Evangelie volgens Tomas: Verskil tussen weergawes

{{Gnostisisme}} Die [[Evangelie van Thomas]] is 'n versameling van gesegdes en uitsprake wat aan [[Jesus Christus|Jesus van Nasaret]] toegeskryf word, kort samesprake en tonele wat in 'n uitspraak van Jesus kulmineer. Dit bevat 'n aantal ooreenkomste met uitsprake wat in die krities-geskiedkundige navorsing oor die Nuwe Testament aan die sogenaamde bron "Q" toegeskryf word, maar geen verhale oor die lyde en opstanding van Jesus nie.

 

 

 

Die Evangelie van Thomas het reeds in die antieke oudheid spoorloos verdwyn; sommige proto-ortodokse kerkvaders het egter in hulle nota's na hierdie geskrif verwys soos Hipplytos van Rome in die jaar [[235]]. Ander kerkvaders het die evangelie by die apokriewe geskrifte gereken wat hulle om teologies-dogmatiese redes as Gnostiese of Manigeïese tekste verwerp het.

Die uitgawe wat in Nag Hammadi ontdek is het omtrent 350 ontstaan, maar was heel waarskynlik net 'n kopie van 'n ouer origineel: Die ouer fragmente kon immers as bestanddele van 'n Griekse uitgawe geïdentifiseer word. Die Koptiese teks word nou as die vertaling van die Griekse bron beskou, maar is vanweë 'n aantal afwykings die resultaat van 'n ontwikkeling wat oor tyd heen plaasgevind het.

 

 

Vanweë 'n groot aantal ooreenkomste neem baie navorsers aan dat die outeur kennis gehad het van die sinoptiese evangelies en sy werk dus ná hierdie evangelies ontstaan het. Die oorspronklike versie word op die tydperk tussen [[150]] en [[180]] gedateer. Nogtans bevat die Evangelie van Thomas ook uitsprake van Jesus wat die indruk skep dat hulle baie oud moet wees en moontlik selfs gelyktydig met die logia-bron ontstaan het. Dertien dubbel-ooreenkomste met die Evangelie volgens Markus en die "bron Q" steun hierdie hipotese; hulle word by die oudste uitsprake gereken en het hulle oorsprong waarskynlik by Jesus self.

Gevolglik vermoed Reinhard Nordsieck in sy kommentaar wat in [[2004]] verskyn het dat die teks van die Evangelie van Thomas uit die periode tussen omtrent [[100]] en [[110]] dateer, waarby volgens hom die mondelinge bronne teruggevoer kan word na die tydperk tussen [[40]] en [[70]]. Sommige eksegete vermoed selfs dat die geskrif van apostoliese oorsprong is.

 

In die proloog word na "Didimus Judas Thomas" as die outeur van die evangelie verwys. ''Didimus'' is die Griekse, ''Thomas'' die Aramese woord vir "tweeling", sodat dieselfde naam hier verdubbel is. Die Evangelie volgens Johannes verwys na ene "Thomas Didimus" (21:2), 'n Siriese manuskrip van dié evangelie noem ook ene "Judas Thomas" (14:22). Buite die Nuwe Testament verwys die apokriewe Handelinge van Thomas uit die 3de eeu na ene "Judas Thomas".

 

Dit is ook opmerklik dat die Evangelie van Thomas daarnaas op 'n prominente plek (Log 12) ook na Jesus se broeder Jakobus verwys. Hy het moontlik ou tradisies bewaar - veral omdat hy reeds in die jaar [[62]] om die lewe gebring is.

 

Ten opsigte van sy oorsprong is daar net aanwysings in die teks, en daar word tans aangeneem dat die Evangelie van Thomas in Sirië geskryf is. Die teks het moontlik in Edessa ontstaan voordat die stad in [[216]] by die Romeinse provinsie Sirië ingelyf is. Die apostel Thomas is hier vereer, en volgens 'n legende is sy gebeente in die 3de eeu vanuit Suid-Indië na Edessa gebring.

 

Sommige navorsers soos A. Baker en G. Quispel het by hulle teksontleding op inhoudelike ooreenkomste gewys: Beeldspraak en gelykenisse praat van die terugkeer na die oospronklike toestand, die opheffing van die gesplete bestaan en die skeidings. Hulle lyk baie op dié van ander bekende Siriese tekste soos die Diatessaron wat teen die middel van die 2de eeu ontstaan het. Die Evangelie van Thomas is moontlik hiervan afhanklik, maar in die algemeen word daar aangeneem dat albei tekste in dieselfde Siriese omgewing ontstaan het en op dieselfde Siriese brontekste berus.

 

Die sogenaamde kanon van die Heilige Skrifte is tot by die jaar [[200]] in die Romeinse Ryk saamgestel. Die Evangelie van Thomas het in hierdie periode egter nog nie onder die Christene gesirkuleer nie, en die feit dat dit nie by die kanonieke boeke ingesluit is nie, het ook die kerkvaders se beoordeling van die evangelie beïnvloed.

 

 

In die Asiatiese gebied het Eusebius van Caesarea 'n Evangelie volgens Thomas by die suiwer heterodokse apokriewe gereken en dit in een groep met die Evangelies van Petrus en Matthias ingedeel. Ook Philippus van Side verklaar omtrent [[430]] in aansluiting op Eusebius in 'n fragment van sy kerkgeskiedenis dat "die meeste Oues" die Evangelie van Thomas net soos dié van die Hebreërs en dié van Petrus "volledig verwerp" en beweer dat "hierdie skrifte die werke van ketters sou wees".

Die Pseudo-Gelasiaanse Dekreet sluit by sy katalogus van ''libri non recipiendi'' ook 'n ''Evangelium nomine Thomae, quibus Manichaei utuntur, apocryphum'' in. Dit is nie duidelik of daar na die Evangelie van Thomas of die Kindheids-evangelie van Thomas verwys word nie. Dieselfde geld vir nog twee verwysings na 'n Evangelie van Thomas - een in die Stigometrie van Nikephorus en 'n tweede in die "Sinopsis" van die Pseudo-Athanasius.

 

Die onafhanklike materiaal, wat in die evangelie behandel word, het geen Gnostiese agtergrond nie. As gevolg van herhaalde afskrifte en gewysigde teksherhalings het waarskynlik minder as vyf logië 'n inhoud wat ooreenkom met Gnostiese gedagtes.

 

Die Evangelie volgens Thomas was sekerlik in die Manigeïsme, 'n Gnostiese beweging van die laat 3de en 4de eeu wat ook gedagtes uit die Boeddhisme en Parsisme aanvaar het, bekend en is ook gebruik.

 

 

*Uwe-Karsten Plisch: ''Was nicht in der Bibel steht. Apokryphe Schriften des frühen Christentums.'' Deutsche Bibelgesellschaft 2006 ISBN 978-3-438-06036-5

*[[Elaine Pagels]]: ''Das Geheimnis des fünften Evangeliums : warum die Bibel nur die halbe Wahrheit sagt ; mit dem Text des Thomasevangeliums''. München : C. H. Beck 2004. ISBN 3-406-52242-4 (oorspronklike Amerikaanse uitgawe: ''Beyond Belief : The Secret Gospel of Thomas''. New York: Random House 2003)

 

 

[[Kategorie:Christendom]]