in Noordoos-SjinaChina. In die laat [[16de eeu]] het Nurhaci, oorspronklik ’n Ming-leenheer, die Jurge in militêr-sosiale eenhede (baniere) begin organiseer<ref>''The Cambridge Illustrated History of China'', 2010, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-12433-1</ref> en die Mantsjoe-volk gestig, ’n term wat veral deur buitelanders gebruik word wat Noordoos-SjinaChina [[Mantsjoerye]] noem. Teen 1636 het sy seun, Hong Taiji Ming-magte uit Liaodong begin verdryf en ’n nuwe dinastie, die Qing, afgekondig.

In 1644 het rebelle die Ming-hoofstad, [[Beijing]], verower. Eerder as om aan hulle oor te gee, het die Ming-generaal Wu Sangui ’n verbondskap met die Mantsjoes aangegaan en die [[Shanhai-pas]] van die [[Groot Muur]] aan die banierleërs onder prins Dorgon oopgestel. Hulle het die rebelle verslaan en Beijing oorgeneem.<ref>Spence, Jonathan D. (2012), ''The Search for Modern China'' (3de uitg.), New York: Norton, ISBN 978-0-393-93451-9</ref> Die oorname van SjinaChina is egter eers in 1683 voltooi, en tussen die 1750's en 1790's het die Qing-beheer tot in Sentraal-Asië versprei.

Hoewel die vroeë heersers die Mantsjoe-kultuur behou het, het hulle volgens die [[Konfusius|Konfusiaanse]] styl en met burokratiese instellings regeer.<ref>''China's Last Empire: The Great Qing'' (2009), History of Imperial China, Cambridge, MA: Harvard University Press, ISBN 978-0-674-03612-3</ref> Hulle het die keiserlike eksamens behou en so [[Han-SjineseChinese]] gewerf om saam met die Mantsjoes te werk.

Tydens die bewind van keiser Qianlong (1735–1796) het die ryk se voorspoed en keiserlike beheer ’n hoogtepunt bereik en ook begin afneem. Die bevolking het tot sowat 400&nbsp;miljoen gestyg, maar die belasting en regeringsinkomste was laag en dit het ’n fiskale krisis onafwendbaar gemaak. Korrupsie het gedy, rebelle het die regering se wettigheid uitgedaag en die regerende elite het nie by veranderings in die res van die wêreld aangepas nie. Ná die [[Eerste Opiumoorlog|Opiumoorlog]] het [[Europa|Europese]] magte verdrae aan die Sjinese opgedwing wat tot hul nadeel gestrek het, asook vrye handel en handelshawens onder buitelandse beheer. Twee rebellies in die 19de eeu het tot die dood van sowat 20&nbsp;miljoen mense gelei.<ref>Platt, Stephen R. (2012), ''Autumn in the Heavenly Kingdom: China, the West, and the Epic Story of the Taiping Civil War'', Alfred A. Knopf, ISBN 978-0-307-27173-0</ref> In die Eerste Sjinees-Japannese Oorlog van 1895 het die Qing invloed oor [[Korea]] en besitreg op [[Taiwan]] verloor. Toe buitelandse magte SjinaChina binneval ná die gewelddadige Bokserrebellie van 1898–1900 teen buitelandse invloed, het die keisersweduwee en regent Cixi oorlog teen hulle verklaar, en dit het tot ’n rampspoedige nederlaag gelei.

Dit het ’n einde gebring aan meer as 2&nbsp;000 jaar van keiserlike regering in SjinaChina en ’n lang tydperk van onstabiliteit ingelui. Die ongeorganiseerde politieke en ekonomiese stelsel en wydverspreide kritiek teen die SjineseChinese kultuur het gelei tot twyfel oor die toekoms. In die 1930's het die Japannese Ryk Noordoos-SjinaChina binnegeval en Mantsjoekwo in 1932 gestig met Puyi as keiser. Dié staat is beëindig met die inval deur die [[Sowjetunie]] in 1945.

{{SjineseChinese keiserlike dinastieë}}