Australië: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k Navigasie
Bygewerk
Lyn 1:
: ''Hierdie artikel handel oor die land. Vir die kontinent, sien [[Australië (kontinent)]].''
{{Inligtingskas Land
|noem_naam = '''Gemenebes van Australië'''
|volle_naam = '''Commonwealth of Australia'''
|algemene_naam = Australië
Lyn 22:
{{Koördinate|33|52|S|151|12|O}}
|regeringsvorm = Federale parlementêre<br />grondwetlike [[monargie]]
|leiertitels = <br />• [[Monarg]]<br />• Goewerneur-generaal<br />• [[Eerste minister]]<br />• Adjunkpremier
|leiername = [[Elizabeth II van die Verenigde Koninkryk|Elizabeth II]]<br />[[Peter Cosgrove]]<br />[[Malcolm Turnbull]]<br />[[Michael McCormack]]
|oppervlak_rang = 6<sup>de</sup>
|oppervlak_grootte =
Lyn 29:
|oppervlakmi² = 2&nbsp;969&nbsp;907
|persent_water = 0,76
|bevolking_skatting = 24&nbsp;664918&nbsp;400800<ref name="popclock">{{en}} {{cite web|url=http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/94713ad445ff1425ca25682000192af2/1647509ef7e25faaca2568a900154b63?OpenDocument|title=Population clock|work=Australian Bureau of Statistics website|publisher=Commonwealth of Australia|accessdate=2629 SeptemberApril 20172018}}</ref>
|bevolking_skatting_jaar = 20172018
|bevolking_rang = 51<sup>ste</sup>
|bevolking_sensus = 23&nbsp;401&nbsp;892<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2016/quickstat/036|title=2016 Census QuickStats|work=Australian Bureau of Statistics website|publisher=Commonwealth of Australia|accessdate=2629 SeptemberApril 20172018}}</ref>
|bevolking_sensus_jaar = 2016
|bevolkingsdigtheid = 3,2
|bevolkingsdigtheidmi² = 8,3
|bevolkingsdigtheidrang = 236<sup>ste</sup>
|BBP_PPP = $1&nbsp;247313&nbsp;miljard<ref name=IMF>{{en}} {{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/20162018/0201/weodata/weorept.aspx?pr.x=4670&pr.y=107&sy=20162018&ey=20202018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=193%2C946%2C122%2C137%2C124%2C546%2C156%2C181%2C423%2C138%2C935%2C196%2C128%2C142%2C939%2C182%2C172%2C359%2C132%2C135%2C134%2C576%2C174%2C936%2C532%2C961%2C176%2C184%2C178%2C144%2C436%2C146%2C136%2C528%2C158%2C112%2C542%2C111%2C941&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=Australia |publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]] |date=OktoberApril 20152018 |accessdate=2629 SeptemberApril 20172018}}</ref>
|BBP_PPP_rang = 19<sup>de</sup>
|BBP_PPP_jaar = 2017
|BBP_PPP_per_kapita = $5052&nbsp;322191<ref name=IMF />
|BBP_PPP_per_kapita_rang = 17<sup>de</sup>
|BBP = $1&nbsp;344500&nbsp;miljard<ref name=IMF />
|BBP_rang = 13<sup>de</sup>
|BBP_jaar = 20172018
|BBP_per_kapita = $5459&nbsp;236665<ref name=IMF />
|BBP_per_kapita_rang = 910<sup>de</sup>
|onafhanklikheidsgebeureonafhanklikheidstipe = • [[Grondwet]]<br />• [[Statuut van Westminster 1931|Statuut van Westminster]]<br />• Goedgekeur<br />• [[Australië-wet]]
|onafhanklikheidstipe = Onafhanklikheid
|onafhanklikheidsgebeure =
|onafhanklikheidsgebeure = • [[Grondwet]]<br />• [[Statuut van Westminster 1931|Statuut van Westminster]]<br />• Goedgekeur<br />• [[Australië-wet]]
|onafhanklikheidsdatums = <br />van die [[Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Ierland|Verenigde Koninkryk]]<br />[[1 Januarie]] [[1901]]<br />[[11 Desember]] [[1931]]<br />[[9 Oktober]] [[1942]]<br />[[3 Maart]] [[1986]]
|MOI = {{wins}} 0,939<ref>{{en}} {{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf |title=2016 Human Development Report |year=2016 |accessdate=2629 SeptemberApril 20172018 |publisher=United Nations Development Programme}}</ref>
|MOI_rang = 2<sup>de</sup>
|MOI_jaar = 2015
|MOI_kategorie = {{kleur|#090|baie hoog}}
|Gini = 33,6<ref>{{en}} {{cite web|title=OECD Economic Surveys: Norway 2012|url=httphttps://wwwread.keepeekoecd-ilibrary.com/Digital-Asset-Management/oecdorg/economics/oecd-economic-surveys-norway-2012/gini-coefficients-before-and-after-taxes-and-transfers_eco_surveys-nor-2012-graph1-en#page1 |accessdate=2129 DesemberApril 20152018}}</ref>
|Gini_rang = 19<sup>de</sup>
|Gini_jaar = 2012
Lyn 70:
}}
 
'''Australië''' ([[Engels]]: ''Australia'', /əˈstreɪliə, ɒ-/, {{Audio|En-Australia.oga|luister}}), amptelik die '''Australiese Gemenebes Australië''', (''Commonwealth of Australia''<ref>{{en}} [http://www.comlaw.gov.au/Details/C2005Q00193/0332ed71-e2d9-4451-b6d1-33ec4b570e9f ''Constitution of Australia'']</ref>), is 'n [[land]] in die [[Suidelike Halfrond]]. Australië is die sesde grootste land ter wêreld en bestaan uit die [[Australië (kontinent)|Australiese kontinent]] (die wêreld se kleinste kontinent), die eiland [[Tasmanië]] en 'n aantal ander eilande in die [[Indiese Oseaan]], die [[Stille Oseaan]] en die [[Suidelike Oseaan]]. Australië se buurlande is [[Indonesië]], [[Oos-Timor]] en [[Papoea-Nieu-Guinee]] in die noorde, die [[SolomoneilandeSalomonseilande]], [[Vanuatu]] en [[Nieu-Kaledonië]] in die noordooste en [[Nieu-Seeland]] in die suidooste. Dit is 'n grondwetlike [[monargie]] en 'n lid van die [[Britse Statebond]].<ref name="HAT Taal-en-feitegids">HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8</ref>
 
'n Groot deel van die land is [[woestyn]]agtig en plat. Die vrugbare deel is 'n vlakte in die suid-ooste, waar die meeste van sy inwoners die hoogs verstedelikte ooskus bevolk. Die Australiese vasteland word egter reeds vir meer as 42&nbsp;000 jaar deur Australiese Inboorlinge bewoon. Na verskeie besoeke deur Europese ontdekkingsreisigers en handelaars in die 17de eeu, is die oostelike helfte van Australië in 1770 deur [[Koninkryk van Groot-Brittanje|Groot-Brittanje]] opgeëis en oorspronklik deur wettelik gestrafte oortreders as deel van die kolonie van [[Nieu-Suid-Wallis]] gevestig, beginnende op 26 Januarie 1788. Soos die bevolking gegroei het en nuwe areas ontdek is, is vyf ander selfregerende [[Britse Ryk|Britse kolonies]] tydens die 19de eeu gevestig.
Lyn 87:
Die naam is gewild gemaak deur die 1814-werk, ''A Voyage to Terra Australis'', deur die navigator Matthey Flinders, die eerste aangetekende persoon wat om Australië geseil het. Ten spyte van die titel, wat die siening van die Britse admiraalskap weerspieël het, het Flinders die term "Australia" in sy boek gebruik. Die boek was baie gewild en het die term in die volksmond geplaas.
 
Die goewerneur van Nieu-Suid-Wallis, Lachlan Macquarie, het die naam daarna in sy versendings na Engeland gebruik en op 12 Desember 1817 het hy aan die Koloniale Amp aanbeveel dat dit amptelik in gebruik geneem word.<ref>{{en}} Weekend Australian, 30–31 Desember 2000, bl. 16</ref> In 1824 het die Admiraalskap ingestem dat die kontinent amptelik as ''"Australia"'' bekend sal staan.<ref>{{en}} {{cite book|last=Department of Immigration and Citizenship|title=Life in Australia|publisher=Commonwealth of Australia|year=2007|page=11|isbn=978-1-921446-30-6|url=http://www.immi.gov.au/living-in-australia/values/book/english/lia_english_part1.pdf|accessdate=28 Maart 2014}}</ref> Die eerste kaart waarop die woord "Australië" voorkom is in 1824 in [[Sint Petersburg]] gepubliseer. Dit is in Krusenstern se "Atlas de l'Ocean Pacifique".<ref>{{en}} {{cite news |url=httphttps://trove.nla.gov.au/nla.news-article14704484newspaper/article/14704484 |title=WHO NAMED AUSTRALIA?. |newspaper=The Sydney Morning Herald (NSW : 1842–1954)|location=NSW |date=14 Junie 1905 |accessdate=2829 MaartApril 20142018 |page=4 |publisher=National Library of Australia}}</ref>
 
Die woord ''"Australia"'' word in Australiese Engels uitgespreek as /ə.ˈstɹæɪ.ljə, -liː.ə, -jə/.<ref>{{en}} Australian pronunciations: ''Macquarie Dictionary, Fourth Edition'' (2005). Melbourne, The Macquarie Library Pty Ltd. ISBN 1-876429-14-3</ref>
Lyn 101:
=== Britse kolonisasie ===
[[Lêer:Australia discoveries by Europeans before 1813 de.png|duimnael|links|Europese ontdekkingsreisigers tot 1813:<br />
{{legendsleutel|#000000|[[Willem Jansz]] (1606)}}
{{legendsleutel|#ff9955|[[Luiz Váez de Torres]] (1606)}}
{{legendsleutel|#39842c|[[Dirk Hartog]] (1616)}}
{{legendsleutel|#ffd42a|[[Frederick de Houtman]] (1619)}}
{{legendsleutel|#835b38|[[Abel Tasman]] (1644)}}
{{legendsleutel|#516778|[[Willem de Vlamingh]] (1696)}}
{{legendsleutel|#000080|[[William Dampier]] (1699)}}
{{legendsleutel|#8000ff|[[James Cook]] (1770)}}
{{legendsleutel|#0055d4|[[George Bass]] (1797–1799)}}
{{legendsleutel|#ff0000|[[Matthew Flinders]] (1801–1803)}}]]
Die Britse kroonkolonie, Nieu-Suid-Wallis, het begin met 'n nedersetting by [[Port Jackson]] wat op 26 Januarie 1788 deur kaptein [[Arthur Phillip]] gevestig is. Hierdie datum het later Australië se nasionale dag, Australië Dag, geword. Van Diemensland, die huidige [[Tasmanië]], is in 1803 gevestig en het in 1825 'n aparte kolonie geword. Die Verenigde Koninkryk het die westelike deel van Australië in 1829 amptelik geëis.
 
Lyn 124:
In die 1850's het 'n goudloop in Australië begin en die ''Eureka Stockade''-rebellie teen mynlisensiefooie in 1854 is 'n vroeë voorbeeld van burgerlike ongehoorsaamheid. Tussen 1855 en 1890 het die ses kolonies elk verantwoordelike bestuur verkry en het hulle hulle eie sake self bestuur, alhoewel hulle deel van die [[Britse Ryk]] gebly het. Die Koloniale Amp (''Colonial Office'') in Londen het wel die beheer van sommige sake behou, soos buitelandse sake, verdediging en internasionale verskeping.
 
=== Selfregering as Gemenebes van Australië ===
Ná 'n dekade van beplanning, konsultasie en stemmery, is die federasie van die kolonies op 1 Januarie 1901 behaal en die Gemenebes van Australië is as 'n dominium (vrygewes) van die Britse Ryk gevorm. Die Federale Hoofstadgebied (''"Federal Capital Territory"''), later hernoem as die Australiese Hoofstadgebied (''ACT'', ''"Australian Capital Territory"''), is in 1911 gevorm uit 'n nuwe deel van Nieu-Suid-Wallis om 'n nuwe ligging te bied vir die voorgestelde nuwe federale hoofstad, [[Canberra]] ([[Melbourne]] het tussen 1901 en 1927 as tydelike setel van die regering gedien terwyl Canberra gebou is).
 
Beheer van die Noordelike Gebied (''"Northern Territory"'') is van die Suid-Australiese regering na die Statebond verskuif in 1911. Australië het vrywilliglik aan die [[Eerste Wêreldoorlog]] deelgeneem.<ref>{{en}} Bean, C. Ed. (1941). [http://www.awm.gov.au/histories/ww1/1/index.asp ''Volume I – The Story of Anzac: the first phase''], First World War Official Histories, Eleventh Edition.</ref>
Lyn 141:
 
== Geografie ==
[[Lêer:Australia satellite plane.jpg|duimnael|links|'n [[Nasa]]-Satellietbeeld van Australië, waarin die woestynagtige dele van die land duidelik waargeneem kan word]]
[[Lêer:Australia-climate-map MJC01.png|duimnael|Klimaatsones in Australië:
{{columns-list|2|
{{sleutel|#963921|Ekwatoriaal}}
{{sleutel|#678621|Tropies}}
{{sleutel|#C6DF7B|Subtropies}}
{{sleutel|#E37B52|Woestyn}}
{{sleutel|#F9F1B5|Grasland}}
{{sleutel|#56B7CD|Gemagtig}}}}]]
Australië se 7&nbsp;617&nbsp;930&nbsp;km² vasteland<ref name="Size">{{en}} [http://www.ga.gov.au/education/facts/dimensions/compare.htm ''Australia's Size Compared''] deur ''Geoscience Australia''. Laaste besoek op 19 Mei 2007.</ref> is op die Indo-Australiese plaat geleë. Die land word omring deur die Suidelike Oseaan en die Stille Oseaan en word van Asië geskei deur die Timor- en die Arafirassee en die [[Tasmansee]]. Australië se kuslyn beloop 34&nbsp;218&nbsp;kilometer (dit sluit nie die kuslyne van eksterne gebiede in nie)<ref name="Coast">{{en}} [http://www.environment.gov.au/soe/2006/publications/drs/indicator/142/index.html ''State of the Environment 2006''] deur die ''Department of the Environment and Water Resources''. Laaste besoek op 19 Mei 2007.</ref> en het aanspraak op 'n Eksklusiewe Ekonomiese Sone (EES) van 8&nbsp;148&nbsp;250&nbsp; kilometer². Hierdie EES sluit nie die Australiese Antarktiese Gebied in nie.
 
Line 160 ⟶ 168:
 
== Kultuur ==
[[Lêer:Aboriginal Art Australia(3).jpg|duimnael|links|Rotsskilderings deur die Australiese Inboorlinge vorm die beginpunt van Australiese visuele kuns]]
[[Lêer:Paul Mannix - Uluru (Ayers Rock) at sunset, Uluru-Kata Tjuta National Park, Australia (by-sa).jpg|duimnael|Die Uluṟu of "Ayers Rock"]]
[[Lêer:Ricky Ponting.jpg|duimnael|Ricky Ponting slaan 'n ses vir Australië tydens 'n [[krieket]]wedstryd teen [[Sri Lanka nasionale krieketspan|Sri Lanka]] in 2006]]
Sedert 1788 was die primêre basis van die Australiese kultuur die Anglo-Keltiese kultuur, alhoewel onderskeibare Australiese kenmerke uit die omgewing en die inheemse kultuur ontwikkel het. Oor die afgelope 50 jaar was Australiese kultuur ook sterk deur Amerikaanse popkultuur beïnvloed (veral televisieprogramme en rolprente), asook grootskaalse immigrasie vanuit nie-Engelssprekende lande en Australië se Asiatiese bure. Die energie en oorspronklikheid van Australiese kuns – letterkunde, rolprente, opera, musiek, skilderwerk, teater, dans en kunshandwerke – het internasionale erkenning behaal.
 
=== Kuns ===
Australië het 'n lang geskiedenis van visuele kunste, beginnende met die rots- en basskilderings van die land se inheemse volke. Sedert die Europese vestiging is die Australiese landskap 'n gewilde tema in kunswerke, soos gesien kan word in die werke van (onder andere) Arthur Streeton, Arthur Boyd en Albert Namatjira. Die tradisies van die inheemse Australiërs word hoofsaaklik mondelings oorgedra en is nou verbind met seremoniële aktiwiteite en verhale oor die Droomtyd. Die musiek, dans en kuns van die Aborigines het ook 'n kennelike invloed op eietydse Australiese visuele en uitvoerende kunste. Australië het 'n aktiewe tradisie van musiek, ballet en teater: baie van die uitvoerende kunste-maatskappye ontvang openbare fondse deur die federale regering se Raad vir die Kunste. Daar is 'n simfonieorkes in elke hoofstad en 'n nasionale operamaatskappy, ''Opera Australia'', wat bekendheid verwerf het danksy die beroemde operasangeres, dame Joan Sutherland.
 
=== Letterkunde ===
Australiese letterkunde word ook deur die landskap beïnvloed: die werke van skrywers soos Banjo Paterson en Henry Lawson beskryf die ervaringe in die Australiese bosveld. Die karakter van 'n koloniale Australië, soos uitgebeeld in vroeë letterkunde, resoneer met moderne Australië en die land se waarneembare beklemtoning van egalisme, kameraadskap en anti-outoritarisme. [[Patrick White]] was in 1973 die Nobelprys vir Letterkunde toegeken: hy is tot sover ook die enigste Australiër wat hierdie prestasie behaal het en hy word erken as een van die belangrikste Engelstalige skrywers van die 20ste eeu. Australiese Engels is een van die groot weergawes van die Engelse taal: die spelling en grammatika is hoofsaaklik gebaseer op Britse Engels, maar bestaan binne-in 'n volkstaal wat unieke woorde en frases bevat; sommige hiervan word vandag ook in Standaardengels gekry.
 
=== Media ===
Australië het twee openbare uitsaaikorporasies, die ''Australian Broadcasting Corporation'' (ABC) en die multikulturele ''Special Broadcasting Service'' (SBS). Verder het die land ook drie kommersiële televisienetwerke, 'n aantal betaaltelevisiedienste<!--dis die korrekte vorm aldus die Pharos--> en verskeie openbare, nie-winsgewende televisie- en radiostasies. Australië se rolprentindustrie het beide kritieke en kommersiële sukses behaal. Elke groot stad het daaglikse koerante en daar is twee nasionale daaglikse koerante: ''The Australian'' en '' The Australian Financial Review''. Volgens Verslaggewers Sonder Grense (VSG) was Australië in 2006 35ste op 'n lys van lande gerangskik volgens vryheid van die pers. Die lae posisie word toegeskryf aan die beperkte diversiteit van kommersiële media-eienaarskap in Australië; veral is meeste Australiese publikasies onder die beheer van die ''News Corporation'' en ''John Fairfax Holdings''.
 
=== Sport ===
Sport speel 'n baie belangrike deel in die Australiese kultuur en word ondersteun deur 'n klimaat wat buitemuurse aktiwiteite begunstig; 23,5% Australiërs ouer as 15 neem gereeld deel aan georganiseerde sportiewe aktiwiteite.<ref name="Year Book 2005">{{en}} Australian Bureau of Statistics. [http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/94713ad445ff1425ca25682000192af2/1a79e7ae231704f8ca256f720082feb9!OpenDocument Year Book Australia 2005].</ref> Op internasionale vlak het Australië veral sterk spanne in [[krieket]], [[hokkie]], [[netbal]], [[Rugby League|rugby league]] en [[rugby]] en het hulle ook sterk mededingers in [[fietsry]], [[roei]] en [[swem]]. Ander sporte wat op nasionale vlak gespeel word sluit Australiese voetbal, perdewedrenne, sokker en motorwedrenne in. Australië het ook aan elke [[Olimpiese Spele]] van die moderne era deelgeneem, asook aan elke [[Statebondspele]]. Die land was ook die gasheer van die [[Olimpiese Somerspele 1956]] (in [[Melbourne]]) en die [[Olimpiese Somerspele 2000]] (in [[Sydney]]) en word sedert 2000 onder die top vyf medaljewenners getel. Australië was ook die gasheer van die Britse Rykspele 1938, die Britse Ryk en Statebondspele 1962, die Statebondspele 1982 en die Statebondspele 2006. Ander groot internasionale gebeurtenisse wat dikwels in Australië gehou word sluit die [[Australiese Ope (tennis)|Australiese Ope]] in, een van die vier [[Grand Slam (tennis)|Grand Slam-tennistoernooie]], asook jaarlikse internasionale krieketwedstryde (soos [[Die As]]) en die [[Formule Een]] [[Australiese Grand Prix]]. Korporatiewe en regeringsborge vir baie sporte en topatlete is algemeen in Australië. Uitgesaaide sport is gewild: van die mees gekykte televisieprogramme sluit die somer Olimpiese Spele en die finale wedstryde van plaaslike en internasionale rugby- en voetbaltoernooie in.<ref>{{en}} Australian Film Commission. What are Australians Watching?, [http://www.afc.gov.au/gtp/freetv.html Free-to-Air, 1999–2004 TV]</ref>
[[Lêer:Australia - Ireland 15-11-2006-1.jpg|duimnael|links|Die Australiese nasionale rugbyspan in 2006]]
[[Lêer:Ricky Ponting.jpg|duimnael|Ricky Ponting slaan 'n ses vir Australië tydens 'n [[krieket]]wedstryd teen [[Sri Lanka nasionale krieketspan|Sri Lanka]] in 2006]]
Sport speel 'n baie belangrike deel in die Australiese kultuur en word ondersteun deur 'n klimaat wat buitemuurse aktiwiteite begunstig; 23,524% Australiërs ouer as 15 neem gereeld deel aan georganiseerde sportiewe aktiwiteite.<ref name="Year Book 2005">{{en}} Australian Bureau of Statistics. [http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/94713ad445ff1425ca25682000192af2/1a79e7ae231704f8ca256f720082feb9!OpenDocument Year Book Australia 2005].</ref> Op internasionale vlak het Australië veral sterk spanne in [[krieket]], [[hokkie]], [[netbal]], [[Rugby League|rugby league]] en [[rugby]] en het hulle ook sterk mededingers in [[fietsry]], [[roei]] en [[swem]]. Ander sporte wat op nasionale vlak gespeel word sluit Australiese voetbal, perdewedrenne, sokker en motorwedrenne in. Australië het as een van net vyf nasies ook aan elke [[Olimpiese SpeleSomerspele]] van die moderne era deelgeneem,<ref>{{en}} {{cite book|last=Oxlade|first=Chris|author2=Ballheimer, David|title=Olympics|publisher=DK|series=DK Eyewitness|page=61|isbn=0-7566-1083-4}}</ref> asook aan elke [[Statebondspele]]. Die land was ook die gasheer van die [[Olimpiese Somerspele 1956]] (in [[Melbourne]]) en die [[Olimpiese Somerspele 2000]] (in [[Sydney]]) en word sedert 2000 onder die top vyf medaljewenners getel. Australië was ook die gasheer van die Britse Rykspele 1938 (in Sydney), die Britse Ryk en Statebondspele 1962 (in Perth), die Statebondspele 1982 en(in Brisbane), die Statebondspele 2006 (in Melbourne) en die Statebondspele 2018 (in [[Goudkus, Queensland|Goudkus]]). Ander groot internasionale gebeurtenisse wat dikwels in Australië gehou word sluit die [[Australiese Ope (tennis)|Australiese Ope]] in, een van die vier [[Grand Slam (tennis)|Grand Slam-tennistoernooie]], asook jaarlikse internasionale krieketwedstryde (soos [[Die As]]) en die [[Formule Een]] [[Australiese Grand Prix]]. Korporatiewe en regeringsborge vir baie sporte en topatlete is algemeen in Australië. Uitgesaaide sport is gewild: van die mees gekykte televisieprogramme sluit die somer Olimpiese SpeleSomerspele en die finale wedstryde van plaaslike en internasionale rugby- en voetbaltoernooie in.<ref>{{en}} Australian Film Commission. What are Australians Watching?, [http://www.afc.gov.au/gtp/freetv.html Free-to-Air, 1999–2004 TV]</ref>
 
Die [[Australiese nasionale krieketspan]] speel sedert 1877 krieket op internasionale vlak en kon vir elke [[Krieketwêreldbeker]] kwalifiseer. Hulle kon die toernooi tot dusver vyf keer wen ([[Krieketwêreldbeker 1987|1987]], [[Krieketwêreldbeker 1999|1999]], [[Krieketwêreldbeker 2003|2003]], [[Krieketwêreldbeker 2007|2007]] en [[Krieketwêreldbeker 2015|2015]]), meer as enige ander nasie.<ref>{{en}} {{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/cricket/32105654|title=Cricket World Cup 2015: Australia crush New Zealand in final|publisher=[[BBC]]|date=29 Maart 2015|accessdate=29 April 2018}}</ref> Saam met Nieu-Seeland het Australië ook twee Krieketwêreldbekers gehou: Die [[Krieketwêreldbeker 1992]] en die Krieketwêreldbeker 2015. Die As word as die tradisionelste en belangrikste toekenning in internasionale krieket beskou en word sedert 1882/83 tussen [[Engelse nasionale krieketspan|Engeland]] en Australië uitgespeel.
 
Die [[Wallabies|Australiese nasionale rugbyspan]] het aan elke [[Rugbywêreldbeker]] deelgeneem en kon die toernooi tot dusver twee keer wen ([[Rugbywêreldbeker 1991|1991]] en [[Rugbywêreldbeker 1999|1999]]), saam met [[Suid-Afrika]] se [[Springbokke]] die tweede suksesvolste span net ná Nieu-Seeland se [[All Blacks]].<ref>{{en}} {{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/rugby-union/34671255|title=New Zealand beat Australia to retain Rugby World Cup|publisher=[[BBC]]|date=31 Oktober 2015|accessdate=29 April 2018}}</ref> In Australië is ook twee Rugbywêreldbekers beslis: Die [[Rugbywêreldbeker 1987]] (saam met Nieu-Seeland) en die [[Rugbywêreldbeker 2003]]. Daarbenewens ding die Wallabies jaarliks by [[die Rugbykampioenskap]] met die rugbyspanne uit [[Argentynse nasionale rugbyspan|Argentinië]], Nieu-Seeland en Suid-Afrika mee. As deel van die Rugbykampioenskap word die [[Bledisloebeker]] teen Nieu-Seeland en die [[Mandela Uitdaagplaat]] teen Suid-Afrika jaarliks uitgespeel. Tydens die jaarlikse [[Superrugby]]-klubkampioenskap speel vier Australiese rugbyspanne ([[Brumbies (Superrugbyspan)|Brumbies]], [[Melbourne Rebels (Superrugbyspan)|Melbourne Rebels]], [[Reds (Superrugbyspan)|Reds]] en [[Waratahs (Superrugbyspan)|Waratahs]]) teen vyf spanne uit Nieu-Seeland, drie spanne uit Suid-Afrika, asook een span elk uit [[Argentinië]] ([[Jaguares (Superrugbyspan)|Jaguares]]) en Japan ([[Sunwolves (Superrugbyspan)|Sunwolves]]).<ref>{{en}} {{cite news|url=https://www.sport24.co.za/Rugby/SuperRugby/confirmed-cheetahs-kings-out-of-super-rugby-20170707|title=CONFIRMED: Cheetahs, Kings out of Super Rugby|work=Sport24|accessdate=29 April 2018}}</ref>
 
[[Sokker]] is die mees gewilde buitelug-spansport in Australië<ref>{{en}} {{cite news|title=Australia’s most popular sport: Landmark study|url=https://thenewdaily.com.au/sport/football/2016/12/08/most-popular-sport-in-australia/|agency=The New Daily|date=29 April 2018}}</ref><ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.roymorgan.com/findings/6123-australian-sports-participation-rates-among-children-and-adults-december-2014-201503182151|title=The Top 20 sports played by Aussies young and old(er)|publisher=Roy Morgan|date=19 Maart 2015|accessdate=29 April 2018}}</ref> en sedert 1 Januarie 2006 ding die Australiese nasionale sokkerspan, bekend as ''Socceroos'', in die [[AFC]] se Asiatiese beker mee. Hulle kon die trofee tot dusver en keer wen, tydens die tuistoernooi van 2015. Tot die aansluiting by die AFC in 2006 kon Australië die Oseanië Nasies-beker vier keer wen, die meeste titels ná die Nieu-Seelandse All Whites. Die Socceroos het tot dusver aan vyf [[FIFA]] [[Sokker-Wêreldbeker]]s deelgeneem ([[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1974|1974]], [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2006|2006]], [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2010|2010]], [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2014|2014]] en [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2018|2018]]).
 
== Demografie ==
Line 228 ⟶ 247:
{{Hoofartikel|Aborigines}}
[[Lêer:Australian Aboriginal Flag.svg|duimnael|links|Die vlag van die Aborigines]]
In 2011 was die inheemse bevolking (die vastelandse Aborigines en die Torres Strait-eilandbewoners) 669&nbsp;881 (3% van die bevolkingstotaal),<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/mf/3238.0.55.001|title=Estimates of Aboriginal and Torres Strait Islander Australians|publisher=Australian Bureau of Statistics|date=Junie 2011|accessdate=529 NovemberApril 20162018}}</ref> 'n aansienlike toename van die 2001-sensus, wat 'n inheemse bevolking van 410&nbsp;003 aangetoon het. Inheemse Australiërs het hoër syfers van gevangenisneming en werkloosheid, laer vlakke onderrig en die lewensverwagting vir beide mans en vroue is 17 jaar minder as dié van ander Australiërs.<ref name="Year Book 2005" />
 
Soos baie ander ontwikkelde lande, is Australië besig om 'n demografiese verskuiwing na 'n ouer bevolking te maak, met meer afgetredenes en minder mense van 'n werkersouderdom. 'n Groot aantal Australiërs (759&nbsp;849 in 2002–2003<ref>{{en}} ''Parliament of Australia, Senate'' (2005). [http://www.aph.gov.au/Senate/committee/legcon_ctte/expats03/ ''Inquiry into Australian Expatriates''].</ref>) woon buite hulle tuisland.
Line 250 ⟶ 269:
[[Lêer:Malcolm Turnbull 2014.jpg|duimnael|links|upright|Malcolm Turnbull (Liberale Party) is die huidige eerste minister van Australië]]
[[Lêer:Senate, Parliament House, Canberra.JPG|duimnael|Die Australiese parlement se senaat]]
Die Gemenebes van Australië is 'n grondwetlike monargie met 'n parlementêre regeringstelsel. Koningin Elizabeth II is die Koningin van Australië, 'n rol wat onderskei word van haar rol as monarg van die ander ryke in die Statebond. Die koningin word op federale vlak deur die Goewerneur-generaal verteenwoordig en deur goewerneurs op 'n staatsvlak. Alhoewel die Australiese grondwet aansienlike uitvoerende gesag aan die goewerneur-generaal gee, word dit normaalweg slegs uitgeoefen na raad van die Eerste Minister van Australië. Die mees opmerklike uitoefening van die goewerneur-generaal se gesag sonder die aanwysing van die eerste minister was die afdanking van die Whitlam-regering tydens die Australiese grondwetlike krisis van 1975.<ref>{{en}} Parliamentary Library (1997). [http://www.aph.gov.au/library/pubs/rn/1997-98/98rn25.htm ''The Reserve Powers of the Governor-General'']</ref>
 
Daar is drie liggame in die regering:
Line 294 ⟶ 313:
Australië is 'n daarnaas 'n lid van die Statebond, waarin die Gemenebesregeringshoofde se vergaderings die hoof forum vir samewerking bied. Australië het ook die liberalisering van internasionale handel met mening ondersteun: die land het die vorming van die Cairns-groep en die [[ESASOG]] (Ekonomiese Samewerking in die Asië-Stille Oseaangebied) gelei en is 'n lid van [[OESO]] (Organisasie vir Ekonomiese Samewerking en Ontwikkeling) en die [[Wêreldhandelsorganisasie|WHO]] (Wêreldhandelsorganisasie). Australië is ook 'n stigtingslid van die [[Verenigde Nasies]] en handhaaf 'n internasionale bystandsprogram waardeur die land hulp aan ongeveer 60 lande verleen. Die 2005–2006 begroting het A$2,5&nbsp;miljard vir ontwikkkelingshulp voorsien.
 
Australië se leër, die Australiese Verdedigingsmag, bestaan uit die "Koninklike Australiese Vloot" (RAN, ''Royal Australian Navy''), die "Australiese Leër" (''Australian Army'') en die "[[Koninklike Australiese Lugmag]]" (RAAF, ''Royal Australian Air Force''), wat gesamentlik uit omtrent 51&nbsp;000 man bestaan.<ref name="military">{{en}} [http://www.nationmaster.com/red/country/as-australia/mil-military&all=1 Nation Master]</ref> Alle takke van die Verdedigingsmag was reeds betrokke in VN- en plaaslike vredehandhawing (mees onlangs in Oos-Timor, die Solomon-eilandeSalomonseilande en Soedan), rampverligting en gewapende konflik, insluitende die Irak-oorlog in 2003. Die regering wys die hoof van die Verdedigingsmag uit een van die gewapende diensbedrywe aan; die huidige Hoof van die Verdedigingsmag is Lugmaghoof Angus Houston. In die 2006–2007 begroting is A$22 miljard aan verdediging bestee.<ref>{{en}} Australian Department of Defence (2006).[http://www.defence.gov.au/budget/06-07/pbs/index.htm ''Portfolio Budget Statements 2006–2007.''] Bladsy 19.</ref>
 
Australië strewe daarna om die stabiliteit en veiligheid van die Asiaties-Pasifiese streek deur noue samewerking met Indonesië en ander Suidoos-Asiatiese lande te verseker en internasionale terrorisme te bestry. Die land is 'n lid van die G20 en sedert 2010 ook van ASEM.
 
Australië het sowat 3&nbsp;200 soldate vir vredesoperasies in die buiteland ontplooi, waaronder 1&nbsp;550 in Afghanistan, 800 in die Midde-Ooste (oorwegend om operasies in Afghanistan te ondersteun), 80 op die SolomoneilandeSalomonseilande en troepe vir verskillende VN-missies.<ref>{{de}} [http://www.auswaertiges-amt.de/sid_92E028156FA87503EF53F686B62AC039/DE/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/Australien/Aussenpolitik_node.html ''Duitse Departement van Buitelandse Sake: Australië – Buitelandse beleid'']. Besoek op 18 Desember 2013.</ref>
 
== Ekonomie ==
Line 428 ⟶ 447:
| Senter = {{vlagland|Australië}}
| Noord = {{vlagland|Indonesië}} • {{vlagland|Oos-Timor}} • {{vlagland|Papoea-Nieu-Guinee}}
| Noordoos = {{vlagland|SolomoneilandeSalomonseilande}} • {{vlagland|Vanuatu}} • {{vlagland|Nieu-Kaledonië}}
| Oos = [[Stille Oseaan]]
| Suidoos = [[Tasmansee]] • {{vlagland|Nieu-Seeland}}