Trias politica: Verskil tussen weergawes

In die [[reg]] behels die leerstuk van '''''trias politica''''' die '''skeiding van magte'''. Die [[staat]] se magte, naamlik wetgewende gesag-, regsrepekenderegsprekende gesag- en uitvoerende gesag, moet geskei wees. Die doel daarvoordaarmee is om die sentralisasie van mag te verhoed. Die oorspronklike [[Mag (sosiale wetenskappe)|mag]] verdeling, voorgestel deur [[John Locke]], is dat die wetgewende, uitvoerende en federale mag, waarvan laasgenoemde hom vir die nasionale verdediging beywer. Die verspreiding wat deesdae meer gereeld voorkom, hetbehels 'n wetgewende gesag wat wette opstel, 'n uitvoerende gesag wat die daaglikse bestuur van die staat beoefen en 'n regsprekende gesag wat hierdie implementering teen die wet toets. Hierdie verdeling gaan terug na die werk van die Franse verligtingfilosoof [[Charles Montesquieu]], wat met hierdie staatstruktuur 'n alternatief vir die Franse absolutisme geformuleer het.

In die vroeë [[Middeleeue]] (na die val van die [[Romeinse Ryk]]) is Noordwes-Europa gedurende die Groot Migrasie oorstroom deur veral Germaanse stamme. Die Germane het 'n stamorganisasie van hul samelewing gehad, en byna elke dorpie het 'n dorpshoof gehad. In die stamstelsel is besluite geneem deur die dorpshoof en 'n raad van dorpswyses. Hierdie beslissings was beide wetgewend, uitvoerend en geregtelik. Daardie stamstelsel ontwikkel redelik vinnig tot die [[Feodalisme|feodale stelsel]] waardeur die adelikesadellikes alle mag uitgeoefen het; mag wat hulle in die eerste plek vir hulself bewillig het, maar wat later in hul adelbriewe opgeteken is. In teenstelling met die Griekse en Romeinse formele regstradisie, het die Germane [[gewoontereg]].

In hierdie evolusie, is die regsrepekende gesag na vertrouelinge oorgedra (afgesien van enkele belangrike onderwerpe). Met die ontwikkeling van die stede in [[Europa]] het die sogenaamde "vryhede" ook ontstaan, gebiede wat nie onder die beheer van die adekikesadellikes was nie. Stede het hul eie regerings gekry, reëls uitgereik en regsspraakregspraak ontwikkel.

In [[Engeland]] het die adelikesadellikes seggenskap gekry oor die wetgewende deel van die mag deur die ''[[Magna Carta]]'' en hulle het toesig gehou oor die besteding van die koninkryk. Die koning isse funksies was hoofsaaklik aanuitvoerend uitvoerendevan gesagaard toegewysgewees, maar hy het tog nog steeds 'n belangrike speler in die instelling van wette gebly. JuisDie weensgewoontereg in Engeland het veroorsaak dat die gewoonteregaksies wasvan die wetgewerparlement omringminder deurdeursigtig 'nen swakverantwoordbaar deursigtigheidaan die volk was.

Mense het tot en met die [[Verligting]] nooit gefilosofeer oor die wyse waarop mag uitgeoefen word nie. Onder die filosowe van die Verligting was dit Charles Montesquieu wat geïnspireer is deur die State Generaal in Nederland en die konsulêre periode in die Romeinse Ryk. Na die [[Franse Revolusie]] van 1789, het die konsep van Montesquieu steun begin kry, en is 'n triumviraat geïnstalleer wat die uitvoerende gesag (verdediging, openbare orde en belasting) verseker het en 'n beslissende raad wat allerlei besluite geneem en op papier gestel het. Toe [[Napoléon Bonaparte]] aan bewind gekom het, het hy uitvoerende mag (veral verdediging) bewillig en toegelaatgesorg dat al die los wetgewing in die Napoléon-kode (''Code civil des Français'') saamgevat word,. en hyHy het die senaat verder besigin gehoudie omrol rekenmeestervan terekenmeester speelaangestel. Hy het sy staatstelsel in 'n soort piramide van dorpe, stede, prefekture en departemente omskep, saam met 'n gelyke piramide van die regsrepekenderegsprekende gesag.

• die uitvoerende gesag, bestaande uit 'n president met 'n kabinet van ministers en staatssekretarisse op federale vlak, en staatsbestuurders op staat vlakstaatsvlak;

• die regterlike gesag, wat piramidaal is met 'n konstitusionele hofhooggeregshof aan die bokant.

Na die NapoleonieseNapoleontiese periode begin die vormingstydperk van die sogenaamde nasiestate in Europa. Twee verskynsels kom gelyktydig in die proses voor:

• die [[bourgeoisie]] (die welgestelde nyweraars) het die mag van die verarmde adel oorneemoorgeneem en terselfdertyd die geestelikes uit die staatsapparaat dwinggedwing; die rasionele benadering tot die uitoefening van mag lei onvermydelik tot die sogenaamde instrumentalisering: die staatsapparaat word 'n hiërargie van klerke, wispelturige gewoontereg word vervang deur formeel geïmplementeerde wetgewing (statutêre reg).

Die staatsowerheid is sedertdien verbonde aan die verskillende liggame wat daartoe gemagtig is. Hulle wou verhoed dat die een magmagstruktuur die ander beinvloedbeïnvloed, en daarom hetis die skeiding van magte ingestel, waardeur die regbank ook konflikte arbitreer, enersyds tussen die wetgewende en uitvoerende gesag, en andersyds tussen die verskillende vlakke van regerings.

Met die horisontale skeiding van magte word volgens Montesquieu bedoel 'n verdeling van mag volgens Montesquieu in wetgewende, uitvoerende en geregtelike gesag, wat nooit by een en dieselfde persoon of liggaam berus nie.

Die regterlike gesag monitor dan die implementering van wette en regulasies en arbitreer in konflik tussen magte. Die regbank self kan volgens die basiese beginsels van die ''Trias'' beheer word deur middel van openbare toegang tot sittings, openbare toegang tot uitsprake, goeie klagteklagtes en 'n insig in belangebotsings (aanvullende funksieregisters), maar in die praktyk word die regterlike gesag deur die uitvoerende gesag georganiseer, en die nodige infrastruktuur en hulpbronne vir die funksionering daarvan deur die uitvoerende gesag beskikbaar stelgestel. Die wetgewende gesag het ook 'n geregtelike wapen in die sin dat dit toesig kan hou oor die implementering van die ander magte deur ondersoekkomitees.

Dit beteken dat die verdeling van magte oor die hoër en laer regerings ook volgens die reëls van die ''trias politica'' geskied. Die regulerende gesag van die regering is byvoorbeeld na provinsies, waterrade en munisipaliteite oorgeplaas omdat nie alles deur die sentrale regering in detail gereguleer kan word nie. In die verlede is die outonomie van die verskillende regeringsvlakke vooropgestel. Dit word die driekringsteoriedrie-kring-teorie genoem. Vandag is die skeiding van horisontale vlakke van die regering minder streng en is daar dikwels samewerking.