Indo-Europese tale: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
+ Kaarte |
|||
Lyn 15:
|dogter10=[[Slawiese tale|Slawies]]
|dogter11=[[Togaars]]
|kaart=[[Lêer:IE countries.
|kaart_byskrif=
{{sleutel|lime|Lande waar 'n Indo-Europese taal amptelike status geniet}}
{{sleutel|aqua|Lande waar 'n Indo-Europese taal geen amptelike status geniet nie}}}}
{{Indo-Europees}}
Line 55 ⟶ 56:
* [[Anatoliese tale]] — vroegste bevestigde tak, van die [[18de eeu v.C.]]; uitgestorwe, mees noemenswaardig was die taal van die [[Hittiete]].
* [[Indo-Irannese tale]], wat van die gemene voorouertaal, [[Proto-Indo-Irannees]] afstam
** [[Indo-
** [[Irannese tale]], met stawing uit ongeveer [[1000 v.C.]], insluitend [[Avesties]] en [[Persies]].
* [[Grieks]] — gefragmenteerde gegewens in [[Micene]] vanaf die [[14de eeu v.C.]]; [[Homeros]] dateer uit die [[8ste eeu v.C.]]
* [[Italiese tale]] — insluitend [[Latyn]] en sy afstammelinge, die [[Romaans|Romaanse tale]], waarvan dokumentasie uit die [[1ste millennium v.C.]] bestaan.
* [[Kelties|Keltiese tale]] — [[Gallies]]e inskripsies dateer uit so vroeg as die [[6de eeu v.C.]]; [[Iers|Oudierse]] tekste uit die [[6de eeu|6de eeu n.C.]]
* [[Germaanse tale]] (insluitend [[
* [[Armeens]] — dokumente uit [[5de eeu]].
* [[
* [[Balto-Slawies|Balto-Slawiese tale]], deur baie vakkundiges beskou as afgelei van 'n gemeenskaplike proto-taal later as Proto-Indo-Europees, terwyl ander skepties is oor die moontlikheid en van mening is dat Balties en Slawies glad nie meer verwant is as enige ander twee takke van Indo-Europees nie. Leksikografiese ooreenkomste is egter geweldig groot.
** [[
** [[Baltiese tale]] — dokumente uit die [[14de eeu]], en vir tale wat eers so laat geattesteer is, behou hulle ongewoon baie argaïese eienskappe wat aan [[Proto-Indo-Europees]] toegeskryf word. Dié argaïese eienskappe kan veral in die agtervoegsels van die selfstandige naamwoorde en dié naamwoorde se nominatiefagtervoegsels gevind word.
* [[Albanees]] — geattesteer van die [[16de eeu]]; verwantskappe met [[Illiries]], [[Dacies]], of [[Thracies]] voorgestel.
Line 82 ⟶ 83:
=== Satem- en Kentum-tale ===
[[Lêer:Ie-boomaf.jpg|duimnael|Stamboom met ontstaanstye op grond van glottochronologiese ondersoek]]
[[Lêer:Alphabets in Europe V2.svg|duimnael|Kaart van Europese skrifstelsels:
{{columns-list|2|
{{sleutel|#008000|[[Griekse alfabet|Grieks]]}}
{{sleutel|#008080|Grieks en [[Latynse alfabet|Latyn]]}}
{{sleutel|#000080|Latyn}}
{{sleutel|#800080|Latyn en [[Cyrilliese alfabet|Cyrillies]]}}
{{sleutel|#FF0000|Cyrillies}}
{{sleutel|#B5D71D|[[Georgiese skrifte|Georgies]]}}
{{sleutel|#FFCC00|[[Armeense alfabet|Armeens]]}}}}]]
[[Lêer:Indo-European languages in Europe.png|duimnael|Indo-Europese tale in Europa:
{{columns-list|2|
{{sleutel|#FFD800|[[Grieks]]}}
{{sleutel|#00269F|[[Italiese tale|Italies]] ([[Romaanse tale|Romaans]])}}
{{sleutel|#FFAA00|[[Kelties]]}}
{{sleutel|#CD0000|[[Germaanse tale|Germaans]]}}
{{sleutel|#4CC200|[[Balto-Slawies]] ([[Baltiese tale|Balties]])}}
{{sleutel|#007F0E|Balto-Slawies ([[Slawiese tale|Slawies]])}}
{{sleutel|#00D4FF|[[Albanees]]}}
{{sleutel|#A3A3A3|Nie-Indo-Europese tale}}}}]]
Die Indo-Europese subtakke word baiemaal geklassifiseer as 'n [[Satem-tale|Satem]]- of 'n [[Kentum-tale|Kentumgroep]], onderskeidelik vernoem na die woord vir 100: ''centum'' in [[Latyn]] (oorspronklik as 'kentum' uitgespreek) en ''satəm'' in [[Avesties]]. Dit is gebaseer op die maniere waarop die drie oorspronklike [[velaar|velêre]] beginklinkers in onderskeie taalgroepe hanteer word. Satem-tale het die onderskeid tussen die labiovelêre en suiwer velêre klanke verloor, en terselfdertyd het die [[palataal|palatale]]-velêre klanke [[assibilasie]] (d.i. 'n ontwikkeling na 'n s-klank) ondergaan. Die Kentumtale het, aan die ander kant, die onderskeid tussen die palatale velêre en suiwer velêre klanke verloor. Oor die algemeen is die "oostelike" tale Satemtale (Indo-Irannees, Balto-Slawies), en die "westelike" tale Kentum-tale (Germaans, Italies, Kelties). Die Satem-Kentum [[isoglos]] loop reg tussen die (andersins na verwante) Griekse (Kentum) en Armeense (Satem) tale, met Grieks wat geringe Satem-eienskappe vertoon. Daar kan moontlik ander tale wees wat nie as Satem nog as Kentum geklassifisseer kan word nie (Anatolies, Tochaars, en moontlik Albanees). In elk geval word die Kentum-Satem tweedeling as [[parafileties]] beskou, i.e. daar was nooit 'n "proto-Kentum" of 'n "proto-Satem" nie, maar die klankverandering het deur gebiedskontak tussen die reeds onderskeibare post-PIE tale versprei (sê maar, gedurende die [[3de millennium v.C.]]).
Line 101 ⟶ 121:
== Nie-Indo-Europese tale van Europa ==
Die meeste gesproke Europese tale behoort tot die Indo-Europese superfamilie. Daar is egter taalfamilies in Europa wat nie daaraan behoort nie. Die [[Oeraalse tale|Oeraalse taalfamilie]], wat [[Hongaars]], [[Estnies]], [[Fins]], heelwat tale in Noord-Wes
[[Maltees]] en [[Turks]] is twee voorbeelde van tale wat in Europa gepraat word wat beslis nie-Europese oorspronge het. Turks is 'n [[Turkse tale|Turkse taal]] en Maltees is grootliks van [[Arabies]] afgelei.
Line 132 ⟶ 152:
{{Taalfamilie}}
{{Normdata}}
| |||