Steenkool: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
AFM (besprekings | bydraes) |
Inligting bygewerk |
||
Lyn 5:
As gevolg van die stygende hitte en druk, het dooie plantemateriaal [[veen]] gevorm. Die veen het ligniet ([[bruinkool]]) geword. Dit het verhard en eers bitumineuse steenkool gevorm voordat energieryke antrasiet uiteindelik ontstaan het. Hoe groter die hitte en druk, hoe hoër is die persentasie suiwer [[koolstof]] in die steenkool. Veen het 'n koolstofinhoud van ongeveer 60% en 'n energiewaarde van minder as 14 MJ per [[kilogram]], terwyl [[antrasiet]] 'n koolstofinhoud van 94% en 'n energiewaarde van meer as 30 MJ per kilogram het.
== Vorming en petrografie ==
Steenkool is 'n organiese afsettingsgesteente wat uit die omsetting van plantaardige materiaal ontstaan. Die suiwerheid daarvan word bepaal deur die konsentrasie van die materiaal in die verskillende aardlae. Dit gebeur byvoorbeeld dikwels dat sand en [[klei]] saam met die plantmateriaal saamgepers word, wat na verbranding as vorm. Inkoling (proses van steenkoolvorming) het veral tydens die Bo-Karboon (ongeveer 300 miljoen jaar gelede) en die [[Tersiêr]] (ongeveer 40 miljoen jaar gelede) plaasgevind.
Die versamelde plantmassas uit die Tersiêr het nog nie steenkool gevorm nie, maar wel bruinkool. Steenkoolvorming het veral in 3 omgewings plaasgevind, naamlik in kusmoerasse, riviermoerasse en binnelandse veengebiede. Die steenkool in die kusmoerasse is gevorm tydens periodieke oorstromings deur die see, waarby massas plante onder sand en klei begrawe is. By riviermoerasse het die plant materiaalversameling plaasgevind deur die verskuiwing van rivierbeddings en in die binnelandse veengebiede het die steenkoolvorming in swak. gedreineerde grond plaasgevind.
=== Petrografie ===
Die elementêre mikroskopiese bestanddele van steenkool staan bekend as maserale. Dit word ingedeel in aktiewe maserale met die groepname vitriniet (waaronder kolliniet en [[teliniet]]) en [[eksiniet]] ([[alginiet]], [[sporiniet]] en [[resiniet]]), en onaktiewe maserale met die groepnaam inertiniet (fusiniet, makriniet en mikriniet). 'n Belangrike maseraal is byvoorbeeld [[kolliniet]], 'n struktuurlose, kolloïdale stof wat ontstaan deur die polimerisasie (kettingvorming) van [[Ligniet|lignien]].
Dit vorm [[vitriet]] (glanskool), wat uit byvoorbeeld veengebiede afkomstig is. Dit het 'n hoe glans, maar is bros en kom slegs in klein brokkies voor. Vitriet word onder meer vir die bereiding van kooks gebruik. Duriet (matkool) is afkomstig uit moerasse en is dikwels afwisselend glansend en mat. Daarom staan dit ook as streepkool bekend. Dit bevat vlugtige bestanddele soos metaan en brand daarom redelik maklik.
[[Fusiet]] (roetkool) het 'n gedeeltelik sigbare houtstruktuur en is bros en dof. Dit is nie geskik vir kooks nie, maar het 'n redelike warmtewaarde en kan vir verhitting gebruik word. Na gelang van die stadium van steenkoolvorming word steenkool oor die algemeen in die volgende groepe ingedeel:
- [[Veen]], 'n bruin kool wat ongeveer 60 % [[koolstof]] (C) bevat.
- [[Bruinkool]], wat donkerbruin tot swart is en 60 tot 80 % C bevat.
- Steenkool, wat swart is en dikwels nog herkenbare plantreste bevat, met 70 tot 90 % C.
- [[Antrasiet]], waarin plantreste nie meer herken kan word nie, met 90 tot 100 % C.
- [[Grafiet]], wat 100 % C bevat.
== Ontginning ==
Daar is twee soorte steenkoolmyne: die oopgroefmyn, en die [[mynskag]]. Dagmynbou (die oop myn) is geskik vir oppervlaklae waar die deklaag grond en rots eenvoudig weggeskraap kan word om die steenkool te bereik. Waar steenkoollae dieper geleë is, moet 'n skag gegrawe word. Moderne [[masjien]]e vergemaklik die taak van die mynwerkers. Reuse-aardbore boor in die blootgelegde steenkoollaag en gooi tonne steenkool op 'n vervoerband agter die boor.
Terwyl die boormasjien vorder, word die dak ondersteun deur hidrouliese mynstutte wat hulle outomaties aanpas by die vrag wat hulle moet dra. Vroeër het oop myne die landskap ontsier, maar vandag grawe meganiese grawers die steenkool uit, terwyl groot meganiese skopgrawe die bogrond terugplaas sodat die landskap weer gou kan herstel. == Steenkoolprodukte ==
Line 16 ⟶ 40:
== Bronne ==
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409672, volume 26, bl. 165, 166
{{Wikt|steenkool}}
{{Verwysings}}
| |||