Staatsveiligheidsraad

Die Staatsveiligheidsraad (SVR) is in 1972 in Suid-Afrika gestig om die regering te adviseer oor die land se nasionale beleid en strategie rakende veiligheid, die implementering daarvan en die bepaling van veiligheidsprioriteite. Die raad rol het verander deurdat die Eerste Ministerskappe van adv. John Vorster en mnr. PW Botha (later Staatspresident), min gebruik is tydens eersgenoemdes en tydens laasgenoemde het dit vele aspekte van die Suid-Afrikaanse publiek se lewens beheer deur in praktyk die kabinet te word. Gedurende daardie jare het die SVR 'n Totale Nasionale Strategie asook 'n Totale Teenrevolusionêre Strategie implementeer en uiteindelik in die middel-tagtigerjare die Nasionale Sekuriteitsbestuurstelsel (NSBS) gevestig.

Ná mnr. FW de Klerk se aanstelling as Staatspresident sou die Kabinet uiteindelik beheer oor die bestuur van die land herwin. Na die 1994-verkiesing is 'n komitee genaamd die Nasionale Intelligensie Koördineringskomitee saamgestel om die Suid-Afrikaanse president te adviseer oor veiligheid en intelligensie sowel as die implementering daarvan.

Agtergrond

Op 5 September 1969 het Eerste Minister John Vorster 'n kommissie onder leiding van regter H.J. Potgieter saamgestel om die riglyne en missie vir intelligensie-insameling deur die Militêre Intelligensie (later DMI) en die Buro vir Staatsveiligheid (BSV) daar te stel.  Die kommissie om ondersoek in te stel na sekere intelligensie-aspekte van staatsveiligheid, beter bekend as die Potgieter-kommissie, sou die botsings tussen die twee organisasies ondersoek oor wie die primêre verantwoordelikheid vir intelligensie-insameling in Suid-Afrika gehad het   As die BSV-hoof Hendrik van den Bergh 'n noue bondgenoot van die Eerste Minister was, is dit deur Militêre Intelligensie as 'n uitgemaakte saak beskou dat BSV die guns sou bekom.  Die Potgieter-kommissie het op 2 Februarie 1972 teruggerapporteer en die resultate is daarna gebruik om in werking te tree. die Wet op Veiligheidsintelligensie en Staatsveiligheidsraad 64 van 1972 op 24 Mei 1972 Deel van hierdie wet het die stigting van die Staatsveiligheidsraad onder beheer van die kabinet ingestel en dit as die regering se nasionale sentrum gevestig vir operasionele sekuriteit.  Weens die oorheersing van BSV sou die Staatsveiligheidsraad onder Vorster selde vergader en sou dit suiwer adviserend wees.

B.J. Vorster jare en die SVR

In Oktober 1974 het Vorster 'n buitelandse beleid van "Détente" begin om steun te soek vir 'n konstellasie van Suider-Afrikaanse state wat 'n verenigde front teen 'n gemeenskaplike vyand, kommunisme, sou wees. Die gebruik van wit bufferstate het in 1974 begin misluk met 'n staatsgreep in Portugal, bekend as die Angelier-revolusie, en teen 1975 was Afrika-nasionalistiese groepe in beheer van sy kolonies van Angola en Mosambiek.  Die BSV was instrumenteel in die organisering van die soeke na invloedryke bondgenote in die streek en die reël van die vergaderings.  Hierdie beleid is gou vernietig deur die Suid-Afrikaanse inval in Angola in 1975 en in Junie 1976 met die Soweto-onluste.

Die jare tussen 1974 en 1978 is oorheers deur binnegevegte as verskeie gebiede van die regering vir beheer van die lande se buitelandse en veiligheidsbeleid.  Buitelandse Sake en die Departement van Inligting het gestry oor buitelandse beleid van Suid-Afrika en in die buiteland terwyl BSV en die weermag gestry het oor die rigting van veiligheidsbeleid vir die land.  In 1977 is 'n Verdedigingswitskrif gepubliseer wat die Totale Strategieplan uiteensit wat later geïmplementeer sou word en die PW Botha-jare sou oorheers. Hierdie plan het die mobilisering van Suid-Afrika se militêre, ekonomiese, politieke en maatskaplike hulpbronne in die vooruitsig gestel om die land se belange tuis en in die buiteland te verdedig en te bevorder en het ook 'n verhoging in die militêre begroting gevra om die speelvelde relatief tot die suidelike Afrika-state.

In die nasleep van die inligtingsdebakel waarin die BSV vasgeval het, het die hoof van die BSV, Hendrik van den Berg, in Junie 1978 bedank.  Teen 2 Oktober 1978 het Eerste Minister B.J. Vorster bedank en op 9 Oktober is die Minister van Verdediging PW Botha as die nuwe Eerste Minister van Suid-Afrika aangewys.

PW Botha jare en die SVR

Vorster is op 10 Oktober as Staatspresident aangestel, maar sou in Mei 1979 bedank toe die resultate van die Erasmus-kommissie van Ondersoek na die Inligtingskandaal in daardie jaar bekend gemaak is. Op 20 November 1978 is die Buro vir Staatsveiligheid onder strenger beheer gebring as 'n kabinetsportefeulje genaamd Nasionale Veiligheid wat bestuur word deur die Eerste Minister wat ook die Minister van Verdediging-portefeulje beklee het. Met die opkoms van PW Botha tot eerste minister, dus die SAW se magsverhoging in die kabinet en daarmee saam die Direktoraat Militêre Intelligensie (DMI), wat sou poog om veiligheidskwessies in die nuwe regering te oorheers en die beleid en implementering daarvan te besluit.

In Oktober 1978 is Kobie Coetsee, adjunkminister van verdediging en intelligensie, deur premier PW Botha aangestel om 'n kommissie van ondersoek na intelligensie-insameling in Suid-Afrika te lei en veral wie die hoofagentskap sou wees.  Daar is geglo dat dit was vooraf bepaal dat die DMI die hoof intelligensie-agentskap sou wees. PW Botha het besluit om die intelligensie-insamelingsvermoë van Suid-Afrika onder vier agentskappe te verdeel, die DMI, die Department van Nasionale Veiligheid (DONS), Veiligheidstak en Buitelandse Sake, met die hoop om die politieke oorheersing deur een oor die ander te verminder, maar die wedywering sou voortduur.

Op 12 Februarie 1979 het die Staatsveiligheidsraad riglyne uitgereik vir wie vyf tipes eksterne operasies deur Suid-Afrikaanse magte mag magtig.  'n Streeksstrategie vir destabilisering is ook daargestel om die vestiging van ANC-basisse in daardie lande te voorkom. In Angola was die Suid-Afrikaanse strategie om die land te verdeel, wat afskeiding in die suide van die land ondersteun, bestuur deur die Suid-Afrikaanse Weermag (SAW) en DMI.   In Mosambiek het dit beteken die opbou van RENAMO, geskep deur die Rhodesiërs in opposisie met die Mosambiekse regering, en onder SAW-beheer teen 1980, bestuur deur die DMI se Direktoraat van Spesiale Take.

PW Botha het die Westminster-stelsel beskryf as nie geskik vir die land nie en dat dit nodig was om die staat se hulpbronne te integreer en die staat se politieke en administratiewe strukture te integreer om die Totale Strategie te implementeer.  Hierdie rasionaliseringsproses het in Maart begin. 1979 om die besluitnemingsproses van die staat te herstruktureer.  Dit sou die mag by die eerste minister sentraliseer en die kabinet en die parlement opsy skuif.  'n Kabinetsekretariaat is in die Kantoor van die Eerste Minister geskep, met die vermindering van Vorster se twintig kabinetsadvieskomitees tot vier onder PW Botha as besluitnemende liggame nie adviseerend, nie verantwoordbaar aan die kabinet nie. Dit sou die komitees van Nasionale Veiligheid, Grondwetlike, Ekonomiese en Sosiale Sake wees, elk onder 'n minister deur die Eerste Minister aangestel. Die Nasionale Veiligheidskomitee sal die SVR en die Nasionale Veiligheidsbestuurstelsel bestuur, met sy besluite wat nie deur die Kabinet bekragtig hoef te word nie en slegs daarvan ingelig moet word indien die Eerste Minister dit vereis.  Die SVR se strategie is deur dertien tot vyftien Interdepartementele Komitees bestuur en deur vyftien interne en eksterne Gesamentlike Bestuursentrums geïmplementeer.  Op 16 Augustus 1979 is die Nasionale Veiligheidsbestuurstelsel (NVBS) gestig wat die pogings van die hele regering en sy bates om die staat te beskerm met die SAW, Polisie en Intelligensiedienste as die kern van die stelsel en bestuur deur die Veiligheidsraad.

Bronne

• O'Brien, Kevin A. (2011). The South African Intelligence Services: From Apartheid to Democracy, 1948-2005 (eBook). Studies in Intelligence Series. Routledge. ISBN 978-0-203-84061-0.
• Sanders, James (2006). Apartheid's Friends. The Rise and Fall of South Africa's Secret Services. Great Britain: John Murray (Publishers). ISBN 978-0719566752.