Kraai: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Uitleg van bronteks |
Inligting bygewerk |
||
Lyn 21:
Kraaie, veral rawe, speel 'n belangrike rol in [[legende]]s of in die [[mitologie]] as [[voorteken]]s of ongelukbringers, moontlik as gevolg van hulle swart veredos, hulle krasgeluide en hulle gewoonte om [[aas]] te vreet, as gevolg waarvan hulle vroeër gereeld op [[slagveld]]e te sien was.
Kraaie en hul verwante (familie ''Corvidae'') is groot sangvoëls wat hoofsaaklik in die [[Noordelike Halfrond]] aangetref word, maar in kleiner getalle feitlik oral ter wêreld voorkom. Vir voëls beskik hulle oor 'n hoë intelligensie en deur hul goeie leervermoë kan hulle hulle by uiteenlopende toestande aanpas. In Suider-Afrika word 3 spesies kraaie aangetref. Kraaie en kraaiagtiges (familie ''Corvidae'') word met uitsondering van [[Antarktika]], [[Nieu-Seeland]] en die suide van [[Suid-Amerika]] oral ter wêreld aangetref.
Ondanks hul onwelluidende roepgeluide is hulle egte sangvoëls (orde ''Passeriformes''), en het net soos die ander verteenwoordigers van die orde die kenmerkende stemorgaan, die sirinks. Oor die algemeen word kraaie in 2 subfamilies ingedeel, naamlik egte kraaie (''Corvinae'') en spotvoëls (''Garrulinae''). Egte kraaie is groot voëls met spits vlerke en betreklik kort sterte en is heeltemal of gedeeltelik swart.
Spotvoëls is kleiner en bontkleurig, terwyl hul vlerke afgerond en die sterte lank is. Die meeste kraaie is alleseters en die groter spesies soos die raaf (C''orvus corax'') vreet baie afvalprodukte. Om die rede was rawe vroeër in Wes-Europa, waar geen aasvoëls voorkom nie, baie gewild. As gevolg van die toenemende welvaart het die funksie van 'n kadaweropruimer verdwyn en is daar jag gemaak op kraaie omdat hulle skadelik was vir gesaaides en ander voëls, veral jagvoëls. Sedertdien word verskeie kraaispesies in groot dele van die wêreld nie meer aangetref nie of hul getalle het skerp afgeneem.
Navorsing het getoon dat kraaie slimmer is as verskeie ander voëls wat reeds bestudeer is. Hulle kan byvoorbeeld leer om tot by 4 te tel en kan ook sekere seine en die beskikbaarheid van kos met mekaar in verband bring.
== Egte kraaie ==
Die grootste onder die kraaispesies is die rawe, wat veral bekend is van wee hul deeglike broeisorg. Die nes word deur albei ouers gebou, en die ouer voëls is hiermee veel behendiger as die jongeres. Dit dui daarop dat hulle deur ervaring leer. Omdat die kuikens vroeg in die lente uitbroei wanneer dit nog koud is, word die nes goed uitgevoer. Die kuikens bly sowat 40 dae lank in die nes en word in die tyd uitstekend versorg deur hul ouers.
Hulle drink uit hul ouers se snawels en word selfs "gebad" met water uit die volwasse voëls se borsvere wat vooraf natgemaak word. Die pare bly ook buite die broeiseisoen bymekaar, terwyl die jong voëls wat nog nie geslagsryp is nie, groepe vorm. Subspesies van die gewone raaf kom oor die hele Noordelike Halfrond voor, terwyl sommige as afsonderlike spesies beskou word. In Suider-Afrika word die withalskraai of withalsraaf (''Corvus albicollis'') aangetref. Hy is met ʼn lengte van sowat 52 cm die grootste
van die 3 Suider-Afrikaanse kraaispesies en kan maklik aan die breë wit kraag aan die agterkant van die nek herken word. Die witnekkraai kom volop voor in die suidelike en noordoostelike bergagtige gebiede en word dikwels tussen aasvoëls by karkasse gesien. Die ander egte kraaie is kleiner maar oorwegend swart. Baie bekend in Suid-Afrika is die witborskraai of bontkraai (''Corvus albus''), wat 'n wit bors en 'n breë wit kraag aan die agterkant van die nek het. Hy kan geleer word om te praat. Die ander plaaslike spesie is die blinkswart swartkraai (''Corvus eapensis''). Albei die spesies word dwarsdeur Suider-Afrika aangetref, behalwe in die besonder droë gebiede. Die mannetjies en wyfies vorm pare en die jong voëls vorm net soos jong rawe groepe. In Europa is ook die roek (''Corvus frugilegus'') en die kerkkraai (''Corvus monedula'') baie bekend. Die roek broei in kolonies, by voorkeur hoog op in groot bome. Die kerkkraai broei in hol boomstamme, skoorstene en ander geskikte holtes en kan baie mak word. Bergkraaie vorm 'n aparte genus (''Pyrrhocorax'') waaronder die Alpekraai (''Pyrrhocorax pyrrhocorax'') en die Alpekerkkraai (''Pyrrhocorax graculus'') geklassifiseer word. Hulle kom in die bergagtige gebiede van [[Europa]] en [[Asië]] en in die [[Atlasgebergte]] in [[Afrika]] voor. Die Alpekraai baat veral wat voedsel betref by die toeristebedryf in die Alpe deurdat hy die toeriste se toebroodjies eet. Die Alpekraai word egter deur uitwissing bedreig, onder meer deur die toenemende bedrywighede van die mens, wat sy rus versteur.
== Spotvoëls ==
Die bont spotvoëls is veral in Suid-Amerika en Suidoos-Asië besonder helderkleurig. Van die mooistes is die groen kitta (''Citta chinensis''), wat in die Suid-Asiatiese bergland aangetref word, en die turkoois spotvoël (''Cyanolya viridicyana'') in die Andesgebergte. Die bekendste Europese verteenwoordiger is die Vlaamse spotvoël (''Garrulus glandarius''), waarvan talryke subspesies van [[Ierland]] tot in [[Japan]] voorkom. In die herfs vreet hy hoofsaaklik akkers en begrawe ʼn voorraad daarvan in die grond.
Aangesien die spotvoël selde akkers uit sy voorraad vreet, kan dit in die grond ontkiem en daar is al bewys dat die spotvoël 'n belangrike bydrae lewer tot die verspreiding van eikebome in 'n woud. In Noord-Amerika kom verskeie verwante van die Vlaamse spotvoël voor, byvoorbeeld die blou spotvoël (''Cyanocitta cristata''), wat selfs algemeen in groot stede voorkom. In die naaldwoudsone van [[Noord-Eurasië]] word die taiga- of ongelukspotvoël (''Perisoreus infaustus'') aangetref. Vroeër is gemeen dat hy 'n voorbode van onheil is.
'n Ander voel wat baie bekend is in Europa is die ekster (''Pica pica''). Dit is 'n opvallende voel wat in die uiteenlopendste milieus aangetref word. In [[Suid-Europa]] is hy die gasheer van die kuifkoekoek (''Clamator glandarius''), wat sy eiers in die ekster se nes lê. Nou verwant aan die Europese ekster is die kleiner geelbek-ekster (''Pica nuttallii'') van Kalifornië. Uit fossielvondste word afgelei dat albei spesies al tydens die Pleistoseen ontwikkel het. Die meeste ander spesies het pas na die laaste [[Ystyd]] vanweë geografiese isolasie ontstaan.
Die blou ekster (''Cyanopica cyanus'') bly vir voëlkundiges ʼn raaisel vanweë sy eienaardige verspreidingsgebied. Een van die 9 subspesies kom in Suid-Spanje en Suid-Portugal voor, terwyl die res in Oos-China en Japan lewe. In die hele tussenliggende gebied word die voel nêrens aangetref nie.
Wetenskaplikes het die moontlikheid uitgesluit dat die voël deur die mens versprei is, en dit is ook onwaarskynlik dat 'n groep voëls getrek het aangesien die blou ekster baie "huisvas" is en geen treklus toon nie. Die enigste verklaring vir die onderbroke verspreidingsgebied is dat dit oorspronklik een aaneenlopende gebied was en dat die voel in die tussen liggende gebied uitgesterf het.
== Kraaie wat in Suid-Afrika voorkom ==
Line 42 ⟶ 68:
== Bronnelys ==
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409567 band
* [[Newman se Voëls van Suider-Afrika]]
| |||