Taaltipologie

Taaltipologie is binne die sistematiese taalkunde die oorkoepelende term vir die studie van alles wat te make het met die ooreenkomste en verskille tussen tale en taalfamilies onderling. Dit kan vervolgens byvoorbeeld handel om algemene sake soos grammatika en sintaksis, woordeskat, fonologie en morfologie, maar ook om spesifieke terreine soos geskiedenis en sosiolinguistiek.

Algemene indelings

Van groot belang is by name die indelings wat deur SIL International gemaak word. Daarby word onderskeid getref tussen:

• Lewende tale: tale wat tans deur ʼn aantal mense as eerste taal gepraat word, dit wil sê as moedertaal gepraat word, soos Afrikaans en Nederlands.
• Dooie tale in die algemeen: dit is tale soos Latyn, Oud-Pruisies, Kornies en Manx-Gaelies, wat in bepaalde (byvoorbeeld liturgiese of wetenskaplike) kringe soms nog wel gepraat word, maar sedert onlangs of lank terug deur niemand meer as sy of haar moedertaal beskou word nie.
• Historiese tale: dit is tale wat beskou word as die voorlopers van moderne tale, maar nietemin as afsonderlike tale beskou word, soos Oudnederlands en Oudengels. Streng gesproke behoort hierdie tale egter tot die vorige kategorie, indien mens dit tenminste streng wil beskou as afsonderlike tale.
• Antieke tale: dit is dooie tale wat al meer as duisend jaar gelede uitgesterf het; om te kan opgeneem word in ISO 639-3, moet ʼn taal ten minste oor ʼn oorgedraagde literatuur beskik of andersins goed gedokumenteerd wees, soos die geval is met het Latyn en Oud-Grieks. Tale wat gerekonstrueer is suiwer op basis van vergelykende analise, soos Proto-Indo-Europees en Oud-Japannees (Japannees word onlangs eers sedert die 8ste eeu opgeteken, na die periode van Oud-Japannees al verby was), is van hierdie kategorie uitgesluit; dergelike tale moet of tot die dooie of tot die historiese tale gereken word.
• Kunstale: dit is tale wat – in teenstelling met die natuurlike tale – nie vanself ontstaan het nie maar met uiteenlopende doele ontwerp is. Voorbeelde in die letterkunde is die Sindaryns en Quenya van J.R.R. Tolkien. Om vir ʼn kode in ISO 639-3 oftewel die etiket auxlang (hulptaal) in aanmerking te kom moet ʼn kunstaal:
  1. in die eerste plek bedoel wees vir menslike kommunikasie, in besonder as lingua franca;
  2. oor ʼn sekere mate van literêre tradisie beskik.

Die bekendste voorbeelde van tale wat tot hierdie laaste kategorie behoort is Esperanto en Interlingua. Gerekonstrueerde tale soos Proto-Indo-Europees val buite hierdie kategorie, so ook rekenaartale.

Sien ook

• Taalfamilies

Eksterne skakel

• SIL International

Verwysings

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.