|
Thailand se bevolking word oorheers deur verskeie Tai-sprekende mense.<!---Nie 'n tikfout nie: Thai is deel van die Tai-familie---> Die talrykste is die Sentrale Thai, die Noordoostelike Thai (ook genoem "Isan" of "Lao": twee verskillende, dog nou-verwante dialekte) en die Suidelike Thai. Die Sentrale Thai is al lank die heersende taal rakende politiek, ekonomie en kultuur, alhoewel die taal se [[moedertaal]]sprekers slegs 'n derde van die land se bevolking uitmaak (die moedertaalsprekers van Noordoostelike Thai vorm die meerderheid). Baie mense is egter tans daartoe in staat om Sentrale Thai, asook hulle eie dialekte te kan praat, danksy die onderrigstelsel en die beweging na 'n nasionale identiteit.
Die grootste groep nie-Thai mense, is die Sjinese[[China|Chinese]], wat 'n belangrike geskiedkundige rol in die ekonomie van die land gespeel het. Die meeste SjineseChinese het hulself geheel en al by die Thai gemeenskap geïntegreer en dit is slegs die minderheid wat steeds in die Sjinese buurt, Yaowarat Road, in Bangkok woon. Ander etniese groepe sluit in die [[Maleiers]] in die suide en die Mon, die [[Khmer (volk)|Khmer]] en verskeie bergvolke (waaronder die Padaungstam, wat bestaan uit mense van die Kayan, 'n klein etniese groep waarvan sommige lede in die 1990's uit Mianmar na Thailand gevlug het). Na die einde van die [[Viëtnamoorlog]] het baie [[Viëtnamese]] vlugtelinge hulle in Thailand gevestig, hoofsaaklik in die noordoostelike streke.
Volgens die 2000-sensus is 95% van Thailand se bevolking Theravada-Boeddhiste. Die [[Moslem]]s is die tweede grootste groep met 4,6%. Moslems woon dikwels in verskillende gemeenskappe as die ander gelowe. Die bevolking in die suidelik punt van Thailand bestaan hoofsaaklik uit etniese Maleiers, wat meestal in die suide gekonsentreer is en 'n sterk meerderheid in vier provinsies vorm. [[Christendom|Christene]], hoofsaaklik [[Rooms-Katolieke Kerk|Rooms-Katolieke]], verteenwoordig 0,75% van die land se bevolking. Daar is ook 'n klein gemeenskappe van [[Sikhisme|Sikhs]] en [[Hindoeïsme|Hindoes]] in die land se stede.
Die nasionale taal van Thailand is Thai, maar daar bestaan ook baie etniese en streeksdialekte, asook ander areas waar mense hoofsaaklik Isan of van die Mon-Khmer tale praat. Thai besit ook sy eie alfabet, wat drasties verskil van die [[Latynse alfabet]] wat, onder ander,andere deur [[Afrikaans]]Westerse tale gebruik word. [[Engels]] word tans in skole geleer, alhoewel die aantal sprekers wat dit kan spreek nog in die minderheid is.
== Kultuur ==
Boeke en ander dokumente is die mees geëerde wêreldse voorwerpe en dit word daarop neergekyk as 'n persoon 'n boek oor 'n tafelblad laat gly of op die vloer plaas.
[[Lêer:Thai Seafood Curry.jpg|duimnael|Die Thaise kookkuns van Thailand is bekend vir die pikantheid daarvan, soos hierdie seekos-en-kerriedis.]]
Die kookkuns van Thailand meng vyf basissmake: soet, pikant, suur, bitter en sout. 'n Paar algemene bestanddele wat in ThaiThaise kookkuns gebruik word, sluit in [[knoffel]], rissies[[rooirissie]]s, lemmetjiesap[[lemmetjie]]sap, [[suurlemoengras]] en vissous. Die [[stapelvoedsel]] in Thailand is [[rys]], veral 'n soort jasmynrys (bekend as "Hom Mali"-rys), wat by amper elke maaltyd ingesluit word. Thailand is die wêreld se grootste uitvoerder invan rys en die bevolking van Thailand nuttig jaarliks meer as 100 kg rys per persoon.<ref name=IRRI_Thailand>[http://www.irri.org/science/cnyinfo/thailand.asp IRRI se profiel van Thailand]</ref> Die Internasionale Rys Navorsingsinstituut (IRRI), in die [[Filippyne]], bevat meer as 5000 verskillende soorte rys uit Thailand in hul rysgenebank.<ref>{[http://www.irri.org/media/facts/pdfs/THAILAND.pdf ''Cooperation of IRRI and Thailand''] – 'n PDF-dokument van die IRRI. 38,7 KB</ref>
Die samelewing van Thailand is in die afgelop jare deur die wyd-verkrygbare, meertalige media beïnvloed. Daar is talle Engelse, Thai en [[SjineesChinees|SjineseChinese]] koerante[[koerant]]e verkrygbaar en die meeste gewilde Thai tydskrifte gebruik Engelse opskrifte in 'n poging om sjiek voor te kom. Meeste groot besighede in Bangkok bedryf hule besigheidsake in Engels, selfs tussenonder Thaisprekers, as 'n simbool van hul opgevoede, hoërhoë-kring status. Thailand is die land in SuidookSuidoos-Asië met die grootste koerantmark, met 'n beraamde daaglikse sirkulasie van ten minste 13 miljoen daaglikse kopië in 2003.
=== Letterkunde ===
=== Skoolstelsel ===
[[Lêer:Thailändische Schüler in Pfadfinderkluft.JPG|duimnael|Leerlinge in hul padvinderypadvinder-uniforms.]]
In Thailand is 'n totale skoolloopbaan van nege jaar verpligverpligtend. Volgens [[Unesco]] is slegs 3% van die bevolking ongeletterd, wat Thailand op dieselfde vlak as lande in die [[Europese Unie]] plaas.
Bywoning van die ses-jaar-lange laerskool is verpligverpligtend en in prinsiepbeginsel gratis, alhoewel leerlinge inoor die afgelope paar jaar meer en meer vir hulle eie onderrigmaterialeonderrigmateriaal en uniforms[[skooluniform]]s vir die verskillende weeksdae moes betaal. Die onderrigmetodes is nie gelyk aan die metodes wat in die Weste as standaard beskou word nie. Kinders word min aangemoedig om verantwoordelikheid te neem vir hul studies en selfstandig te leer. Die nosie van gesag word eerder, soos ook in die res van die land, ook hier bevorder. Alhoewel lyfstraf reeds 'n aantal jare nie meer toegelaat word nie, is gesagtelikegesagsgedrewe leermetodes steeds algemeen.
Lesse word oral in klaskamers aangebied, met 'n onderwyser wat voor-aanvooraan staan en die leerlinge onderrig. Daar is ook 'n aantal Christelike skole en skole vir buitelanders. Enige onderrig na primêre skool is nie meer gratis nie. Beide die onderwysers en die leerlinge dra uniforms. Onderwysers dra ook verskillende borsspelde en skouerdekorasies om hulle amp, funksie en dienstyd te toon. 'n Pet vorm ook deel van die uniform.
Thailand is moontlik die enigste land waar padvindery deel van die kurrikulum is. Al die leerlinge van 'n skool gaan op 'n bepaalde dag pervan die week in hul padvinderypadvinder-uniforms na skool toe. Dit is ook algemeen dat normale onderrig nie op sulke dae plaasvind nie.
== Politiek en regering ==
=== Geskiedenis ===
[[Lêer:King bhumibol monument.jpg|duimnael|Monument aanvir Koning Bhumibol Adulyadej (Rama IX), in Phitsanulok, Thailand]]
Sedert die omverwerping van die absolute monargie in 1932, het Thailand reeds 17 grondwette en handveste gehad.<ref>The Council of State, [http://www.parliament.go.th/files/library/b05.htm Grondwette van Thailand]</ref><ref name="Thanet">Thanet Aphornsuvan, [http://rspas.anu.edu.au/pah/human_rights/papers/2001/Thanet.pdf ''The Search for Order: Constitutions and Human Rights in Thai Political History'']. PDF-dokument, 152 KiB. ''2001 Symposium: Constitutions and Human Rights in a Global Age: An Asia Pacific perspective''</ref> In hierdie tyd het die vorm van die regeringregeringsvorm gewissel van 'n militêre diktatorskap tot 'n verkiesingsdemokrasieverkose demokrasie, maar al die regerings het 'n erfelikeerflike monarg as die hoof van die staat herkenerken.<ref name="multiple">[http://www.ctv.ca/servlet/ArticleNews/story/CTVNews/20060919/thailand_coups_060919/20060919/ 'n Lys van die vorige staatsgrepe in Thailand.]</ref><ref>[http://www.foxnews.com/story/0,2933,214562,00.html 'n Lys van onlangse staatsgrepe in Thailand se geskiedenis.]</ref>
=== 1997 tot 2006 ===
[[Lêer:Thaksin DOD 20050915.jpg|duimnael|links|Thaksin Shinawatra tydens 'n besoek aan die [[Pentagon]] in 2005.]]
Die Grondwet van 1997 was die eerste grondwet wat deur 'n verkose komitee opgestel is. Dié komitee was verkies op grondegrond van gewilheidgewildheid en daar word na dié grondwet verwys as die "MenseGrondwet sevan grondwetdie mense".<ref name="Criminal Justice">Kittipong Kittayarak, [http://www.unafei.or.jp/english/pdf/PDF_rms/no60/ch06.pdf ''The Thai Constitution of 1997 and its Implication on Criminal Justice Reform'']. ByWebwerf van die webwerf van ''United Nations Asia and Far East Institute for the Prevention of Crime and the Treatment of Offenders''. LaasteURL besoek op 19 Julie 2007.</ref>
Die Grondwet van 1997 het 'n tweekamerstelsel geskep, bestaande uit 'n 500-sitplek Huis van Verteenwoordigers (สภาผู้แทนราษฎร, "sapha phutan ratsadon") en 'n 200-sitplek Senaat (วุฒิสภา, "wuthisapha"). Dit was ook die eerste keer in die geskiedenis wat beide huise direk verkies is. Baie menseregte word in die grondwet uitdruklik erken en maatstawemaatstawwe wasis in plek gestel om die stabiliteit van verkose regerings te verhoogverbeter. Tydens die verkiesing van die Huis van Verteenwoordigers kon slegs een kandidaat met 'n eenvoudige meerderheidstemmeerderheid per stemdistrik verkies word. Die Senaat was per provinsie verkies, waartydens 'n provinsie meer as een senator kon hê, afhangende van die provinsie se bevolkingsgrootte. Lede van die Huis van Verteenwoordigers dien vir 'n termyn van vier jaar, terwyl senators vir ses jaar dien.
Die hofstelsel (ศาล, "saan") het 'n grondwetlike hof ingesluit wat regspraak oor die grondwetlikheid van parlamentêparlementêre aktes, koninklike verordningsverordenings en ander politiesepolitieke sake gehad het.
Die algemene verkiesingsverkiesing in Januarie 2001 was die eerste verkiesingsverkiesing onder die 1997-Grondwet, en daar was ookis na die verkiesings verwys as die eerste korrupsie-vrye verkiesing in die geskiedenis van Thailand.<ref>Robert B. Albritton and Thawilwadee Bureekul, [http://www.asianbarometer.org/newenglish/publications/workingpapers/no.28.pdf ''Developing Democracy under a New Constitution in Thailand'']. PDF-dokument: 319 KiB/327281 bytes. ''National Taiwan University and Academia Sinica Asian Barometer Project Office Working Paper'', Rekks Nr. 28, 2004</ref> Die daaropvolgende regering was die eerste regering wat die volle vier-jaar termyn gedien het. Die verkiesings in 2005 het die grootste aantal stemmers getrek in die geskiedenis van Thailand en het 'n kenmerkende verlaging getoon in die aantal gekoopte stemme wat in vorige verkiesing opgemerk was.<ref>Pongsudhirak Thitinan. ''Victory places Thaksin at crossroads''. Bangkok Post, 9 Februarie 2005</ref><ref>{{cite news|url=http://www.nationmultimedia.com/Election2005/news/news.php?news=02%2F10020506.htm |date=10 Februarie 2005 |title=Unprecedented 72% turnout for latest poll |publisher=The Nation}}</ref><ref name="QuoVadis">Aurel Croissant and Daniel J. Pojar, Jr., [http://www.ccc.nps.navy.mil/si/2005/Jun/croissantJun05.asp Quo Vadis Thailand? Thai Politics after the 2005 Parliamentary Election], Strategic Insights, Volume IV, Issue 6 (Junie 2005)</ref>
Aan die begin van 2006 het aansieklike druk van aantygings oor korrupsie daartoe gelei dat [[Thaksin Shinawatra]] 'n kitsverkiesing vereis, wat sou plaasvind vóór die geskeduleerde verkiesingsdatum. Die opposisie het die verkiesings geboikot en Thaksin was her-aangewys. Volgehoue, stygende druk het tot 'n militêre staatsgreep gelei op 19 September 2006.
=== NaNá die staatsgreep van 2006 ===
'n Militêre junta, die Raad vir Nasionale Veiligheid ("Council for National Security"), het die verkose regering van Thaksin op 19 September 2006 omvergegooi. Koning [[Bhumibol Adulyadej]] het die dag na die staatsgreep die situasie bevestig met 'n koninklike verklaring. Die junta het die grondwet afgeskaf, die Parlement en die Geregshof ontbind, sommige lede van die regering aangehou en later verwyder, oorlogsregkrygswet <!---martial law--->is verklaar en een van die Koning se privaatraadslede, [[Surayud Chulanont]], as eerste minister aangestel. Die junta het 'n hoogs afgekorte oorgangsgrondwet <!---interim constitution, miskien "tussengrondwet"?---> opgestel en 'n paneel aangestel om 'n permanente grondwet te ontwerp. Die junta het ook 'n 250-lid wetgewende mag aangestel, waarna deur een kritiek verwys is as 'n "kamer van generale".<ref>The Nation. [http://www.nationmultimedia.com/2006/10/13/headlines/headlines_30016076.php ''NLA 'doesn't represent' all of the people'']. 14 Oktober 2006</ref><ref>The Nation. [http://www.nationmultimedia.com/2006/10/13/headlines/headlines_30016078.php ''Assembly will not play a major role''], 15 Oktober 2006</ref> Die hoof van die junta was toegelaat om die eerste minister ter eniger tyd te verwyder. Die wetgewende mag was nie toegelaat om 'n mosie van vertroue <!---vote of confidence---> teenin die Kabinet te houlewer nie en die publiek was nie toegelaat om kommentaar op enige van die regte in te dien nie.<ref>The Nation. [http://nationmultimedia.com/2006/09/27/headlines/headlines_30014776.php ''Interim charter draft'']. 27 September 2006</ref>
OorlogsregKrygswet wasis in Januarie 2007 gedeeltelik herroep. Die junta hou egter aan om die media te sensor en word van 'n aantal menseregte-oortredingsmenseregteskendings beskuldig. Die junta het ook alle politieke aktiwiteite en vergaderings tot Mei 2007 verban.
Thailand bly 'n aktiewe lid van die ''Association of Southeast Asian Nations'' ([[ASEAN]]).
[[Lêer:Damoen Saduk Floating Market.jpg|duimnael|'n Drywende riviermark in Damoen Saduk.]]
Die land het later in 1998 'n herstellingsfase deurgegaan en die ekonomie het daardie selfde jaar met 4,2% gegroei en 'n verdere 4,4% gegroei in 2000. Die groei was grootliks te danke aan hul uitvoerhandel, wat met 20% in 2000 gestyg het. Die ekonomiese groei was ietwat gedemp in 2001, as gevolg van 'n verswakking in die wêreldwye ekonomie. Die groei is egter in die daaropvolgende jare hervat, danksy ekonomiese groei in die [[Volksrepubliek van SjinaChina]] en verskeie plaaslike ekonomie-stimuleringsprogramme deur die eerste minister, Thaksin Shinawatra. Daar word ook na sy ekonomiese taktieke verwys as "Thaksinomics". Thailand het in 2003 en 2004 'n jaarlikse ekonomiese groei van net oor die 6% geniet, ondanks 'n verswakking in die wêreldwye ekonomie.<ref name=CIA_Thailand>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/th.html CIA world factbook – Thailand]</ref>
Belegging het egter in 2006 gestagneer, na beleggers afgeskrik was deur die Thaksin-administrasie se politieke probleme. Die militêre staatsgreep in September 2006 het 'n nuwe ekonomiese span voorsien, onder leiding van die bestuurder van die voormalige sentrale bank. Die Thai Raad van Belegging het 'n daling van 27% in beleggingaansoeke tussen Januarie en November gerapporteer (in vergelyking met dieselfde tydperk van die vorige jaar). Uitvoerhandel het egter die hoogtes ingeskiet en het byna 17% gestyg in 2006.
Belangrike bedrywe sluit in elektriese toestelle en onderdele, rekenaaronderdele en motorkarre. [[Toerisme]] verskaf ongeveer 5% van die ekonomie se [[bruto binnelandse produk]].
Thailand se belangrikste natuurlike hulpbronne sluit in [[tin]], [[rubber]], [[aardgas]], [[wolfram]], [[tantaal]], [[lood]], [[vis]], [[gips]] en bewerkbare landlandbougrond.
== Toerisme ==
[[Lêer:Kho Pippi-Maya Beach.jpg|duimnael|Mahya-strand by Ko Phi Phi Lee.]]
[[Lêer:Kohsan Road Bangkok.JPG|duimnael|Khaosan Road in Bangkok.]]
Toerisme is 'n belangrike ekonomiese faktor in Thailand. Dié industrie het 'n hupstoot gekry toe Amerikaanse soldate daarheen gegaan het in die 1970's hier aangedoen het tydens pousesruspouses in die Viëtnamoorlog. In 2005 het die land onveveerongeveer 13,38% buitelandse besoekers gekryontvang: 'n verhoging van 14,48% sedert 2004.
Volgens die Toerismeraad van Thailand is 65% van die land se besoekers vanuit Asië en die streke rondom die [[Stille Oseaan]]. Thailand ervaar sterk kompetisie met sy buurlande: Kambodja huisves die gewilde tempel, [[Angkor Wat]], terwyl die stad [[Luang Prabang]] in Laos ook 'n uiters gewilde toeristebestemming is.
Ten spyte hiervan het Thailand 'n verskeidenheid trekpleisters, met onder andere, duikplekke, strande, eksotiese eilande, argeologiese vindplekke, museums[[museum]]s, etniese en godsdienstige plekke en [[wêrelderfenisgebied]]e.
Thailand besit die volgende Unesco-wêrelderfenisgebiede:
* Die [[Thungyai-wildreservaat|Thungyai]]- en [[Huai Kha Khaeng-wildreservaat|Huai Kha Khaeng]]-wildreservate.
Die hoofstad van Thailand, Bangkok, is een van die gewildste toeristebestemmings in die wêreld: nommer drie volgens die tydskrif, ''Travel and Leisure'',<ref>[http://www.travelandleisure.com/worldsbest/2006/results.cfm?cat=cities ''World's Best Awards 2006, Top 10 Cities Overall''] in ''Travel + Leisure''. Laaste besoek op 15 Junie 2007.</ref> en die gewildste in [[Asië]]. Die stad spog met drie van die land se gewildste geskiedkundige plekke: [[Grand Palace, Bangkok|Grand Palace]] (die eertydse woning van die koninklike familie) en die Boeddhistiese tempels [[Wat Pho]] en [[Wat Arun]].
[[Khaosan Road]] is die naam van 'n kort straat in Bangkok wat tans bekend staan as die ghetto van rugsakstappers. Die straat huisves 'n aantal van Bangkok se goedkoper herberge en hotelle en baie toeriste gebruik die straat as 'n basis vir hul besoek aan die res van Thailand, aangesien daar gereëlde busdienste vanaf Khaosan Road na byna alle toeristiese bestemmingstoeristebestemmings in Thailand isloop.
== Verwysings ==
| 