Lys van gedrukte Afrikaans-vreemdtalige woordeboeke: Verskil tussen weergawes

'n '''Vreemde taal''' verwys na 'n [[taal]] wat nie die [[moedertaal]] is nie. Vreemdtalige woordeboeke is 'n hulpmiddel wat mense regoor die wêreld gebruik om mekaar se tale grondig te verken. Teoreties behoort Afrikaans dus meer Groot Woordeboeke te skryf, druk en uitgee om meer belangstelling regoor die wêreld te kweek.

Vreemdtalige woordeboeke het, buiten Engels as amptelike en internasionale taal, meestal beperk gebly tot die onmiddellike Afrikatale in Suid-Afrika (met die uitsondering van die kleiner tale soos Ndebele en Swati) en ander strategiese tale, soos Otjiherero en Ndongo van Namibië tydens die Grensoorlog, asook Fanakalo by die myne. Hierdie Afrikataalwoordeboeke het ondertussen verouder en wag sedert die millenniumaanvang op hersiening. Die uitsondering hier is die Khoekhoegowab-glossarium wat in die jaar 2010 in Namibië verskyn het.

 

: Die teendeel is egter ook waar: Sowel Nicol Stassen as Melt Myburgh meen om 'n boek in Engels te skryf met die oog op die buitelandse mark, waarborg nie baie geld of sukses nie. Melt Myburgh van Penguin Random House voer aan: "Ons sal dikwels 'n niefiksietitel tegelyk in Engels en Afrikaans publiseer. Boeke wat in Engels verskyn, vind nie noodwendig nie, en eintlik relatief selde, 'n tuiste in die buitelandse mark, omdat die markte en hul lesers se smake so dramaties verskil. Dikwels maak mense die fout om te dink as hul boeke in Engels is, gaan die buitelandse mark daarvoor val. Niks is verder van die waarheid nie." Een sprekende voorbeeld is Carol Campbell se ''My Children Have Faces'' (2013) by Umuzi was ook as ''Karretjiemense'' (2013) verskyn het. Volgens Campbell self was daar teen die einde van 2015 maar omtrent 800 eksemplare van ''My Children Have Faces'' in die oorspronklike Engels verkoop, terwyl in dieselfde tyd 12 000 Afrikaans vertaalde kopieë van die hand gesit is. Volgens Nicol Stassen, uitgewershoof van Protea Boeke, gaan die vertalings ook dikwels gepaard met ander faktore soos gehalte, bekendheid van die boek, leserssmaak, faktore en vraagstukke waarmee die lesers hulle kan identifiseer of die bekendheid van die skrywer (en vertaler), asook in hoeveel tale 'n boek reeds vertaal is.<ref>Malan. M. 2016. Boekeblad:Tendens. ''DeKat'', Maart/April-uitgawe: bl. 78.</ref>

 

Hierdie artikel poog om 'n lys saam te stel van gedrukte vertalende [[woordeboek]]e wat die [[Afrikaans]]sprekende kan gebruik om 'n vreemde taal aan te leer, maar ook vica versa. Reisgidse, asook vertalende kinderwoordeboeke en vakwoordeboeke word by hierdie lys uitgesluit. Die nuttigheid van hierdie "katalogus" kan wees:

 

(iii) om vir die geskikte woordeboeke te sif om 'n taal so doeltreffend moontlik aan te leer.

 

* ''[http://www.dbnl.org/titels/titel.php?id=hoog149prak01 Praktisches Lehrbuch der kapholländischen Sprache (Burensprache) : Sprachlehre, Gespräche, Lesestücke und Wörterbuch]'' – Nicolaas Marais Hoogenhout – 1904.

* ''Woordeboek / Wörterbuch: Afrikaans-Duits, Deutsch-Afrikaans'' – eers Hendrik Abraham Steyn, Hans Georg Schulze en Hugo Gutsche, later Hans Georg Schulze en Georg Paul Johannes Trümpelmann (1957), en later Georg Paul Johannes Trümpelmann & E. Erbe – 1925 (1971, 1983, 2004 (eerste sagtebanduitgawe), as ''Deutsch – Afrikaans großes Wörterbuch'' herdruk deur VVB Laufersweiler Verlag in Duitsland, 29 Julie 2015).

* ''Schulwörterbuch: Deutsch-Afrikaans, Afrikaans-Duits'' – P.A. Brandt, J.A.E. Leue – 1951 (1961, 1965, 1973).

 

* ''[http://www.dbnl.org/tekst/toit001patr01_01/toit001patr01_01.pdf Patriot-woordeboek]'' – S.J. du Toit – 1902; 1904.

* ''[http://www.dbnl.org/arch/oord002engl01_01/pag/oord002engl01_01.pdf An English-Cape Dutch vocabulary for the use of Englishmen]'' – Joan Frederik van Oordt – 1902.

* ''Afrikaans-English, English-Afrikaans Dictionary: With over 28,000 entries'' – Alet Kruger & Penny Grearson – Geddes and Grosset: 16 September 2014

 

* ''Woordeboek Afrikaans – Fanakalo. Dictionary: English – Fanakalo. Lo buk ka lo izwi: Fanakalo – Sibulu – Singis'' – [[Yskor]] – 1966.

* ''Mynerswoordeboek : English-Fanakalo : Afrikaans-Fanakalo'' – Kamer van Mynwese – 1972.

 

[[Lêer:FransAfrikaansewoordeboek1950.jpg|duimnael|Die enigste gedrukte Afrikaans-Franse woordeboek (1950) het slegs een druk beleef.]]

* ''Afrikaans-Frans, Frans-Afrikaans Woordeboek'' – B. Strelen met die medewerking van H.L. Gonin – 1950.<ref>Inskip, Donald P. 1951. Resensie: Strelen, B. en H. L. Gonin: ,,Afrikaans-Frans en Frans-Afrikaans Woordeboek". In: ''Ons eie boek'' XVII(2):30-31 : ''The appearance of an Afrikaans-French and French-Afrikaans dictionary is a noteworthy event in South African cultural development. The way to understanding of the great French literary heritage will no longer lie exclusively through a third tongue, as has necessarily been the case hitherto; and we may hope also that direct contact with Afrikaans from the French side may lead to profitable exchanges and increased interest in South African affairs.''

''All in all, however, we must welcome the hard work and enthusiasm which have gone to the making of this Dictionary and hope that the authors and the publishers will reap their due reward for enterprise and pioneering.''</ref>

 

* ''Grieks-Afrikaanse Woordeboek'' – Philip Nicolaides – 1964<ref>Nienaber, P.J. 1968. ''Wat doen die Akademie?'' Kaapstad: Nasionale Boekhandel, p. 61:<br />

''Grieks-Afrikaanse Woordeboek'' en ''Grammatika van die Afrikaanse Taal'' (1964)<br />

Dié boeke, uitgegee onder beskerming van die S.A. Akademie, is 'n groot prestasie vir sowel die Griekse as die Afrikaanse taal. Albei werke is gekontroleer en goedgekeur deur die Taalkommissie van die S.A. Akademie. Dr. Philip Nicolaides, opsteller van albei werke, is verbonde aan die Universiteit van Witwatersrand. Die boeke sal Griekssprekende skoliere, burgers, en veral immigrante in staat stel om die grondbeginsels van Afrikaans onder die knie te kry, en hulle makliker by die Afrikaanse kultuurlewe inskakel.</ref>

 

* ''Hebreeus-Afrikaanse woordelys : die 806 woorde wat die meeste in die Ou Testament voorkom, in groepe ingedeel volgens frekwensie'' – Walter Theophilus Claassen – 1985.

* ''Van ALEF tot TAW: basiese woordelys Hebreeus-Afrikaans'' – Jan H. Kroeze – 1993.

 

* 'n Gepubliseerde Afrikaans-Japannese Woordelys van 1 500 lemmas ( アフリカーンス語基礎1500語 ) – Takashi Sakurai (ook soms geskryf: Takasji Sakoerai) – ca. 1986.<ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1996/11/13/14/20.html ''Die Burger''. 1996. Japannees besig met woordeboek. 13 November:14]</ref>

* アフリカーンス語基礎語彙集 (ander titel: ''Kernwoordelys vir gebruik by 'n inleidingskursus in Afrikaans'') – Ernst Kotzé, Takashi Sakurai – 2000.

* ''Afrikaans-Japannese woordeboek : met Engelse vertalings (アフリカーンス語・日本語基礎語辞典 Afurikānsugo Nihongo kisogo jiten)'' – Ernst Kotzé, Takashi Sakurai – 2001.<ref>[http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2000/04/26/9/2.html ''Beeld''. 2000. Professor in Afrikaans na Japan oor woordeboek. 26 April:9]</ref><ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2001/06/09/4/15.html Strydom, Linda. 2001. Japannees `bied sakelui voorsprong'. ''Die Burger'', 06 September:4]</ref>

 

[[Lêer:LatynAfrikaansWoordeboek1975.JPG|regs|raamloos]]

* ''Woordeboek: Afrikaans-Latyns''. – Ferdinand Postma – 1937.

* ''Regsterminologie : straf-, strafproses- en bewysreg'' – [Centre for Legal Terminology in African Languages; Juta Law] – 2015.

 

 

* ''Okambo kiitja : (woordeboek) : Afrikaans-Oshambo'' – Erkki Laurmaa (Finse Sending) – 1949 (word gekategoriseer as 'Ndonga').

* ''Ndonga, Afrikaans, English : drietalige woordeboek = tri-lingual dictionary = embwiitya pamalaka gatatu'' – Johannes Jurgens Viljoen – 1975.

* ''Oshindonga woordeboek / dictionary / embwiitya'' – Johannes Jurgens Viljoen; P Amakali – 1984.

 

<small>Tot 1961 word Afrikaanse woorde in verskeie Nederlandse woordeboeke opgeneem met die nota ''Zuid-Afrikaans'', bedoelende ''Suid-Afrikaanse Nederlands''</small><ref>''[[Afrikaans hoort by Nederlands]]'', p. 207: "In die plek van die huidige Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal kon ons gehou het by die 'Dikke Van Dale' of amptelik die ''Van Dale'', ''Groot Woordenboek der Nederlandse Taal'' wat tans uit drie boekdele bestaan met 240,000 woorde. Die samestellers van die woordeboek sou waarskynlik sonder probleme, ook nog tipies Afrikaanse woorde daarin kon opneem. Trouens aanvanklik is in dié woordeboek ook Afrikaanse woorde opgeneem, maar is dit sedert die 1961 uitgawe weggelaat."</ref>

* ''Beknopt Afrikaans-Nederlands woordenboek'' – H. Bloem; Nederlandsch-Zuidafrikaansche Vereeniging. - 1947.

* ''[[Groot Woordeboek Afrikaans en Nederlands| Pharos Groot woordeboek : Afrikaans en Nederlands]]'' – Willy Martin – 2011.

 

* ''Sotho-woordelys : met die Afrikaanse ekwiwalente versamel uit bestaande Sotho-literatuur : behoor by die Handleiding by die aanleer van Transvaal-Sotho (Sepedi)''- Theodor Martin Helmuth Endemann – 1939.

* ''Noord-Sotho-Afrikaans, Afrikaans-Noord-Sotho woordelys : met 'n byvoegsel van Sotho-vakterminologie vir gebruik in Bantoeskole'' – N.J. Kotzé – 1957.

* ''Woordeboek : Afrikaans-Noord-Sotho'' (ook getiteld: ''Pukuntšu : Seburu-Sesotho sa Lebowa'') – H.H. Gerber – 2000.

 

* ''Otjiherero woordeboek = Otjiherero dictionary'' – J.J. Viljoen; T.K. Kamupingene – 1983.

 

* ''Die Portugees-Afrikaans woordelys en algemene uitdrukkings : Vocabulário Portugeès-Afrikaans e frases gerais.'' Van Schaik. (26 bladsye) – 1969

* ''[http://uir.unisa.ac.za/handle/10500/19472 Dicionário português-africanse / Portugees-Afrikaanse Woordeboek]''. Unisa. – Peter Haffter, Joaquim Carlos Bento Sabino, S.J. Pretorius ; in samewerking met H. Louw, C.S. van der Pluym – 1975.<ref>[http://collections.nwu.ac.za/dbtw-wpd/images/BATL/taalpraktisyn_1986_30-32.pdf ''Die taalpraktisyn / The language practitioner''. 1986. Afrikaans-Portugese woordeboek word uitgegee. (1):30-32]</ref>

 

* ''Beknopte Afrikaans-Russies, Russies-Afrikaans Woordeboek: ongeveer 22 000 woorde'' – Joy H. Wagner<ref>[http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1992/10/19/12/7.html Fourie, C. 1992. Dié Rus na SA gelok met eksemplare van Beeld. ''Beeld'', 19 Oktober:12]</ref><ref name="Elfra" /><ref name="Kirsten" /> – 1993.

* ''Moderne Russiese-Boere-Woordeboek'' – Svetlana Leshchenko (Swetlana Lesjtjenko) – 1 September 2014.

* (''In wording''…) Woordeboek deur Ewgeny Artemof<ref>[http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2014/08/27/5/carus_31_0_567600898.html Nel, C.A. 2014. Taal lok Rus om gids te skryf. ''Beeld'', 27 Augustus: 5]</ref>

 

* ''San dictionary / San-woordeboek / Thahli xanu : San-Afrikaans-English, English-San-Afrikaans, Afrikaans-San-English'' – Ferdie Weich – 1961 (2004)<ref>[http://lexikos.journals.ac.za/pub/article/viewFile/1191/707 {{en}} Resensie in ''Lexikos'']</ref>

 

* ''Žul'hõasi fonologie en woordeboek''. J.W. Snyman – 1975.

 

* Suid-Sotho : terminologie en spelreëls no. 3 = Southern Sotho : terminology and orthography no. 3 – Departement van Bantoe-Onderwys – 1972.

* ''Verklarende woordelys : Afrikaans – Engels – Suid-Sotho'' – P.J. Joubert en S.S. Selepe – 19??

* ''The Concise trilingual pocket dictionary : English, Southern Sotho, Afrikaans'' – R.H. Moeketsi – 1991.

 

* Tsonga : terminologie en spelreëls / Tsonga : terminology and orthography – Departement van Bantoe-onderwys.

* ''Afrikaans-Tsonga woordelys : (inleidende Afrikaans)'' – Switserse Sending in Suid-Afrika – 1970.

* ''Verklarende woordelys : Afrikaans-Engels-Tsonga'' – P.J. Joubert en Khazamula Jamey Nkuzana – s.j.

 

* Tswana : terminologie en spelreëls / Tswana : terminology and orthography – Departement van Bantoe-onderwys.

* ''Verklarende woordelys, Afrikaans, Engels, Tswana / Lenanephokotlhalosi, Seaforikanse, Sengesimane, Setswana'' – P.J. Joubert & T. S. Metsileng – 1980's.

* ''Kompakte Setswana woordeboek : Afrikaans-Setswana, Setswana-Afrikaans'' – George Robinson Dent – 1994.

 

* ''[http://uir.unisa.ac.za/handle/10500/19465 Drietalige elementêre woordeboek = Trilingual elementary dictionary : Venda, Afrikaans, English]'' (ook getiteld: ''Thalusamaipfi ya nyambotharu yo khwiniswaho: Luvenda, Luvhuru, Luisimane'') – P.J. Wentzel; T.W. Muloiwa – 1976 (Verbeterde uitgawe: 1982).

 

* ''The Concise Trilingual Dictionary in English, Xhosa, Afrikaans / Die Kort Drietalige Woordeboek in Afrikaans, Xhosa, English'' – Lionel E. Jennings – 1961.

* ''Xhosa Dictionary: English–Xhosa–Afrikaans, Xhosa–English–Afrikaans'' – H. Nabe, P. W. Dreyer en G.L. Kakana. - 1976.

* ''The Greater dictionary of IsiXhosa'' ('n groot driedelige woordeboek met sy-aan-sy lemmas in Xhosa, Engels en Afrikaans) – B. M. Mini; S. L. Tshabe; Herbert Walter Pahl; T. A. Ndungane; F. M. Shoba; A. M. Pienaar (Fort Hare Universiteit) – 1989–2006.<ref>[http://www.ufh.ac.za/files/Finalfinal%20greater%20dictionary.pdf ''The Greater Dictionary of isiXhosa: The Official Dictionary for isiXhosa''-pamflet]</ref>

 

* ''Woordeboek: Afrikaans-Zoeloe, Zoeloe-Afrikaans'' / ''Isichazimazwi: Isibhunu-Isizulu, Isizulu-Isibhunu'' – Abraham M. Dekker; Johan H. Ries – 1958 (1972, 1984).

* ''Afrikaans/Zoeloe-woordeboek met Engelse vertalings'' – Ernst Kotzé & Patrick Wela – 1991.