Franse Rewolusie: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k Wysigings deur 41.13.104.168 teruggerol na laaste weergawe deur KabouterBot Etiket: Terugrol |
Inligting bygewerk |
||
Lyn 1:
[[Lêer:Cruikshank - The Radical's Arms.png|duimnael|Spotprent oor die Franse Rewolusie]]
Die term '''Franse Rewolusie''' verwys na die tydperk tussen [[14 Julie]] [[1789]] en [[9 November]] [[1799]] in [[Frankryk]] toe Republikeinse magte die absolute monargie afgeskaf het. Die oorgang in 'n republikeinse staatsvorm, die Eerste Franse Republiek, het gepaard gegaan met die skeiding van staat en kerk, die afkondiging van talle regte soos die reg op persoonlike vryheid, pers- en meningsvryheid en die gelykheid van alle burgers voor die wet.
Met die beginsel van die volksoewereiniteit is 'n grondwet met regspligte waaraan die staat moes voldoen, 'n onafhanklike regstelsel, algemene stemreg, regverdige belastingwetgewing, beroepsvryheid en ander regte ingevoer.
Die rewolusionêre tydperk in Frankryk is egter ook gekenmerk deur willekeurige geweld, wat in die terreur onder [[Maximilien Robespierre]] 'n bloedige hoogtepunt bereik het. Hoewel die republikeinse staatsvorm in Frankryk eers in [[1871]] gevestig is, was die Franse Rewolusie een van die ingrypendste historiese omwentelings, nie net vir Frankryk en [[Europa]] nie, maar die hele wêreld. Die verreikende gevolge wat dit vir die Westerse beskawing ingehou het, lê ingekerf op menige terreine wat wissel van die staatkundige tot die maatskaplike en ideologiese.
== Oogmerke ==
Die doel van die rewolusionêre beweging van [[1789]] was om die ou stelsel van [[feodalisme]], [[absolutisme]] en die daarmee gepaardgaande klasseverskille omver te werp. Die rewolusionêre se leuse was: "Vryheid, gelykheid, broederskap" (Frans: ''[[Liberté, égalité, fraternité]]''). Die Amerikaanse Rewolusie, die onafhanklikverklaring van die veertien kolonies as die [[Verenigde State van Amerika]] (1776) en die Amerikaanse [[Verklaring van Menseregte]] het as 'n belangrike voorbeeld gedien vir die Franse Verklaring van Menseregte van 1789.
== Voor die rewolusie ==
Lyn 35:
Dit is veral die welgestelde [[bourgeoisie]] wat in die laaste fase van die rewolusie 'n einde aan die chaotiese toestande wil maak. Met 'n staatsgreep op [[9 November]] 1799 beëindig generaal [[Napoléon Bonaparte]] die rewolusionêre tydperk en verklaar homself tot eerste konsul en staatshoof.
== Die bestorming van die bastille ==
In sy wanhoop het Lodewyk besluit om op [[5 Mei]] [[1789]] die Franse Parlement, wat as die State-Generaal bekend gestaan het, byeen te roep. In hierdie liggaam het die gewone volk ook verteenwoordigers gehad, maar die State-Generaal het in 175 jaar nie een keer vergader nie. Hieroor het die volk baie opgewonde geraak, want hulle het gehoop dat hervorminge spoedig sou kom. Maar die tyd het omgegaan en niks het gebeur nie. Die volk was ontnugter.
Die Derde Stand (die middel – en laer klasse) neem op [[20 Junie]] [[1789]] 'n eed dat hulle nie sou verdaag voordat hervorminge gewaarborg word nie. Die koning antwoord hulle deur te beveel dat hulle die saal dadelik moet verlaat, en deur Necker, sy mees gemagtigde en toegeeflikste minister, te ontslaan. Die mense van [[Parys]] was woedend. Hulle gryp die wapens van die militêre kaserne en marsjeer na die [[Bastille (kasteel)|Bastille]], die gehate fort-tronk van Parys, waar hulle geglo het baie onskuldige politieke en ander gevangenes aangehou is.
Die tronkgoewerneur word oorgehaal om oor te gee. Mal van opwinding stroom die gepeupel die gebou binne, vermoor die wagte en ontset die handjievol gevangenes. Toe rig hulle hul woede teen die gebou self en maak dit met die grond gelyk.
== Die eerste jare ==
Die Franse Revolusie het eindelik aan die Derde Stand mag gegee. Aanvanklik het sake betreklik ordelik en vreedsaam verloop. Die sagmoedige koning was nie juis ongewild nie en hy het selfs ingestem om die driekleur-kokarde te dra, die simbool van die Revolusie. Die State-Generaal, wat vandag die Nasionale Vergadering genoem word, het voortgegaan om te vergader en het selfs onder die wyse en gematigde invloed van graaf Mirabeau 'n aantal hervorminge geproklameer wat die Franse volk alles gegee het wat hul wou hê.
'n Maand nadat die Bastille bestorm is, het die Nasionale Vergadering alle feodale regte en voorregte van die adelstand herroep. Kort hierna reik hulle 'n Deklarasie van Menseregte uit, wat o.m. verklaar dat alle mense gelyk is en dat die wil van die volk die hoogste gesag is. Indien die Franse Revolusie hier sou opgehou het, sou veel bereik gewees het. Maar ongelukkig het slegte tye voorgelê. In Oktober [[1789]] het die Franse gepeupel weer losgebreek.
Gedryf deur honger en deur kwaadwillige gerugte opgestook, marsjeer 'n klomp vroue na Versailles, waar die koning sy paleis had. Voor Lafayette hulle kon keer, het hulle ingebreek, en alleen die belofte dat die koning en koningin hulle na [[Parys]] sou vergesel, het hulle tevrede gestel. In die daaropvolgende jare berei die Nasionale Vergadering die nuwe grondwet voor. Dit was nie voor die somer van 1791 dat dinge ernstig verkeerd begin loop het nie. Eers het die groot [[Mirabeau]] gesterf. Toe probeer die koning om uit die land te vlug, maar sy koets word voorgekeer, en hy en sy gesin moet na Parys terugkeer.
== Die revolusie is ook in Suid-Afrika gevoel ==
Die idees van die Franse Revolusie het oor die hele beskaafde wêreld versprei en in baie lande het die onderdruktes in opstand gekom teen die outokratiese regerings. Ook in ons land was die burgers nie meer tevrede met die despotiese en onsimpatieke regering van die Nederlands [[Verenigde Oos-Indiese Kompanjie|Oos-lndiese Kompanjie]] nie en in [[1795]] het die burgers van [[Swellendam]] en [[Graaff-Reinet]] hulself onafhanklik van die bestuur van die Kompanjie verklaar, hoewel hul trou aan die Republiek Nederland gesweer het. Na 'n paar maande is die Kaapse Owerheid weer erken.
== Die skrikbewind ==
Teen die einde van [[1791]] was die mag besig om uit die hande van die gematigdes na die van die uiterste oproermakers te gly. Die belangrikste van hulle was 'n politieke groep wat as die Jakobyne bekend gestaan het. Die Nasionale Vergadering is ontbind en die Wetgewende Vergadering het sy plek geneem. In April [[1792]] word oorlog teen Oostenryk verklaar. Die posisie van die koning met sy Oostenrykse vrou het onhoudbaar begin word, en al meer mense het hom daarvan verdink dat hy met Frankryk se vyande heul.
Toe meng Lodewyk in met die maatreëls wat die Wetgewende Vergadering voorgestel het, en in Augustus word die koning en sy gesin na nog 'n volksopstand in hegtenis geneem. In September [[1792]] word die Kroon afgeskaf en 'n republiek uitgeroep. In 'n atmosfeer van massahisterie word koningsgesindes op groot skaal tereggestel, en die skrikbewind begin. Die Jakobyne het daarop aangedring dat die koning tereggestel moet word. Ten spyte van die pogings van die meer gematigde party, die Girondyne word [[Lodewyk XVI van Frankryk|Lodewyk XVI]] op [[21 Januarie]] [[1793]] onthoof.
Die Komitee van Openbare Veiligheid, wat deur die Jakobyne oorheers is, word in die lewe geroep en in Junie arresteer hulle die leiers van die Girondyne en onthoof hulle almal. Die leiers van die Jakobyne was Danton, die prokureur met die skor stem, Robespierre, wat geleerd, presies en genadeloos was, en Marat, 'n bloeddorstige en wrede man. Vir Marat het die oplossing van alle vraagstukke blykbaar gele in bloed en meer bloed. In hierdie tydperk is honderde mense in hegtenis geneem, opgesluit en tereggestel, dikwels selfs sonder die gebaar van ʼn verhoor en op grond van net die vaagste vermoedens dat die slagoffers met die koningshuis meegevoel betoon het.
Te midde van al hierdie afgryse en bloedvergieting staan een heldedaad uit: die moord op die bloeddorstige Marat deur 'n jong Normandiese meisie, Charlotte Corday. Soos [[Jeanne d'Arc|Jeanne d' Arc]] eeue tevore, het sy geglo dat sy 'n goddelike taak het, naamlik om [[Frankryk]] van hierdie monster te bevry. Spoedig het die Jakobynse leiers onder mekaar stry gekry. Danton wou die slagting beëindig. Robespierre wou dit voortsit. Die gevolg was dat Danton na die valbyl gesleep is, maar Robespierre het hom gevolg.
Toe het die vernietigingskoors eindelik begin sak. Die ondergang van Robespierre het daarop gedui dat die mense moeg geword het van die bloedvergieting. Nog 'n grondwet is voorberei, nie so demokraties soos die vorige nie. Daarvolgens het die vernaamste gesag in die hande van vyf mense gele, die sg. Direktoraat. Hierdie regering was vier jaar aan bewind toe dit deur Napoleon omvergewerp is. Eindelik het die Franse Revolusie tot 'n einde gekom, hoewel die oorlog met die res van [[Europa]] nog met onderbrekings tot [[1815]] voortgeduur het.
Op die ou end is [[Frankryk]] oorwin, maar dit het nie die einde van revolusionêre gedagtes meegebring nie. Die revolusie was een van die belangrikste gebeurtenisse in die geskiedenis van Europa, en sy gevolge word tot vandag nog gevoel.
== Bronnelys ==
* KENNIS, 1980, ISBN 079810824X, volume 1, bl. 34, 35
== Eksterne skakels ==
| |||