Tommaso Campanella
Tommaso Campanella, eintlik Giovanni Domenico (Stilo, 5 September 1568 - Parys, 21 Mei 1639) was 'n Italiaanse skrywer, digter, wetenskaplike, filosoof en teoloog uit die tyd van die Renaissance.
| Tommaso Campanella | |
| |
| Geboortenaam | Giovanni Domenico |
|---|---|
| Gebore | 5 September 1568 Stignano, Calabrië |
| Oorlede | 21 Mei 1639 Parys, Frankryk |
| Nasionaliteit | Italiaans |
| Vakgebied | Filosfie, wetenskap, teologie en astrologie |
Lewe wysig
Campanella is gebore as die seun van 'n skoenmaker en het op 'n vroeë ouderdom aandag op hom gevestig vanweë sy besonderse intelligensie. Op die ouderdom van 15 het hy by die Dominikaanse Orde aangesluit en die naam Tomasso aangeneem, vernoem na Thomas Aquinas. As monnik het hy die geleentheid gehad om veelsydige studies aan te pak en het hy onder meer die geskrifte van Aristoteles oor logika bestudeer. Na sy kennismaking met die werk van Bernardino Telesio het hy egter Aristotelisme uitgedaag en in sy eerste werk Philosophia sensibus demonstrata (1590) homself uitgespreek ten gunste van die natuurwetenskaplike metode.
Hy het ook op teokratiese grondslag vir 'n republiek gepleit. Sy onafhanklike houding het hom egter baie teenstand van sowel die sekulêre as die kerklike owerhede besorg. Na sy beweerde betrokkenheid by 'n sameswering teen die Spaanse regime in Napels in 1599, is hy tot lewenslange gevangenisstraf gevonnis. Hy is eers in 1615 op die aandrang van die pous vrygelaat. Na sy vrylating het hy voortgegaan om uitlokkende sienings te verkondig en te publiseer, waaronder sy omstrede Atheismus triumphatus. Uiteindelik het hy na Frankryk gevlug, waar hy hom in Parys gevestig het. Tydens 'n reis na Holland het hy René Descartes ontmoet. Kort daarna is hy oorlede terwyl hy aan 'n onvoltooide folio-uitgawe van sy boeke gewerk het.
Werk wysig
In gevaningskap het Campanella ongeveer veertig werke oor wetenskap, poësie en 'n verdediging van Galileo Galilei geskryf, dit is oorspronklik in Italiaans, maar ná sy vrylating meestal in Latyn gepubliseer. Sy werke word gekenmerk deur skolastiek, eksakte wetenskappe, maar terselfdertyd diepe geloof en oortuigende vertroue in magie en astrologie.
Campanella het sy plek in die letterkunde verwerf, hoofsaaklik met Civitas solis (Die Sonnestad, 1602, gepubliseer in 1623): 'n dialoog tussen die hoof van die hospitaalorde en 'n matroos uit Genua wat praat oor sy gunsteling stad in Ceylon. Hierdie sonstad word op 'n Spartaanse manier bestuur deur 'n hoëpriester met onbeperkte gesag. Hy word bygestaan deur 'n soldaat, 'n wetenskaplike en 'n persoon vir sosiale aangeleenthede. Die mense is goed opgelei. Die huwelik, arbeid en staat word deur die staat gereguleer. Privaatbesit is onbekend. Baie word gedoen vir die wetenskap (veral astrologie en sterrekunde). Tomasso se ideale staat beslaan steeds een van die prominentste plekke onder die talle werke oor utopieë.
Bibliografie (seleksie) wysig
- Philosophia sensibus demonstrata, 1591
- Monarchie Messiae, 1605
- Prodromus philosophiae instaurandae, 1617
- Apologia pro Galileo, 1622
- La città del sole, 1602 (lat.: Civitas solis, 1623, Nederlands: De zonnestad)
- Atheismus triumphatus, 1631, Parys 1636
- Metaphysica I-III, 1638
Literatuur en bronne wysig
- A. Bachrach e.a.: Encyclopedie van de wereldliteratuur. Bussum, 1980-1984. ISBN 90-228-4330-0
- F. Hiebel: Campanella. Der Sucher nach dem Sonnenstaat. Roman. Stuttgart 1980, ISBN 3-7725-0618-6
Eksterne skakels wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Tommaso Campanella.- (en) Biografie op Stanford.edu
- (de) Biografie op Zeno
- (en) Ebook Zonnestad Geargiveer 18 April 2019 op Wayback Machine
| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal. |
