Kameroen: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Bygewerk
Lyn 1:
{{Inligtingskas Land
|noem_naam = '''Republic of Cameroon''' <small>([[Engels]])</small><br />'''République du Cameroun''' <small>([[Frans]])</small>
|volle_naam = '''Republiek van Kameroen'''
|algemene_naam = Kameroen
|beeld_vlag = Flag of Cameroon.svg
Lyn 10:
|volkslied = <br />''Ô Cameroun, Berceau de nos Ancêtres'' <small>([[Frans]])</small><br />''O Cameroon, Cradle of Our Forefathers'' <small>([[Engels]])</small><br /><small>''([[Afrikaans]]: "O Kameroen, Wieg van ons voorvaders")''</small><br /><center>[[Lêer:United States Navy Band - Chant de Ralliement.ogg]]</center>
|amptelike_tale = [[Engels]] en [[Frans]]
|hoofstad = [[Yaoundé]]<ref name="CIA">{{en}} {{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cm.html|title=Cameroon|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|work=CIA World Factbook|accessdate=7 Januarie 2019}}</ref>
|hoofstad = [[Yaoundé]]
{{Koördinate|3|52|N|11|31|O}}
|latd = 3
Lyn 18:
|longm = 31
|longEW = O
|grootste_stad = [[Douala]]<ref name="CIA" />
|regeringsvorm = Unitêre dominante party<br />presidensiële [[republiek]] onder<br /> 'n [[Totalitarisme|totalitêre]] [[diktatorskap]]<ref>{{en}} {{cite news |url=http://cameroon-concord.com/totalitarian-dictatorship-and-autocracy-in-cameroon-undermines-separation-of-powers |title=Totalitarian Dictatorship and Autocracy In Cameroon Undermines Separation of Powers |work=Cameroon Concord |date=16 Februarie 2017 |accessdate=7 Januarie 2019 }}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2018/cameroon |title=Freedom in the World 2018 – Cameroon |website=freedomhouse.org |date=4 Januarie 2018 |accessdate=7 Januarie 2019 }}</ref>
|regeringsvorm = Dominante party<br />presidensiële [[republiek]]
|leiertitels = <br /><br />• [[President]]<br />• [[Eerste Ministerminister]]
|leiername = [[Paul Biya]]<br />[[PhilémonJoseph YangDion Ngute]]
|oppervlak_rang = 5453<sup>ste</sup>
|oppervlak_grootte =
|oppervlak = 475&nbsp;442
|oppervlakmi² = 183&nbsp;569
|persent_water = 0,57
|bevolking_skatting = 2223&nbsp;534439&nbsp;532189<ref name="CIA">{{en}} {{cite web |url=https://wwwesa.ciaun.govorg/libraryunpd/publicationswpp/the-world-factbookDataQuery/geos/cm.html |title=Cameroon|World publisherPopulation =[[CentralProspects: The Intelligence2017 Agency]]Revision |type=custom workdata acquired via website |publisher=United WorldNations Department of Economic and Social Affairs, Population Division |website=ESA.UN.org Factbook|accessdate=27 AugustusJanuarie 20142019}}</ref>
|bevolking_skatting_jaar = 20132016
|bevolking_rang = 5856<sup>ste</sup>
|bevolking_sensus = 17&nbsp;463&nbsp;836<ref>{{fr}} {{cite web |title=Rapport de présentation des résultats définitifs |url=http://www.statistics-cameroon.org/downloads/Rapport_de_presentation_3_RGPH.pdf |format=PDF |page=6 |publisher=Institut national de la statistique |accessdate=27 AugustusJanuarie 20142019}}</ref>
|bevolking_sensus_jaar = 2005
|bevolkingsdigtheid = 39,7
|bevolkingsdigtheidmi² = 102,8
|bevolkingsdigtheidrang = 167<sup>ste</sup>
|BBP_PPP = $53101,162366&nbsp;miljard<ref name="imf2">{{en}} {{cite web |url=httphttps://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/20132018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=3960&pr.y=912&sy=20092016&ey=20132023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=622&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC2CNGDPDPC%2CLP2CPPPPC&grp=0&a= |title=KameroenCameroon |publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]] |accessdate=27 AugustusJanuarie 20142019}}</ref>
|BBP_PPP_rang =
|BBP_PPP_jaar = 20132019
|BBP_PPP_per_kapita = $23&nbsp;400974<ref name="imf2" />
|BBP_PPP_per_kapita_rang =
|BBP = $2740,88125&nbsp;miljard<ref name="imf2" />
|BBP_rang =
|BBP_jaar = 20132019
|BBP_per_kapita = $1&nbsp;268573<ref name="imf2" />
|BBP_per_kapita_rang =
|onafhanklikheidstipe = Onafhanklikheid• Verklaar<br />• Vereniging met<br />Brits-Kameroen
|onafhanklikheidsgebeure = • Verklaar<br />• Anneksasie van<br />Brits-Kameroen
|onafhanklikheidsdatums = <br />van [[Frankryk]]<br />[[1 Januarie]] [[1960]]<br /><br />[[1 Oktober]] [[1961]]
|MOI = {{bestendigwins}} 0,504556<ref name="HDI">{{en}} {{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en2018_human_development_statistical_update.pdf |title=20142018 Human Development Report Summary |date=20142018 |accessdate=27 AugustusJanuarie 20142019 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21-25}}</ref>
|MOI_rang = 152151<sup>ste</sup>
|MOI_jaar = 20132017
|MOI_kategorie = {{kleur|#990000fc0|laagmedium}}
|Gini = 3846,96<ref>{{en}} {{cite web |url=https://wwwdata.ciaworldbank.govorg/libraryindicator/publications/the-world-factbook/fields/2172SI.htmlPOV.GINI?locations=CM |title=Distribution of family income – Gini index |work=The World FactbookCameroon |publisher=[[Central Intelligence AgencyWêreldbank]] |accessdate=27 Januarie Augustus2019 2014}}</ref>
|Gini_rang =
|Gini_jaar = 20072014
|Gini_kategorie = {{kleur|#fc0|medium}}
|geldeenheid = [[Sentraal-Afrikaanse CFA-frank|CFA-frank]]
Lyn 65:
|internet_domein = [[.cm]]
|skakelkode = 237
|voetskrif =
}}
 
Die'''Kameroen''' ([[Engels]]: ''Cameroon'Republiek', van[kæməˈruːn]; [[Frans]]: ''Cameroun'', [kamˈʁun], {{Audio|Fr-Cameroun.ogg|luister}}), amptelik die '''Republiek Kameroen''' (''Republic of Cameroon''; ''République du Cameroun''), is 'n unitêre [[republiek]] vanin [[Sentraal-Afrika]]. Dit grens aan [[Nigerië]], [[Tsjad]], die [[Sentraal-Afrikaanse Republiek]], die [[Republiek van die Kongo]], [[Gaboen]], [[Ekwatoriaal-Guinee]] en die [[Golf van Guinee]]. Nadat dit oorspronklik 'n [[Duitse Keiserrykkoloniale ryk|Duitse Koloniekolonie]] was word dit na die [[Eerste Wêreldoorlog]] tussen die [[Frankryk|Franse]] en [[Verenigde Koninkryk|Britte]] verdeel. In [[1960]] word [[Frankryk|Frans]] -Kameroen 'n onafhanklike republiek en smelt in [[1961]] met die suidelike deel van die Britse KameroeneBrits-Kameroen saam om die ''Federale Republiek van Kameroen'' te vorm. Dit word in [[1972]] herdoop tot die ''Verenigde Republiek van Kameroen'', en die Republiek van Kameroen (Engels: ''Republic of Cameroon'' of Frans: ''République du Cameroun'') in [[1984]] (die amptelike tale is [[Engels]] en [[Frans]]). Kameroen het meestal stabiliteit ervaar wat die land toegelaat het om [[landbou]], [[padPad|paaie]], en [[spoorwegSpoorweg|spoorweë]], sowel as 'n [[petroleumindustrie]] te ontwikkel. Ten spyte van beweging in die rigting van politiese hervorming bly mag stewig in die hande van 'n etniese [[oligargie]].
 
== Geskiedenis ==
[[Lêer:Paul biya and colin powell.jpg|duimnael|links|Kameroen se president [[Paul Biya]] (regs) met Colin Powel van die VSA]]
Die eerste inwoners van Kameroen was [[pigmee]] [[Baka]] stamme. Die [[Bantoe]] taalgroep het in die hooglande van Kameroen ontstaan, maar baie sprekers het uitgewyk voor buitelandse invallers na die gebied gekom het.
[[Lêer:MaisonCameroon obussat.jpgpng|duimnael|Foto van die noordelinks|[[Nasa]]-Satellietbeeld van Kameroen]]
[[Lêer:Tole-tea-backKameroenkaart.jpgpng|duimnael|links|TeesakkieKaart invan Kameroen vervaardig]]
[[Lêer:Provinces of Cameroon EN.svg|duimnael|250pxlinks|Kaart van Kameroen se provinsies]]
Die eerste inwoners van Kameroen was [[pigmeePigmee]] -[[Baka]] stamme. Die [[BantoeBantoetale|Bantoetaalgroep]] taalgroep het in die hooglande van Kameroen ontstaan, maar baie sprekers het uitgewyk voor buitelandse invallers na die gebied gekom het.
 
Die eerste [[Europa|Europese]] kontak vind in die [[16de eeu]] met die [[Portugal|Portugese]] plaas, maar hulle bly nie. Die eerste permanente [[kolonialismeKolonialisme|koloniale vestiging]] begin so laat as in die 1870's, met die [[Duitse Keiserryk|Duitse Ryk]] wat die hoof Europese moondheid word. Met [[Duitsland]] se nederlaag in die [[Eerste Wêreldoorlog]] word Kameroen 'n [[Volkebond]] -Mandaatgebied wat in 1919 in [[Frankryk|FranseFrans]] -Kameroen en [[Verenigde Koninkryk|Britse]] [[KameroeneBrits]]-Kameroen verdeel word in 1919. Hierdie mandate word in 1946 in [[Verenigde Nasies]] -Trusteeskappe omskep.
 
In 1960 verkry Frans -Kameroen onafhanklikheid en word Die Kameroendie Republiek Kameroen. Die suidelike deel van die Britse Brits-Kameroens sluit in 1961 daarby aan. Ter selfde tyd word die res van die Britse KameroensBrits-Kameroen deel van [[Nigerië]]. Die nuwe koalisie regeringkoalisieregering word gelei deur [[Ahmadou Ahidjo]] wat toeslaan op [[rebellieRebellie|rebellegroepe]] wat oorgebly het van voor onafhanklikheid.
 
Ahidjo tree in [[1982]] uit en word opgevolg deur die huidige president, [[Paul Biya]]. Biya wen talle verkiesings, maar die regverdigheid van die verkiesings word in twyfel getrek. Die vorigelaaste verkiesing is op [[117 Oktober]] [[2004]]2018 gehou.
 
== Politiek ==
Die [[Presidentpresident]] van Kameroen het uitvoerende mag in die Kameroenregering. Hierdie bepaling is deel van die [[1996]] -hervorming aan die [[Grondwetgrondwet]] wat aanvanklik in 1972 opgestel is. Die Presidentpresident word 'n breë verskeidenheid van magte gegee en kan dit uitvoer sonder om die Nasionale Vergadering te raadpleeg.
[[Lêer:Paul biya and colin powell.jpg|duimnael|links|Kameroen se president [[Paul Biya]] (regs) met Colin Powel van die VSA]]
Die [[President]] van Kameroen het uitvoerende mag in die Kameroenregering. Hierdie bepaling is deel van die [[1996]] hervorming aan die [[Grondwet]] wat aanvanklik in 1972 opgestel is. Die President word 'n breë verskeidenheid van magte gegee en kan dit uitvoer sonder om die Nasionale Vergadering te raadpleeg.
 
Die Nasionale Vergadering bestaan uit 180 afgevaardigdes en vergader drie keer per jaar. Die hoofverantwoordelikheid van die vergaderings is om wette goed te keur, maar het selde enige wette verander of in die weg gestaan van nuwe wetgewing.
Line 88 ⟶ 91:
 
== Provinsies ==
Kameroen isbevat opgedeel in 10tien provinsies:
[[Lêer:Provinces of Cameroon EN.svg|duimnael|250px|Kaart van Kameroen se provinsies]]
* [[Adamawa Provinsie-provinsie, Kameroen|Adamawa Provinsie-provinsie]] (Adamaoua)
Kameroen is opgedeel in 10 provinsies:
* [[Adamawa Provinsie, Kameroen|Adamawa Provinsie]] (Adamaoua)
* [[Sentrale Provinsie, Kameroen|Sentrale Provinsie]] (Centre)
* [[Oostelike Provinsie, Kameroen|Oostelike Provinsie]] (Est)
* [[Verre Noordelike Provinsie, Kameroen|Verre Noordelike Provinsie]] (Extreme-Nord)
* [[Littoral Provinsie-provinsie, Kameroen|Littoral Provinsie-provinsie]] (Littoral)
* [[Noordelike Provinsie, Kameroen|Noordelike Provinsie]] (Nord)
* [[Noordwes Provinsie-provinsie, Kameroen|Noordwes Provinsie-provinsie]] (Nord-Ouest)
* [[Westelike Provinsie, Kameroen|Westelike Provinsie]] (Ouest)
* [[Suidelike Provinsie, Kameroen|Suidelike Provinsie]] (Sud)
* [[Suidwes Provinsie-provinsie, Kameroen|Suidwes Provinsie-provinsie]] (Sud-Ouest)
 
== Geografie ==
[[Lêer:KameroenkaartMount Cameroon craters.pngjpg|duimnael|links|Kaart wat Kameroen vertoon[[Kameroenberg]]kraters]]
[[Lêer:Mount Cameroon cratersfrom Tiko.jpg|duimnael|KameroenbergTiko, cratersSuidwes-provinsie]]
[[Lêer:Mount Cameroon from TikoTole-tea-back.jpg|duimnael|TikoTeesakkie, Suidwesin Kameroen Provinsievervaardig]]
[[Lêer:Centre Province Yaoundé 002.JPG|duimnael|[[Yaoundé]], hoofstad van Kameroen (2003)]]
Ligging: Wes-Midde-Afrika, grensend aan die Baai van Biafra, tussen Ekwatoriaal-Guinee en Nigerië. Die [[Tsjadmeer]] is in die noorde van die land.
[[Lêer:NjemMaison house in Cameroonobus.jpg|duimnael|[[Njem]] huisFoto invan Noor-Kameroen]]
[[Lêer:Bamun sultan palace.jpg|duimnael|Die paleis van die sultan van die [[Bamun]] bevolking by [[Foumban]], Westelike Provinsie]]
[[Lêer:Njem house in Cameroon.jpg|duimnael|[[Njem]]huis in Kameroen]]
[[Lêer:Maka woman going to fields.jpg|duimnael|[[Maka]] Vrouvrou wat na die lande stap]]
[[Lêer:Tikar family.jpg|duimnael|'n [[Tikar]] gesin in die Noordweste]]
Ligging: Wes-MiddeSentraal-Afrika, grensendgrensende aan die Baai[[Bog van BiafraBenin]], tussen Ekwatoriaal-Guinee en Nigerië. Die [[Tsjadmeer]] is in die noorde van die land en in die suidweste is die bekende [[Kameroenberg]].
 
Geografiese koördinate: 6° N 12° O
Line 112 ⟶ 120:
 
Oppervlak:
totaal* Totaal: 475,&nbsp;440 &nbsp;km²,
land* Land: 469,&nbsp;440 &nbsp;km²,
water* Water: 6,&nbsp;000 &nbsp;km²
* [[Lys van stede in Kameroen]]
 
== Ekonomie ==
Vir 'n kwart eeu na onafhanklikheid was Kameroen een van die mees vooruitstrewende lande in Afrika. Die val in kommoditeitspryse vir die land se hoef uitvoerprodukte — petroleum, [[kakao]], [[koffie]], en [[katoen]] — in die middel-1980's, gekombineer met 'n oorwaardeerde geldeenheid en ekonomiese wanbestuur, lei tot 'n dekade-lange [[resessie]]. ReëleDie reële BBP per capita BBP val met meer as 60% van 1986 tot 1994. Die lopenderekening en fiskale tekort vergroot. Tog as gevolg van olie hulpbronneoliehulpbronne en voordelige landbou toestandelandboutoestande het Kameroen steeds een van die bes-bedeelde primêre kommoditeitsekonomië in [[Afrika suid van die Sahara]].
[[Lêer:Tole-tea-back.jpg|duimnael|links|Teesakkie in Kameroen vervaardig]]
Vir 'n kwart eeu na onafhanklikheid was Kameroen een van die mees vooruitstrewende lande in Afrika. Die val in kommoditeitspryse vir die land se hoef uitvoerprodukte — petroleum, [[kakao]], [[koffie]], en [[katoen]] — in die middel-1980's, gekombineer met 'n oorwaardeerde geldeenheid en ekonomiese wanbestuur, lei tot 'n dekade-lange resessie. Reële per capita BBP val met meer as 60% van 1986 tot 1994. Die lopenderekening en fiskale tekort vergroot. Tog as gevolg van olie hulpbronne en voordelige landbou toestande het Kameroen steeds een van die bes-bedeelde primêre kommoditeitsekonomië in Afrika suid van die Sahara.
 
Ten spyte van snelle verstedeliking is die enkel grootste ekonomiese aktiwiteit in Kameroen bestaansboerdery waarin byna die hele landelike bevolking werksaam is.
 
== Demografie ==
[[Lêer:Centre Province Yaoundé 002.JPG|duimnael|[[Yaoundé]], hoofstad van Kameroen (2003)]]
[[Lêer:Maison obus.jpg|duimnael|Foto van die noorde van Kameroen]]
[[Lêer:Bamun sultan palace.jpg|duimnael|Die paleis van die sultan van die [[Bamun]] bevolking by [[Foumban]], Westelike Provinsie]]
Kameroen se demografie bestaan uit 'n geskatte 250 afsonderlike etniese groepe, wat in vyf groot streekkulture verdeel kan word:
* westelikeWestelike hooglanderhooglande (Semi-Bantoe of grasvelders), insluitend die Bamileke, Bamoen (of Bamoun), en baie kleiner [[Tikar]] groepe in die Noordweste (geskat op. 38% van die totale bevolking);
* kusKus-tropiese woudmense, insluitend die Bassa, Duala (of Douala), en baie kleiner groepe in die Suidwestesuidweste (12%);
* suidelikeSuidelike tropiese woudmense, insluitend die Beti-Pahuin, Bulu ('n deelgroep van Beti-Pahuin), Fang (deelgroep van Beti-Pahuin), Maka-Njem, en Baka pigmee (18%);
* hoofsaaklikHoofsaaklik Islam mense[[Moslem]]s van die noordelike semi-droë gebiede (die Sahel) en sentrale hooglande, insluitend die [[Fula (volk)|Fulani]] (of Peuhl in Frans) (14%); en
* dieDie "Kirdi", nie-[[Islam]] of onlangse IslammenseMoslems van die noordelike woestyn en sentrale hooglande (18%).
 
== Kultuur ==
Line 157 ⟶ 160:
|}
 
Verder sluit Openbaredit Vakansiedaeopenbare vakansiedae wat rondskuif in:
Christen* [[Christendom]]: [[Goeie Vrydag]], [[Paasfees|Paassondag]], en [[Paasfees|Paasmaandag]]
Moslem* Islam: [[Eid ul-Fitr|'Id aloel-FitrFiter]] en [[Eid ul-Adha|'Id aloel-Adha]]
 
''Kyk ook:'' [[Musiek van Kameroen]], [[Lys van Afrika skrywers (volgens land)#Kameroen|Lys van skrywers van Kameroen]]
 
== Onderwys ==
Kameroen is bekend daarvoor dat dit een van die beste onderwysstelsels in Afrika het. Primêre onderrig is beide gratis en verpligtend. Statistiek dui aan dat 70% van alle kinders tussen 6-12 jaar skoolgaan. 79% van Kameroen se bevolking kan lees. Daar is in die laaste paar jaar 'n neiging vir al hoe meer van die beste studente om die land te verlaat om oorsee te studeer en hulle dan daar te vestig – die sogenaamde [[Kundigheidsverlies|"brain drainbreindrein"]].
 
[[Lêer:Njem house in Cameroon.jpg|duimnael|[[Njem]] huis in Kameroen]]
[[Lêer:Maka woman going to fields.jpg|duimnael|[[Maka]] Vrou wat na die lande stap]]
[[Lêer:Tikar family.jpg|duimnael|'n [[Tikar]] gesin in die Noordweste]]
 
== Verwysings ==
Line 213 ⟶ 210:
 
{{Lande van Afrika}}
 
{{Normdata}}