Ruitersport: Verskil tussen weergawes

[[Lêer:Equestrian pictogram.svg|duimnael|[[Piktogram]] wat Ruitersportruitersport aandui]]

[[Lêer:Uitgestrektedraf.jpg|duimnael|Die dressuur-itemdressuuritem]]

[[Lêer:Baltic Cup Shannon Mejnert Sandy1.jpg|duimnael|Die spring-itemspringitem]]

Wedrenne te perd is ʼn'n baie ou sportsoort wat reeds in 200 v.C. deur die [[Hetiete]] in [[Anatolië]] beoefen is. Perdry was in daardie tyd egter nog nie algemeen nie. Baie volkere het wel perde aangehou, maar hulle het die diere slegs voor waens ingespan. In geskrifte van [[Homeros|Homerus]] wat uit die 8e eeu v.C. dateer, word daar byvoorbeeld nog geen melding van perdry gemaak nie.

Nie veel later nie, het die ruiter egter ook ʼn'n algemene verskynsel in die Griekse wêreld geword. Voorheen was die konsep van 'n ruiter wel by die [[Grieke]] bekend, maar hulle het hom as 'n mitologiese figuur beskou wat half mens half perd was (die sogenaamde sentour of perdmens). In 624 v.C. was perdewedrenne reeds deel van die 23e klassieke [[Olimpiese Spele]].

Perdewedrenne is teenswoordig die sportsoort waarby die meeste geld betrokke is en moet gevolglik baie streng beheer word. Daar is afsonderlike wedrenne vir jonger en ouer perde en elke perd moet ʼn'n voorafbepaalde massa dra sodat almal min of meer 'n gelyke kans staan. Die massa word bepaal na gelang van 'n perd se vorige vertonings, ouderdom en ervaring.

Perde wat al 'n paar wedrenne gewen het, dra 'n groter massa as beginners. 'n [[Renbaan]] is gewoonlik ovaalvormig en het in die meeste gevalle 'n grasoppervlak. Die wegspring en die aanwysing van wenners geskied elektronies. Elke perd staan in 'n afsonderlike wegspringhok, waarvan die posisie vooraf deur loting bepaal is, en al die metaaldeure van die wegspringhokke swaai gelyktydig oop wanneer die afsetter 'n knoppie druk om die wedren te laat begin. Wanneer die perde die wenpaal verbysteek, word hulle outomaties gefotografeer om die uitslag bo alle twyfel te bewys.

In sommige Iandelande word ook hindernis rennehindernisrenne en drafrenne gehou. Hindernisrenne vind op spesiale bane met 'n aantal hindernisse plaas. By drafrenne trek die perde ‘n'n klein, beman debemande waentjie en hulle mag net draf, nie galop nie. Daar word onderskei tussen langbaanrenne oor 1 600 tot 3000 m en kortbaanrenne oor 3·00300 tot 800 m.

=== PerdespringkompetisiesPerdesprongkompetisies ===

Tot aan die begin van die 19e eeuseeu is die springvermoë van perde nie juis beproef nie. Die moderne springkompetisies het waarskynlik uit die jag te perd, wat veral in [[Engeland]] gewild was, ontstaan. Nadat die grense van eiendomme in Engeland teen die begin van die 17e eeu beter omhein is, het jagters perde nodig gehad wat goed kon spring. Spesiale springperde is dus geteel en mettertyd is ook kunsmatige hindernisse in die jaggebied aangebring.

Die jag te perd is teenswoordig steeds gewild, veral in [[Engeland]], maar daar word in der waarheid nie meer op diere geskiet nie en feitlik alle hindernisse is kunsmatig. PerdespringkompetisiesPerdesprongkompetisies toets ʼn'n perd se vermoë om hoog en ver te spring. Daar is geen bepaalde voorskrifte vir die afmetings van die baan en die hindernisse nie; dit word aan die inisiatief van die baanbouer oorgelaat. Gewoonlik word sowat 10 hindernisse op 'n baan aangebring wat onder meer uit dwarsbalke, skynmure, watergate of kombinasies daarvan bestaan. Perde word na gelang van hul vermoëns en ervaring in verskillende klasse gegradeer, vanaf graad D vir beginners tot graad A vir die beste springperde.

As die perd en/of die ruiter val, word 8 strafpunte toegeken. Alle ruiters wat ʼn'n skoon ronde (sonder strafpunte) voltooi het, neem aan die uitdunne deel. Hiervoor word die getal hindernisse dikwels verminder en die oorblywende hindernis palehindernispale hoër opgeskuif. Die tyd waarin die perd die ronde voltooi, speel gewoonlik by die uitdunne 'n rol, en die perd wat die ronde in die kortste tyd met die minste strafpunte voltooi, wen. Soms word meer as een uitdunwedstryd gehou voordat tyd ʼn'n faktor word. Op internasionale byeenkomste ding die lande se deelnemers as 'n span mee, en word die strafpunte van elke spanlid bymekaargetel. Die span met die minste strafpunte wen.

Die grondslag van alle perdesportsoorte is die dressuur, waardeur die perd geleer word om hom aan die leiding van die ruiter te onderwerp, sy kragte so goed moontlik te ontwikkel, en om sy natuurlike, soepel beweging te behou ondanks die bykomende gewig van die ruiter of wa. By 'n dressuurkompetisie voer ʼn'n perd verskillende bewegings uit en gebruik hy verskillende gange.

Die 3 natuurlike gange is stap ('n vier tempogang waarby die pote een na die ander met gelyke tussenpose opgelig word), draf ('n tweetempogang waarby die teenoorgestelde voor- en agterpote gelyktydig opgelig word), en galop ('n drietempogang waarby al 4 pote op ʼn'n gegewe oomblik, die sweefmoment in die lug is). Die gange kan in korter of langer passe uitgevoer word. Punte word nie vir die beweging as sodanig toegeken nie, maar vir die grasie, gemak, houding en akkuraatheid waarmee dit uitgevoer word.

Die veel sydigheidveelsydigheid van perd en ruiter word getoets in 'n kompetisie wat uit 3 onderafdelings bestaan en gewoonlik oor 3 dae strek. Op die eerste dag word 'n dressuurkompetisie gehou, op die tweede dag vind verskeie ritte plaas wat die perde se vaart en uithouvermoë toets, en op die derde dag word springkompetisies gehou. Punte word toegeken in die verhouding 3 (dressuur):: 12 (vaart en uithouvermoë) :: 2 (springvermoë). Die perd met die hoogste puntetotaal wen.

Wedstryde wat deur 2 spanne te perd gespeel word, word ruiterspele genoem. Die oudste en bekendste ruiterspel is polo. Die Persiese digter [[Firdausi]] het reeds van ʼn'n polowedstryd melding gemaak wat in omstreeks 600 v.C. tussen die [[Perse]] en [[Turkmene]] plaasgevind het. Vroeër is polo in groot dele van [[Asië]] gespeel, maar in die 19e eeu is dit slegs in die verafgeleë gebiede van Noord-Indië beoefen en dit is hier waar Britse offisiere daarmee bekend geword het.

Polo word op 'n veld met 'n oppervlakte van 274 mxm x 182 m deur 2 spanne van 4 ruiters elk gespeel. Aan weerskante van die veld is daar 'n stel doelpale waardeur die spelers vanuit die saal met die polostok ʼn bamboesbal moet slaan. Spelers mag mekaar nie stamp, voor mekaar inry of die beweging van mekaar se ponies belemmer nie. Oortredings word gestraf met vryhoue wat op afstande van 55, 36 en 27 m van die doellyn af geneem word.

Die wedstryd word deur 2 berede skeidsregters beheer. Eersterangse wedstryde word in 6 speelperiodes (tjakkars) ingedeel en minder belangrike wedstryde in 4. Elke tjakkar duur 7, 5 minute. [[Polo]] is 'n baie duur sport omdat elke speler oor minstens 2 perde moet beskik aangesien perde tussen tjakkerstjakkars omgeruil mag word.

Daar is geen beperking op die grootte van die perde nie, maar gewoonlik word perde met 'n skofhoogte van sowat 15 hand verkies en daar word oor die algemeen na die perde as ponies verwys. Die hoewe en bene van die ponies word tydens die wedstryd met verbande beskerm en die ruiters dra ook knie - en beenstuttebeenskutte. Polo word reeds sedert omstreeks 1874 in [[Suid-Afrika]] gespeel. Kampioenskappe word jaarliks gehou en SpringbokspanneProteaspanne speel ook dikwels in toetse teen buitelandse spanne.

'n Ruiterspel wat in [[Suid-Amerika]] en in besonder [[Argentinië]] gewild is, is pato. Tydens die spel moet 'n bal, wat omtrent so groot soos ʼn'n sokkerbal is en 6 handgrepe het, vanuit die saal in 'n hooggeplaaste net gegooi word om 'n doel aan te teken. Ander ruiterspele is "horseball", 'n soort bofbal te perd, palmetto-polo, 'n polovorm wat in [[Sentraal-Amerika]] gespeel word, en polo-crosse, waar die polostok met 'n raket vervang is. "Pushball", ʼn'n soort sokker te perd, word ook in sommige Europese Iandelande gespeel. Die bal wat hiervoor gebruik word, het 'n deursnee van bykans 1 m.