Javaanse tier: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
No edit summary
proeflees en taalverbeteringe
Lyn 76:
Die eerste beskrywings van die subspesies is egter gegrond op slegs 'n paar individue, sonder om rekening te hou met die natuurlike morfologiese variasie onder die eksemplare van dieselfde spesie.<ref name="phylogeography" />
 
Verskillende indelings het die neiging om die aantal subspesies te verminder en die vastelandtiere (Siberiese, Bengaalse, Maleisiese, Suid-SjineseChinese en IndosjineseIndochinese en Kaspiese tiere) van die eilandtiere (Javaanse, Balinese en Soematraanse tiere) te onderskei.<ref name="Picq1">{{fr}} Pascal Picq et François Savigny. ''Les tigres'', Évreux, Odile Jacob, octobre 2004, bl. 44-55 (ISBN 2-7381-1342-7)</ref><ref name="Riding1" />
 
In 2006 doen Mazak en Groves aan die hand omdat die Soematraanse tier en die Javaanse tier vanaf subspesie op te skuifopgeskuif en tot spesie te verklaar word (''Panthera sumatrae'' en ''Panthera sondaica'' onderskeidelik), volgens 'n ondersoek op grond van diesy skedelafmetings. Die Balinese tier word verder ook voorgestel as die subspesie van die Javaanse tier (''Panthera sondaica balica'').<ref name="mazak06" /> Die Javaanse tier word egter oor die algemeen as 'n tiersubspesie beskou.<ref name="UICN">{{en}} [[IUBN]] : [http://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/41681 ''Panthera tigris'' ssp. ''sondaica''] (Temminck, 1844) [http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http%3A%2F%2Fwww.iucnredlist.org%2Fapps%2Fredlist%2Fdetails%2F41681 argief].</ref>
 
=== Voorkoms op Java in die voorgeskiedenis ===
Die eerste tierfossiele op Java is meer as 'n miljoen jaar oud. Diverse vorme volg op mekaar: ''Panthera tigris oxygnatha'', ''P. t. trinilensis'' en dan ''P. t. soloensis''.<ref name="Frontiers37">{{en}} Peter Boomgaard. 2001. ''Frontiers of Fear : Tigers and People in the Malay World, 1600–1950'', Yale University, bl. 37 (ISBN 978-0-300-12759-1)</ref> Navorsing in 2014 gegrond op die ontleding van drie molekulêre merkers van 134 verskillende eksemplare, skat dat die laaste gemeenskaplike voorsaat van alle tiersubspesies êrens tussen 72 000 tot 108 000 jaar gelede voorgekom het. Dit is laat vergeleke met die ander katsoorte van die genus ''Panthera''.<ref name="phylogeography" />
 
Die eerste spoor van die moderne Javaanse tier dateer 80 000 jaar voor 1950 (d.w.s. ''Before Present'', die eenheid by [[radiometriese datering]]). Die fossiele word talryker tydens die Mesolitikum (10 000 tot 50 000 jaar voor 1950), toe die eiland Java nie so digbebos was soos tans nie. Volgens Peter Boomgaard sou die aantal tiere in die Neolitikum (5 000 tot 3 000 jaar voor 1950) waarskynlik begin afneem het namate die bosgebied begin uitbrei en al hoe digter begin word het. Die tier is 'n roofdier wat ruimte soek, oop bosse of selfs die bosrande verkies. Die oerwoud van Java is 'n baie digte en geslote omgewing wat beweging vir 'n groot kat bemoeilik en daarom onherbergsaam is. Andersins kon die mens reeds op die eiland aangekom het en onder die tiere begin afmaai het.<ref name="Frontiers37" />
Andersins kon die mens reeds op die eiland aangekom het en onder die tiere begin afmaai het.<ref name="Frontiers37" />
 
Wat die kontak tussen die Javaanse en Balinese tier betref: dit is moontlik dat die tiere die vlak Straat Bali kon oorsteek wat die twee eilande skei en by die smalste punt net meer as twee kilometer breed is. Dergelike oortogte is moontlik, en getuienisse wil dit ook so hê, maar dit kon nog nooit bewys word nie.<ref name="Frontiers17">{{en}} Peter Boomgaard. 2001. ''Frontiers of Fear : Tigers and People in the Malay World, 1600–1950'', Yale University, bl. 17 (ISBN 978-0-300-12759-1)</ref>
Line 91 ⟶ 90:
=== Stand tot en met die 20ste eeu ===
[[Lêer:COLLECTIE TROPENMUSEUM Een groep mannen en kinderen poseert bij een pas geschoten tijger te Malingping in Bantam West-Java TMnr 10006636.jpg|duimnael|links|'n Groep mans en kinders poseer by 'n pasgeskiete tier te Malingping in Bantam, Wes-Java (1941)]]
Aan die einde van die 18de eeu kom die tiere nog oor 'n baie groot deel van die eiland Java nog voor.<ref name="seidensticker1987">{{en}} John Seidensticker, R. L. Tilson (ed.) et U. S. Seal (ed.). 1987. ''Tigers of the World: the biology, biopolitics, management, and conservation of an endangered species''. New Jersey: Noyes Publications, bl. 1–8. ([https://books.google.com/books?id=YdC-wfyZwZEC skakel] [http://archive.wikiwix.com/cache/?url=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DYdC-wfyZwZEC argief]), « Bearing Witness: Observations on the Extinction of ''Panthera tigris balica'' and ''Panthera tigris sondaica'' »</ref><ref name="Riding18" /> In 1822 was die tiere op Oos-Java tussen Panarukan en Banyuwangi so talryk, dat hulle 'n gevaar vir die vee begin inhou het.<ref name="AFS54-192">{{en}} Robert Wessing. 1995. The Last Tiger in East Java: Symbolic Continuity in Ecological Change. ''Asian Folklore Studies'', 54(2), bl. 192 ([https://www.jstor.org/stable/1178941 skakel] [http://archive.wikiwix.com/cache/?url=https%3A%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F1178941 argief])</ref> Die ontbossing begin teen die middel van die 19de eeu soos duisende boere op Sentraal-Java en Madura begin rondtrek het. Gou word die hulpbronne en die wild deur die mens uitgeput: die tier begin uit hongernood die mens se vee aanval.<ref name="AFS54-193">{{en}} Robert Wessing. 1995. The Last Tiger in East Java: Symbolic Continuity in Ecological Change. ''Asian Folklore Studies'', 54(2), bl. 193 ([https://www.jstor.org/stable/1178941 skakel] [http://archive.wikiwix.com/cache/?url=https%3A%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F1178941 argief])</ref>
 
Die navorser Peter Boomgaard het ongeveer dertig beweerde tieraanvalle tussen 1633 en 196871968<ref name="Frontiers39">{{en}} Peter Boomgaard. 2001. ''Frontiers of Fear : Tigers and People in the Malay World, 1600–1950'', Yale University, bl. 39 (ISBN 978-0-300-12759-1)</ref> en veertig voorvalle tussen 1812 en 1869 opgeteken.<ref name="Frontiers40">{{en}} Peter Boomgaard. 2001. ''Frontiers of Fear : Tigers and People in the Malay World, 1600–1950'', Yale University, bl. 40 (ISBN 978-0-300-12759-1)</ref> Die gebrek aan gegewens uit die 18de eeu kan moontlik toegeskryf word aan 1) die konsentrasie getuienisse rondom die stad Batavia (tans Jakarta), die weinige belangstelling in hierdie stadspraatjies en laastens is daar in hierdie tydperk ook geen ''Daghregister'' bygehou nie. By nadere ondersoek blyk dit party verhale is pure herhaling, letterdiewery of is op so 'n wyse ingekleur om die belangstelling van die publiek te behou. Tog wil dit uit die verhale voorkom of die meeste slagoffers mans is wat buitenshuis werk, soos posbodes of die jongste en onbehoedsame aankomelinge (ongeskoolde arbeiders).<ref name="Frontiers42">{{en}} Peter Boomgaard. 2001. ''Frontiers of Fear : Tigers and People in the Malay World, 1600–1950'', Yale University, bl. 42-43 (ISBN 978-0-300-12759-1)</ref> Omstreeks 1850 beskou die Javane op die platteland die tier as 'n vloek.<ref name="seidensticker1987" /> Party arbeiders weier volstrek om in die suikerriet-, rubber-, tabak- of koffieplantasies te gaan werk, uit vrees om aangeval te word.<ref name="Frontiers48">{{en}} Peter Boomgaard. 2001. ''Frontiers of Fear : Tigers and People in the Malay World, 1600–1950'', Yale University, bl. 48(ISBN 978-0-300-12759-1)</ref> Reisigers loop voortaan ook bewapendgewapend rond, sou die tier onverwags toeslaan.<ref name="Frontiers42" /> Die Javaanse tier val ook vee aan en noop party erg kwesbare en afgeleë dorpies om versperrings op te rig, of om in 'n spookdorp te verander.<ref name="Frontiers46">{{en}} Peter Boomgaard. 2001. ''Frontiers of Fear : Tigers and People in the Malay World, 1600–1950'', Yale University, bl. 46 (ISBN 978-0-300-12759-1)</ref> Die aanvalle was tydens en aan die einde van die moeson op sy meeste.<ref name="Frontiers45">{{en}} Peter Boomgaard. 2001. ''Frontiers of Fear : Tigers and People in the Malay World, 1600–1950'', Yale University, bl. 45 (ISBN 978-0-300-12759-1)</ref>
 
Volgens Peter Boomgaard is dit nodig om nugter al hierdie verhale te bekyk; die tier word dikwels onnodig die sondebok gemaak om die verdwyning van vee of ontheemding van bevolkingsgroepe te verklaar.<ref name="Frontiers49">{{en}} Peter Boomgaard. 2001. ''Frontiers of Fear : Tigers and People in the Malay World, 1600–1950'', Yale University, bl. 49 (ISBN 978-0-300-12759-1)</ref> Die voorval van die tier van Caringin was 'n twispunt wat lank in die Nederlandse parlement bespreek is – die inwoners van die dorpie Caringin (wat verbrand-en-verbou-landbou beoefen het) moes glo noodgedwonge hul huise verlaat voor 'n mensvretertier; in die werklikheid het hulle waarskynlik na die verlate ryslande toe getrek.<ref name="Frontiers47">{{en}} Peter Boomgaard. 2001. ''Frontiers of Fear : Tigers and People in the Malay World, 1600–1950'', Yale University, bl. 47 (ISBN 978-0-300-12759-1)</ref> Die arbeiders sou op dieselfde manier die tier bloot as voorwendselverskoning kon gebruik elke keer as hulle nie in die plantasies wou gaan werk nie.<ref name="Frontiers49" /> Net so het die gesegde "tiervervuilde bos" in die volksmond ontstaan; dit word soos 'n epiteton (vaste uitdrukking) gebruik om na 'n ongerepte en dunbevolkte bos te verwys.<ref name="Frontiers49" />
 
Toe die Javaanse tier eers die dorpe begin binnegaan, het die tradisionele beeld van die dier by die inwoners ingrypend verander. Die regering gee in 1822 die jagters opdrag om die tiere van kant te maak.<ref name="AFS54-193" /> Na raming word daar tussen 1830 en 1860 jaarliks ongeveer 1 250 tiere en luiperds op Java gedood. Die Javaanse tiere was op hul beurt weer die doodsoorsaak van 120 mensesterftes per jaar in 1860 en 30 sterftes per jaar teen die eeuwending (die jare 1900).<ref name="bertrand145">{{fr}}Romain Bertrand, « Tigres-rois et tigres-garous : Les dimensions félines du répertoire mystique du politique à Java (XVIIe siècle av. J.-C.-XXe siècle) », dans Paul Bacot, Éric Baratay, Denis Barbet, Olivier Faure, Jean-Luc Mayaud (dir.), ''L'animal en politique'', Éditions L'Harmattan, coll. « Logiques Politiques », 1er septembre 2003, (ISBN 9782296333659 et ISBN 9782747550420), bl. 145-148.</ref>
Line 101 ⟶ 100:
=== Ontbossing en gevolge ===
[[Lêer:COLLECTIE TROPENMUSEUM Hevea op de rubberplantage Pasir Ajoenan TMnr 60016576.jpg|duimnael|Die ontbossing en aanplanting van rubberplantasies het aansienlik bygedra tot die habitatsverlies van die Javaanse tier. Hierdie foto is vroeg in die 20ste eeu geneem te Pasir Ajoenan, Wes-Java.]]
Teen die aanvang van die 20ste eeu wordis die eiland Java bevolk deur 28 miljoen mense bevolk. Die jaarlikse rysproduksie is nie genoeg om die toekomstige geslagte te onderhou nie. Die landbougrond word binne 15 jaar met 150% vergroot. Tussen 1938 en 1975 het die woudbedekking op die eiland gekrimp vanaf 38% tot 8%, terwyl die Javaanse mensebevolking tot 85 miljoen toegeneem het.<ref name="seidensticker1986" /> Vanaf die aanvang van die 20ste eeu word orals op die eiland kiaatbosse (''Tectona grandis''), koffie en rubberbome (''Hevea brasiliensis'')<ref name="seidensticker1987" /> aangeplant, behalwe in die mees afgeleë en onbereikbare gebiede – waar die tier hom al hoe dieper en dieper in die onherbergsame dele van die land intrek.<ref name="savigny22">{{fr}} Pascal Picq et François Savigny. ''Les tigres'', Évreux, Odile Jacob, octobre 2004, bl. 22 (ISBN 2-7381-1342-7)</ref><ref name="Riding18" /> Die tier is sedert die 1940's oor 'n groot gebied van die eiland reeds uitgesterf<ref name="CSG">{{en}} [http://www.catsg.org/catsgportal/cat-website/catfolk/tiger-14.htm ''Javan Tiger Panthera tigris sondaica''] [http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http%3A%2F%2Fwww.catsg.org%2Fcatsgportal%2Fcat-website%2Fcatfolk%2Ftiger-14.htm argief], Cat Specialist Group (toegang: 19 Maart 2014).</ref> – daar word nog op so 200 tot 300 tiere geraam wat oorgebly het.<ref name="AFS54-193" />
 
In die jare 1960 word die vernaamste prooidier van die Javaanse tier, die Javaanse hert (''Rusa timorensis''), platgetrek deur siekte.<ref name="seidensticker1987" /> Om sake nog te vererger is staatsprogramme van stapel gestuur om die wildevarke [wat ook deel van die tier se dieet uitmaak] as pesdier op grootskaal te vergiftig.<ref name="Riding18" /> Ná die 30 Septemberbeweging en die daaropvolgende menseslagting van 1965–66 in Indonesië, versteek die gewapende groepe hulle in die reservate en dood van die laaste tiere.<ref name="seidensticker1987" />
 
Bo en behalwe deurweens jag, die verdwyning van die tier se vernaamste prooidiere, en habitatverlies deur die oorgang van die biotoop (van oerwoud na produksiebosse), kan dieselfde bevolkingstal herbivore van weleer nie weer teruggebring word nie. Die gebrek aan kreupelbos op die grond maak die omgewing wel gunstig vir aapsoorte (primate), maar nie vir die wildevarke en veral die herte nie. Slegs die kleinste spesies, soos die [[moentjak]], kan hier oorleef. Die Javaanse tier moet ook om die middelgrootte en klein prooisoorte met die Javaanse luiperd (''Panthera pardus melas'') meeding. Die luiperd is veel beter by die omgewing aangepas:<ref name="savigny22" /> hierdie is 'n sprekende voorbeeld van ''wedersydse uitsluiting'', aangesien twee roofdiere nie oor die lange duur dieselfde ekologiese nis kan deel nie.<ref name="savigny110">{{fr}} Pascal Picq et François Savigny. ''Les tigres'', Évreux, Odile Jacob, octobre 2004, bl. 110 (ISBN 2-7381-1342-7)</ref>
 
=== Die laaste waarnemings in die 1970's ===