Stavenisse

Die Stavenisse was 'n Nederlandse skip wat aan die Suid-Afrikaanse kus gestrand het. Die stranding van die Stavenisse op 16 Februarie 1686 het baie bygedra tot die Westerse wêreld se kennis van die ryk taal- en kultuurverskeidenheid van die inheemse volkere aan die ooskus van Suider-Afrika sowel as van die aardrykskunde van die gebied.

Die Stavenisse is in 1681 te Middelburg vir die VOC se Kamer van Amsterdam gebou. Vroeg in 1686 was die skip met kapt. Willem Knyff in bevel en volgelaai met 'n vrag peper uit Bengale op sy tweede retoervaart vanaf Java na Amsterdam op pad. By goeie vaartoestande, maar weens die verkeerde berekening van die lengte- en breedteligging en blote agtelosigheid, beland die skip 112 km suid van Port Natal (Durban) by die huidige Ifafastrand, naby Port Shepstone en tussen die mondings van die Umzinto- en Umzimkuluriviere op die strand. Van die 71 opvarendes het 11 verdrink en 47 besluit het om 'n staptog na die nedersetting aan die Kaap die Goeie Hoop aan te pak.

Die 13 wat by die wrak agtergebly het, het saamgespan met die oorlewendes van die stranding van die Good Hope en die Bonaventura om uit die wrak van die Stavenisse en hout uit die omringende bosse 'n boot van 25 ton, genaamd die Centaurus, te bou. Op 1 Maart 1686 bereik 20 van die mense die Kaap. Die Centaurus is weer gestuur om Stavenisse-stappers te soek en vind o.a. by die Buffelsriver drie naakte oorlewendes. Kort daarna is 'n verdere 18 aan boord geneem en die volgende jaar het die skip Noord nog drie mense gevind. Van die oorspronklike 47 stappers is 21 gered en 17 oorlede. Van die ander 9 is nie weer gehoor nie.

Van die oorlewendes van die Stavenisse-ramp het geruime tyd tussen die mondings van die Tugela- en die Buffelsrivier gebly en het die swart bevolkingsgroepe, hulle taal en kultuur goed leer ken. Hulle kon dus eerstehandse inligting oor die mense en die gebied aan goew. Simon van der Stel en sy VOC-amptenare aan die Kaap lewer. Hierdie verslag is van groot belang omdat dit 'n insig gee in die Nguni-samelewing van voor die koms van die blanke setlaars en dus voor Westerse kultuurbeïnvloeding.

Trivia

Die skip is waarskynlik genoem na die dorp Stavenisse op die eiland Tholen in die Nederlandse provinsie Zeeland.

Bibliografie

• Burman, Jose: Great shipwrecks off the coast of Southern Africa. Kaapstad: Struik, 1967.
• Potgieter, Coenraad: Skipbreuke aan ons kus. Kaapstad: Tafelberg, 1969.
• Willcox, A.R.: Shipwreck and survival on the south-east coast of Africa. Winterton: Drakensberg Publications, 1984. ISBN 0-620-07958-4