Lama (dier): Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Robot voeg by: Kategorie:Vee |
+ Taksoboks & Eksterne skakels |
||
Lyn 1:
{{Taksoboks
Saam met kamele vorm '''lamas''' (genus ''Lama'') die soogdierinfraorde [[Eeltpotiges]] (''Tylopoda''). Die habitat van hierdie kameelagtige diere is beperk tot Suid-Amerika. In teenstelling met kamele, wat aangepas is by 'n lewe in plat woestyngebiede, kom lamas hoofsaaklik in bergagtige streke voor. Hulle is kleiner as kamele en het geen bulte nie. ▼
| name = Lama
| image = Llama lying down.jpg
| status = DOM
| image_width = 250px
| regnum = [[Animalia]]
| phylum = [[Chordata]]
| classis = [[Mammalia]]
| ordo = [[Artiodactyla]]
| familia = [[Camelidae]]
| subfamilia = [[Camelinae]]
| tribus = [[Lamini]]
| genus = [[Lama (genus)|Lama]]
| species = '''L. glama'''
| species_authority = [[Carlos Linneo|Linnaeus]], 1758
| synonyms = ''Lama peruana''
| range_map = Lama glama Vicugna pacos range.png
| range_map_caption = Verspreiding van beide die gedomestikeerde lama en die alpakkas<ref>{{en}} Daniel W. Gade, Nature and culture in the Andes, Madison, University of Wisconsin Press, 1999, bl. 104</ref>
}}
▲Saam met [[Kameel|kamele]] vorm '''lamas''' (genus ''Lama'') die soogdierinfraorde [[Eeltpotiges]] (''Tylopoda''). Die habitat van hierdie [[kameelagtige]] diere is beperk tot [[Suid-Amerika]]. In teenstelling met kamele, wat aangepas is by 'n lewe in plat woestyngebiede, kom lamas hoofsaaklik in bergagtige streke voor. Hulle is kleiner as kamele en het geen bulte nie.
Die kussings onder die tone is nie breed nie, maar smal en beweeglik sodat die diere 'n goeie houvas op rotsagtige en ongelyke terreine kan hê. Intensiewe jag is op die diere gemaak ter wille van hul kosbare wol en die oorblywende lamaspesies word deur uitwissing bedreig.
== Klassifikasie en liggaamsbou ==
[[Lêer:Lama glama 10zz.jpg|duimnael|
Lamas (genus ''Lama'') word beskou as die kamele van die [[Nuwe Wêreld]]. Terwyl egte kamele vroeër van [[Afrika]] na [[Asië]] versprei het, het die voorouers van die lama na Suid-Amerika uitgewyk, waar daar vandag nog twee wilde spesies voorkom: die guanaco (''Lama guanicoe'') en die vikoenja (''Lama vicugna''). Laasgenoemde spesie is ietwat kleiner en skraler van bou as die guanaco, en leef hoofsaaklik op die sogenaamde Alpeplato (''punas'') van die Andes.
Die belangrikste verskil tussen kamele en lamas is dat laasgenoemde geen vetbulte op die rug het nie. Die lama se vag is ruig en wollerig, bruinrooi op die rug en wit op die pens. Die kort, breë stert is aan die onderkant byna kaal en meestal effens gekrul. Die pote is lank met smal, beweeglike soolkussings onder die voet, wat meebring dat die dier selfs op klipperige grond of onbegaanbare bergpaadjies met gemak kan beweeg. Lamas is planteters wat hoofsaaklik van gras, kruidagtige gewasse en mos lewe. Hulle kan hulle uitstekend aanpas by droogtetoestande en lek graag aan southoudende rotse.
== Lewenswyse ==
Sowel die guanaco's as die vikoenjas is kuddediere. Behalwe kuddes, wat bestaan uit
Bloedige gevegte vind soms tussen die hingste plaas, en die diere verwond mekaar met hul skerp, haakvormige tande. Die groot wedywering tussen hingste wat
Na 'n draagtyd van ongeveer
== Temming ==
Lamas was al in die ou Inkaryk die belangrikste huisdiere. Hoewel die wilde guanaco's eers
Dit het uiteindelik gelei tot kuddes mak guanaco's. Die mak lama (''Lama guanicoe glama'') dateer uit hierdie tyd. Die verskille tussen die mak lama en sy oorspronklike, wilde voorouers is nie baie opmerklik nie en is hoofsaaklik beperk tot die samestelling van die vag. Die vag van die mak lama toon verskeie kleurvariasies. Benewens swart, bruin en wit diere kom daar ook bont lamas voor. Benewens sy nut as pakdier is die lama ook 'n belangrike verskaffer van [[wol]], velle en vleis.
Veral die wol van die alpakkabok (''Lama guanicoe pacos'') is van 'n hoë gehalte. Die vag word in die lente so lank dat die hare tot byna op die grond hang. Die alpakkawol is deur die Inkas beskou as 'n uitsonderlik kosbare materiaal wat alleen deur vorste en howelinge gedra kon word. Daar bestaan meningsverskil oor die presiese stamverwantskap tussen die lama en die alpakkabok. Aanvanklik is gemeen dat die guanaco die voorvader was van die lama en die vikoenja die voorvader van die [[alpakkabok]]. Deur middel van eksperimente is vasgestel dat afstammelinge van die kruising tussen lamas en alpakkabokke nie steriel is nie, wat daarop dui dat hulle tot een spesie behoort.
== Bedreiging ==
Vroeër het albei wilde lama-spesies volop in die weste en suide van Suid-Amerika voorgekom. Buiten in die hoë berge, waar hulle tot aan die sneeugrens geleef het, het die diere ook die grasvlaktes steppe en halfwoestyne in die laagland bewoon.
In al die Suid-Amerikaanse lands word die lamas tans egter ernstig bedreig. In [[Argentinië]] word op jong guanaco-vullens jag gemaak ter wille van die vel, wat tot allerlei snuisterye verwerk word. Die meeste vullens oorleef nie eens vyf dae nie. In [[Ecuador]] word die lama nou by wet beskerm. Die vikoenja word nog meer bedreig en in die meeste streke is die diersoort byna geheel en al uitgeroei.
Slegs in [[Peru]] en [[Bolivië]] word nog onderskeidelik 10
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
== Bronne ==
* [[Wêreldspektrum]], 1982, ISBN
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|Lama glama|Lama}}
{{Wikispecies-inlyn|Lama glama}}
* {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/animal/llama|title=Llama|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=21 Augustus 2019}}
[[Kategorie:Kameelagtiges]]
| |||