Beton: Verskil tussen weergawes

'''Beton''' (afgelei van die [[Frans]]e term ''béton'') is 'n werkbare plastiese mengsel van droë bestanddele soos gruis (gebreekte klip), [[sand]] (riviersand) en [[sement]] in spesifieke proporsies wat met [[water]] aangemaak word.<ref>Trevor Haas, Neil Simons en John Ellis: ''Siviele Tegnologie - Leerderboek vir Graad 12''. Braamfontein: Future Managers 2013, bl. 233</ref> Hierdeur ontstaan 'n vloeibare massa wat maklik in die gewenste vorm gebring kan word en toegelaat word om te verhard. As hidrouliese bindmiddel reageer sement chemies met die water en die ander vaste bestanddele en vorm uiteindelik 'n soliede matriks waarin alle uitgangsmateriale saamgebind word tot 'n harde en duursame steenagtige materiaal wat veral by [[Konstruksie|bouwerk]] gebruik word.

[[Lêer:Benfoto-Roma2013-024.jpg|links|Die [[Colosseum|Kolosseum]]|200px|duimnael]]

Die vroegste grootskaalse gebruik van beton dateer terug tot die antieke tydperk. 'n Vroeë voorloper van beton was messelklei wat van kalk berei is en in antieke[[Antieke Egipte]] onder meer vir die bou van [[Piramide|piramides]] gebruik is. Hierdie boumateriaal is later deur [[Antieke Griekeland|Griekse]] en uiteindelik ook [[Romeinse Ryk|Romeinse]] boumeesters oorgeneem. Die laasgenoemdes het dit verder ontwikkel tot 'n veelsydige boumateriaal wat in [[Latyn]] ''opus caementicium'' genoem is. Hierdie term het eintlik na die metode verwys waarvolgens aanvanklik fondamente en later ook hele betongeboue ontstaan het. Tussen twee [[Baksteen|baksteenmure]] is 'n mengsel van kalk, water, sand en klippe gegiet. Danksy die stabiliteit van dié materiaal kon 'n groot verskeidenheid Romeinse bouwerke soos die [[Kolosseum]] en [[Panteon]] in [[Rome]] van beton gebou word. Die Panteon se koepel is steeds die grootste ter wêreld wat sonder die gebruik van [[gewapende beton]] verwesenlik is.<ref>[http://www.romanconcrete.com/docs/chapt01/chapt01.htm ''www.romanconcrete.com: David Moore, P.E.: The Pantheon. Besoek op 7 Julie 2015'']</ref>

Een van die belangrikste Romeinse innovasies was die ontwikkeling van beton wat waterbestand was en die bou van gesofistikeerde [[Hawe|hawegeriewe]] soos dié in Ostia buite Rome moontlik gemaak het.<ref>[http://www.bernd-nebel.de/bruecken/index.html?/bruecken/6_technik/beton/beton.html ''www.bernd-nebel.de: Brücken aus Beton und Stahlbeton. Besoek op 13 Februarie 2018'']</ref>

Ná die val van die [[Romeinse Ryk]] in die laat [[5de eeu]] [[Anno Domini|n.C.]] het antieke betontegnologie in vergetelheid geraak en is beton nouliks as boumateriaal ingespan. Eers teen die middel van die [[18de eeu]] het betontegnologie veral in Frankryk 'n herlewing ervaar waar argitekte vanaf die [[19de eeu]] met versterkte beton vir vloere en suile begin eksperimenteer het. Die Franse term ''béton ''is onder meer in [[Duits]], [[Nederlands]] en [[Afrikaans]] as [[leenwoord]] oorgeneem.

Maar dit was veral die ontdekking van [[portlandsement]] – 'n samestelling van kalksteen, leem en [[gips]] – deur die [[Engeland|Engelse]] nyweraar Joseph Aspdin (1778–1855[[1778]]–[[1855]]) in [[1824]] wat 'n [[Rewolusie|omwenteling]] in die moderne boubedryf teweeggebring het.<ref>Isabel Claassen: ''Byderwets met beton''. In: ''Suid-Afrikaanse Panorama'', volume 31, nommer 12, Desember 1986, bl. 46</ref> Vandag is beton volgens [[Ton|tonnemaat]] die mees gebruikte mensgemaakte boumateriaal wat veelsydig en ekonomies ingespan kan word. So word in toenemende mate gebruik gemaak van betonpaaie wat veel langer hou as teerpaaie en feitlik geen onderhoudkoste meebring nie.<ref>Claassen (1986), bl. 46</ref><ref>[http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2011/02/11/B1/8/assement.html ''Beeld, 11 Februarie 2011: Beton in padbou is steeds prakties. Besoek op 10 Mei 2016'']</ref>

* [[Gewapende beton]] is beton wat vir gebruik in moderne boustrukture soos pilare, balke, vloere, [[Dam|damme]], [[Pad|paaie]] en [[Brug|brûe]] verder versterk word deur 'n [[yster]]- of [[Staal|staalraamwerk]] om dit meer bestand te maak teen trek-, buig- en skuifspanning.<ref>F.F. Odendal & R.H. Gouws: ''HAT Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal. 5de uitgawe met CD-ROM''. Pearson Education South Africa 2005, bl. 91</ref>

* Voorafgegote beton word in vorms gegiet vir die vervaardiging van 'n verskeidenheid bouelemente soos [[Muur|mure]], stene, vensterbanke, randstene, stormwaterpype en lateie.

* [[Spuitbeton]], ook spuitsement genoem, is sementbeton wat met [[lugdruk]] (pneumaties) deur saamgeperste [[Aarde se atmosfeer|lug]] op voorwerpe gespuit en deur die botsingenergie verdig word.