Wikipedia

Astrologie

reeks waarsêerypraktyke wat na bewering inligting oor menslike sake en aardse gebeure voorspel deur die bestudering van die oënskynlike posisies van hemelliggame

Astrologie of sterrewiggelary is 'n reeks waarsêerypraktyke wat na bewering inligting oor menslike sake en aardse gebeure voorspel deur die bestudering van die oënskynlike posisies van hemelliggame.[1][2][3][4][5] Dit word sedert die 18de eeu as 'n skynwetenskap beskou.[6] Verskillende kulture het reeds sedert minstens die 2de millennium v.C. vorme van astrologie beoefen; dié praktyke het hulle oorsprong in kalenderstelsels wat gebruik is om seisoenale veranderings aan te dui en om die hemelse siklusse te vertolk as tekens van goddelike kommunikasie.[7]

’n Handgetekende geboortehoroskoop.

Die meeste, indien nie alle nie, kulture het betekenis geheg aan wat hulle in die lug gesien het en sommige – soos die Hindoes, Chinese en Maja – het uitgebreide stelsels ontwikkel vir die voorspelling van aardse gebeure uit hemelse waarnemings. Westerse astrologie, een van die oudste astrologiese stelsels wat steeds in gebruik is, kan teruggespeur word na die Mesopotamië van die 19de-17de eeu v.C., van waar dit na antieke Griekeland versprei het en toe na Rome, die Islamitiese wêreld en uiteindelik Sentraal- en Wes-Europa. Kontemporêre Westerse astrologie word dikwels verbind met stelsels van sterrevoorspelling wat na bewering aspekte van iemand se persoonlikheid en belangrike gebeure in hulle lewe voorspel geskoei op die posisie van die hemelliggame. Die meeste professionele astroloë maak staat op sulke stelsels.[8]:83

Deur die grootste deel van sy geskiedenis is astrologie beskou as 'n geleerde tradisie en was dit algemeen in akademiese kringe. Dit is soms nou verbind met astronomie, alchemie, meteorologie en medisyne.[9] Dit was teenwoordig in politieke kringe en is genoem in verskeie letterkundige werke, van Dante Alighieri en Geoffrey Chaucer tot William Shakespeare, Lope de Vega en Calderón de la Barca.

Tydens die Verligting het astrologie egter sy status as 'n gebied van wettige geleerdheid verloor.[10][11] Ná die einde van die 19de eeu en die algemene aanvaarding van die wetenskaplike metode, het navorsers begin om astrologie suksesvol te bevraagteken op beide teoretiese[12][13] en eksperimentele grondslag.[14][15] Daar is bevind dit het geen wetenskaplike geldigheid of verduidelikbare mag nie.[8] Astrologie het toe sy akademiese en teoretiese reputasie in die Westerse wêreld verloor en algemene geloof daarin het grootliks afgeneem, totdat dit sedert die 1960's weer geleidelik toegeneem het.[16]

'n Graveerwerk deur Marcantonio Raimondi, 15de eeu.

Etimologie

wysig

Die woord "astrologie" kom van die vroeë Latynse woord astrologia,[17] wat weer kom van die Griekse ἀστρολογία, van ἄστρον astron ("ster") en -λογία -logia, ("studie van"). Die woord oorvleuel aansienlik met "astronomie" (wat van die Latynse astronomia af kom). Teen die 17de eeu het "astronomie", of "sterrekunde", gevestig geraak as die wetenskaplike term, met "astrologie" wat verwys na waarsêery en skemas om menslike sake te voorspel.[18]

Geskiedenis

wysig
 
Die Sodiakman, 'n diagram van die menslike liggaam en astrologiese simbole met instruksies wat die belangrikheid van astrologie verduidelik vanuit 'n mediese perspektief. Uit 'n 15de-eeuse Walliese manuskrip.

Baie kulture het betekenis geheg aan astronomiese gebeure, en die Indiërs, Chinese en Maja het uitgebreide stelsels ontwerp om aardse gebeure te voorspel uit waarnemings van die ruimte. 'n Vorm van astrologie is beoefen in die Ou Babiloniese tydperk van Mesopotamië, omstreeks 1800 v.C.[19][7] Vedāṅga Jyotiṣa is een van die eerste Hindoetekste oor astronomie en astrologie (jotisja), van so vroeg as 1400 v.C. Chinese astrologie is in die tyd van die Zhoudinastie (1046-256 v.C.) uitgebrei. Hellenistiese astrologie ná 332 v.C. het die Babiloniese en Egiptiese astrologie in Alexandrië gemeng en horoskopiese astrologie geskep. Aleksander die Grote se verowering van Asië het daartoe gelei dat astrologie na die antieke Griekeland en Rome versprei het. In Rome is astrologie verbind met "Galdese wysheid".

Ná die verowering van Alexandrië in die 7de eeu is astrologie beoefen deur Islamitiese geleerdes, en Hellenistiese geskrifte is in Arabies en Persies vertaal. In die 12de eeu is Arabiese geskrifte na Europa ingevoer en in Latyn vertaal. Belangrike astronome, insluitende Tycho Brahe, Johannes Kepler en Galileo, het as hofastroloë gedien. Astrologiese verwysings het verskyn in die werk van digters soos Dante Alighieri en Geoffrey Chaucer, en van dramaturge soos Christopher Marlowe en William Shakespeare.

Deur die grootste deel van sy geskiedenis is astrologie beskou as geleerde tradisie. Dit is aanvaar in politieke en akademiese verband en is verbind met ander studies, soos astronomie, alchemie, meteorologie en medisyne.[9] Aan die einde van die 17de eeu het nuwe wetenskaplike begrippe in astronomie en fisika (soos heliosentrisme en Newtonse meganika) twyfel gewerp op astrologie. Astrologie het sy akademiese en teoretiese status verloor, en die geloof in astrologie het grootliks afgeneem.[16]

Antieke wêreld

wysig

Astrologie, in sy breedste sin, is die soeke na betekenis in die lug.[20]:2,3 Vroeë bewyse dat mense bewuste pogings aangewend het om seisoenale veranderings te meet, aan te teken en te voorspel met verwysings na astronomiese siklusse, verskyn as merke aan bene en grotmure, wat wys maansiklusse is al 25 000 jaar gelede aangeteken.[21]:81ff Dit is die eerste stap na die aantekening van die maan se invloed op getye en riviere, en na die organisering van 'n gemeenskaplike kalender.[21] Boere het landboubehoeftes opgelos met 'n groter kennis van die sterrebeelde wat in verskillende seisoene hulle verskyning gemaak het – en die opkoms van sekere stergroepe gebruik om jaarlikse vloede of seisoenale bedrywighede uit te werk.[22]

Teen die 3de millennium v.C. het beskawings gesofistikeerde kennis gehad van hemelse siklusse, en kon hulle tempels laat oplyn het met die jaarlikse verskyning van sterre aan die horison.[23]

Verspreide bewyse dui daarop dat die oudste bekende astrologiese verwysings afskrifte is van geskrifte wat in die antieke wêreld geskep is. Die Venustablet van Ammisaduqa is vermoedelik omstreeks 1700 v.C. in Babilon saamgestel.[24]

Die oudste onbetwiste bewys van die gebruik van astrologie as 'n integrale kennisstelsel word toegeskryf aan die rekords van die eerste dinastie van Mesopotamië (1950-1651 v.C.). Dié astrologie toon 'n paar ooreenkomste met Hellenistiese Griekse (Westerse) astrologie, insluitende die diereriem, planetêre verheffings en die dodekatemoria (die 12 verdelings van 30 grade elk).[25] Die Babiloniërs het hemelse gebeure beskou as moontlike tekens, eerder as oorsake van fisieke gebeure.[25]

Die stelsel van Chinese astrologie is tydens die Zhoudinastie (1046-256 v.C.) uitgebrei en het in die tyd van die Handinastie (2de eeu v.C. tot die 2de eeu n.C.) floreer. In dié tyd is al die bekende elemente van die tradisionele Chinese kultuur – die Jin-Jang-filosofie, die teorie van die vyf elemente Hemel en Aarde, Confuciaanse sterflikheid – saamgevoeg om die filosofiese beginsels van die Chinese medisyne en waarsêery, astrologie en alchemie te formaliseer.[26]:3,4

Die antieke Arabiere wat die Arabiese Skiereiland betrek het voor die opkoms van Islam, het algemeen in fatalisme (ḳadar) geglo en die hemel en sterre met ontsag bejeën: Hulle het geglo dit is uiteindelik verantwoordelik vir elke verskynsel op aarde en die lot van die mensheid.[27] Hulle het hulle hele lewe georden volgens hulle vertolking van sterrekundige verskynsels.[27]

Antieke besware

wysig
 
Die Romeinse redenaar Cicero het beswaar gemaak teen astrologie.

Die Hellenistiese skole van filosofiese skeptisisme het die rasionaliteit van astrologie gekritiseer. Onder die skeptici het Cicero, Carneades, Favorinus en Sextus Empiricus getel.

Carneades het geredeneer 'n geloof in die noodlot ontken vrye wil en sterflikheid; dat mense wat op verskillende tye gebore is, almal saam in 'n ongeluk of geveg kan omkom; en dat stamme en kulture almal verskil, ondanks die eenvormige invloed van die sterre.[28]

Cicero het in De Divinatione kritiek op astrologie gelewer wat volgens sommige moderne filosowe die eerste werkende definisie van skynwetenskap en die antwoord op die vraag van grensafbakening was.[29] Die Italiaans-Amerikaanse filosoof Massimo Pigliucci meen Cicero het die buitelyne verskaf van 'n "oortuigende verskil tussen astrologie en astronomie wat in die 21ste eeu steeds geldig is".[30] Cicero het tweelinge as voorbeeld gebruik: dat hulle lot heel verskillend kan wees, al is hulle kort ná mekaar gebore. Dié idee is later deur Augustinus verder ontwikkel.[31] Hy het gereken omdat die ander planete verder van die aarde af is as die maan, sal hulle net 'n geringe invloed hê in vergelyking met die maan.[32] Hy het ook geredeneer dat as astrologie alles oor 'n mens se lot bepaal, dit verkeerdelik die sigbare invloed ignoreer van oorerflikheid en opvoeding, veranderings in gesondheid vanweë medisyne of die uitwerking van die weer op mense.[33]

Favorinus het gesê dit is absurd om te dink die sterre en planete kan die menslike liggaam dieselfde beïnvloed as wat hulle die getye beïnvloed,[34] en net so absurd dat klein bewegings in die lug groot veranderings in iemand se lot kan teweegbring.

Sextus Empiricus het geredeneer dit is belaglik om menslike eienskappe te verbind met mites oor die tekens van die diereriem.[35] Hy het 'n hele boek (Πρὸς ἀστρολόγους Pros astrologous, "Teen die Astroloë") saamgestel met argumente teen astrologie. Dit was die vyfde deel van 'n groter werk teen filosofie en wetenskap in die algemeen (Πρὸς μαθηματικούς Pros mathematikous, "Teen die Professore").

Hellenistiese Egipte

wysig
 
'n Afskrif van 1484 van die eerste bladsy van Ptolemeus se Tetrabiblos, wat deur Plato van Tivoli in Latyn vertaal is.

In 525 v.C. het die Perse Egipte verower. Die Egiptiese Dendera-diereriem van die 1ste eeu v.C. deel twee tekens – die Balans en die Skerpioen – met Mesopotamiese astrologie.[36]

Toe Aleksander die Grote Egipte in 332 v.C. verower, het Egipte Hellenisties geword. Aleksander het ná die verowering die stad Alexandrië gestig, en hier is Babiloniese astrologie vermeng met die Egiptiese Dekadiese astrologie om die horoskopiese astrologie te vorm. Dit het die Babiloniese diereriem bevat met sy stelsel van planetêre verheffings, die drievoudigheid van die tekens en die belangrikheid van eklipse.

Dit het die Egiptiese begrip gebruik om die diereriem in 36 "dekades" van 10 grade elk te verdeel, met 'n klem op die opkomende dekade, en die Griekse stelsel van planetêre gode, die heerskappy van die tekens en die vier elemente.[37] In die 2de eeu v.C. het Egiptiese geskrifte die posisies van die planete in diereriemtekens voorspel met die tyd van sekere opkomende dekades.[38]

Die astroloog en sterrekundige Ptolemeus het in Alexandrië gewoon. Sy werk die Tetrabiblos het die basis van die Westerse astrologie gevorm en "...het duisend jaar of langer feitlik die gesag van 'n Bybel onder astrologiese skrywers geniet".[39]

Griekeland en Rome

wysig

Die verowering van Asië deur Aleksander die Grote het die Grieke blootgestel aan idees van Sirië, Babilon, Persië en Sentraal-Asië.[40] Omstreeks 280 v.C. het Berossus, 'n priester van Bel van Babilon na die Griekse eiland Kos verhuis, waar hy astrologie en Babiloniese kultuur onderrig het.[41] Teen die 1ste eeu v.C. was daar twee weergawes van astrologie: een wat die horoskoop gebruik het om die verlede, teenswoordige en toekoms te beskryf, en een wat klem gelê het op die opstyging van die siel na die sterre.[42] Die Griekse invloed het 'n groot rol gespeel om astrologiese teorie aan Rome oor te dra.[43]

Die eerste definitiewe verwysing na astrologie in Rome kom van die redenaar Cato, wat plaaswerkers in 160 v.C. gewaarsku het teen die raadpleging van Galdeërs,[44] wat beskryf is as Babiloniese "sterkykers".[45] Onder Grieke en Romeine is Babilon (ook bekend as Galdea) so met astrolologie vereenselwig dat "Galdese wysheid" sinoniem geraak het met waarsêery deur middel van sterre en planete.[46] Die 2de-eeuse digter en satirikus Juvenalis het gekla oor die oorheersende invloed van die Galdeërs en gesê: "Die Galdeërs word nog meer vertrou; elke woord wat deur die astroloog geuiter word, glo hulle kom van Hammon se fontein."[47]

Een van die eerste astroloë wat Hermetistiese astrologie na Rome gebring het, was Thrasyllos, astroloog van keiser Tiberius,[43] die eerste keiser wat 'n hofastroloog gehad het.[48] Sy voorganger, Augustus, het egter wel astrologie gebruik om sy keiserlike regte te help wettig.[49]

Middeleeuse wêreld

wysig

Hindoeïsme

wysig

Die belangrikste geskrifte waarop klassieke Indiese astrologie berus, is vroeë Middeleeuse kompilasies, veral die Bṛhat Parāśara Horāśāstra en Sārāvalī deur Kalyāṇavarma.

Die Horāshastra is 'n saamgestelde werk van 71 hoofstukke, waarvan die eerste deel (hoofstukke 1-51) uit die 7de en vroeë 8ste eeu dateer en die tweede deel (hoofstukke 52-71) uit die latere 8ste eeu. Die Sārāvalī dateer ook uit omstreeks 800 n.C.[50]

Islam

wysig
 
'n Latynse vertaling van Abū Maʿshar se De Magnis Coniunctionibus ("Van die groot konjunksies"), Venesië, 1515.

Islamitiese geleerdes het astrologie begin beoefen[51] ná die val van Alexandrië onder die Arabiere in die 7de eeu en die stigting van die Abbasidiese Ryk in die 8ste eeu. Die tweede Abbasidiese kalief, Al-Mansoer (754-775), het die stad Bagdad gestig om as 'n sentrum van geleerdheid te dien. Daarin was 'n biblioteek-vertaalsentrum bekend as Bayt al-Hikma ("Huis van Wysheid"), wat 'n groot bydrae gelewer het tot die Arabies-Persiese vertaling van Hellenistiese astrologiese geskrifte.

Die vroegste vertalers het Mashallah ingesluit, wat gehelp het om die tyd vir die stigting van Bagdag te kies,[52] en Sahl ibn Bishr (ook bekend as "Zael"), wie se geskrifte latere Europese astroloë se werk beïnvloed het, soos Guido Bonatti in die 13de eeu en William Lilly in die 17de eeu.[53] Arabiese tekste is vanaf die 12de eeu na Europa ingevoer.

Europa

wysig
 
Dante Alighieri ontmoet keiser Justinianus in die Sfeer van Mercurius, in hoofstuk 5 van Paradiso.
 
Die Middeleeuse teoloog Isidorus van Sevilla het die voorspellende deel van astrologie gekritiseer.

In die 7de eeu het Isidorus van Sevilla in sy Etymologiae gesê astronomie beskryf die bewegings van die hemele, terwyl astrologie twee dele het: Een was wetenskaplik en het die beweging van die son, maan en sterre beskryf, en die ander een was om voorspellings te maak, wat teologies verkeerd is.[54][55]

Die eerste astrologiese boek wat in Europa gepubliseer is, was die Liber Planetis et Mundi Climatibus ("Boek van die Planete en Streke van die Wêreld"), wat tussen 1010 en 1027 verskyn het.[56] Ptolemeus se Tetrabiblos uit die 2de eeu is in 1138 in Latyn vertaal.[56] Die Dominikaanse teoloog Thomas van Aquino het ná Aristoteles ook voorgestel dat die sterre die imperfekte "ondermaanse" liggaam regeer, en het probeer om astrologie met die Christendom te versoen deur te sê dat God die siel regeer.[57]

In Paradiso, die finale deel van die Goddelike Komedie, het die Italiaanse digter Dante Alighieri "in groot detail"[58] verwys na die astrologiese planete, hoewel hy tradisionele astrologie aangepas het om by sy Christelike standpunt te pas,[58] deur byvoorbeeld astrologiese denke te gebruik in sy voorspellings van die hervorming van die Christendom.[59]

John Gower het astrologie in die 14de eeu gedefinisser as beperk tot die maak van voorspellings.[54][60] Die invloed van sterre is weer verdeel in natuurlike astrologie, soos op getye en die groei van plante, en geregtelike astrologie, met skynbaar voorspelbare uitwerkings op mense.[61][62] Die 14de-eeuse skeptikus Nicole Oresme het in sy Livre de divinacions[63] gesê die huidge benaderings tot die voorspelling van gebeure soos peste, oorloë en die weer is onvanpas, maar dat sulke voorspelling 'n geldige veld van ondersoek is. Hy het egter ook gesê die gebruik van astrologie om die tyd van gebeurtenisse te voorspel is heeltemal vals, en het die voorspelling van die uitwerking van die sterre op mense verwerp op grond van vrye wil.[63][64]

In die laat 15de eeu het die Italiaanse filosoof Giovanni Pico della Mirandola astrologie in sy Disputationes contra Astrologos veroordeel. Hy het ontken dat die hemel aardse gebeure kan veroorsaak of beïnvloed.[65]

Renaissance en vroeë moderne tyd

wysig
 
'n Astroloog wat 'n voorspelling doen, uit Robert Fludd se Utriusque Cosmi Historia, 1617.

Geleerdes van die Renaissance het astrologie algemeen beoefen. Gerolamo Cardano het dit gedoen vir koning Eduard VI van Engeland, terwyl John Dee die pesroonlike astroloog van koningin Elizabeth I van Engeland was. Catherina de Medici het Nostradamus in 1566 betaal om die voorspelling van die dood van haar man, koning Hendrik II van Frankryk, te bevestig wat deur haar astroloog, Lucus Gauricus, gemaak is. Bekende sterrekundiges wat as hofastroloë gedien het, sluit in Tycho Brahe in die hof van Denemarke, Johannes Kepler vir die Habsburgs, Galileo Galilei vir die Medici en Giordano Bruno, wat in 1600 in Rome op 'n brandstapel gesterf het vir kettery.[66] Die onderskeid tussen astronomie en astrologie was nie heeltemal duidelik nie. Vooruitgang in astronomie is dikwels gemotiveer deur die begeerte om die akkuraatheid van astrologie te verbeter.[67] Kepler is byvoorbeeld aangedryf deur 'n geloof in die harmonieë tussen aardse en hemelse sake, maar het die bedrywighede van die meeste astroloë veroordeel.[68]

Sterrekundige tabelle met ingewikkelde astrologiese berekenings en almanakke wat wat hemelse gebeure vertolk het vir gebruik in medisyne en om planttye te kies, was gewild in die Elisabethaanse Engeland.[69] In 1597 het die Engelse wiskundige Thomas Hood 'n stel papierinstrumente met draaiende oorlegsels gemaak om studente te help om die verhoudings uit te werk tussen vaste sterre of sterrebeelde, die midlug en die 12 astrologiese huise.[70] Hood se instrumente het ook, vir opvoedkundige doeleindes, die veronderstelde verhoudings gewys tussen die tekens van die diereriem, die planete en die dele van die liggaam wat glo deur die planete en tekens regeer is.[70][71] Hoewel sy instrumente innoverend was, was sy astrologiese inligting standaard.[72]

Ondanks die gewildheid daarvan, het die astrologie van die Renaissance gelei tot groot debatte daarvoor en daarteen. Toe, teen die tyd van die nuwe ster van 1572 en die Groot Komeet van 1577, het daar volgens die historikus Gabor Almasi 'n groot hervorming begin plaasvind waarin godsdiens, astrologie en antroposentrisme uit wetenskaplike debatte begin verdwyn het.[73] Teen 1679 het die jaarlikse La Connoissance des temps astrologie as 'n wettige onderwerp vermy.[74]:220

Die Verligting en daarna

wysig
 
Vroue uit die middelklas van Chicago bespreek spiritualisme (1906).

Tydens die Verligting het die gewildheid van astrologie begin kwyn en is dit net deur goedkoop almanakke onderskryf.[10][11]

In die tweede helfte van die 17de eeu het die Vereniging van Astroloë (1647-'84), 'n handels-, opvoedkundige en sosiale vereniging, probeer om Brittanje se dikwels verdeelde astroloë te verenig om nuwe lewe in astrologie te blaas. Godsdienstige kritiek het al hoe feller geword. Die vereniging het bankette gehou, “instrumente en manuskripte” uitgeruil, navorsinsgprojekte voorgestel en die publikasie van preke geborg wat astrologie uitgebeeld het as 'n wettige Bybelse strewe vir Christene. Hulle het opdrag vir preke gegee waarvolgens astrologie goddelik en Hebreeus is, en ondersteun word deur Bybelverse oor die wyse manne en die seuns van Set. Volgens die historikus Michelle Pfeffer "het die vereniging se veldtog eindelik misluk.” Moderne historici het die vereniging meestal afgeskeep ten gunste van die steeds bestaande Royal Society (1660), al het die twee organisasies sommige lede gedeel.[75]

In die 19de eeu het astrologie 'n gewilde oplewing beleef as deel van 'n algemene herlewing in spiritualisme en – later – New Age-filosofie.[76]:239–249 Dit is ook aangehelp deur massamedia soos koerante se horoskope.[76]:259–263 Vroeg in die 20ste eeu het die sielkundige Carl Jung 'n paar konsepte oor astrologie ontwikkel,[77] wat gelei het tot die ontwikkeling van sielkundige astrologie.[76]:251–256;[78]

Beginsels en praktyke

wysig

Voorstanders van astrologie definieer dit as 'n simboliese taal, 'n kunsvorm, 'n wetenskap en 'n metode van waarsêery.[79][80] Hoewel die meeste kulturele astrologiese stelsels wortels van antieke filosofieë deel wat mekaar beïnvloed, verskil baie van hulle van Westerse metodes. Van dié kulturele stelsels sluit in Hindoe-astrologie (ook bekend as "Indiese astrologie" en in moderne tye "Vediese astrologie") en Chinese astrologie, wat albei die wêreld se kultuurgeskiedenis beïnvloed het.

Westerse astrologie

wysig

Westerse astrologie is 'n vorm van waarsêery wat geskoei is op die samestelling van 'n horoskoop, of kaart, vir 'n gegewe oomblik, soos 'n persoon se geboorte.[81] Dit gebruik die tropiese diereriem, wat opgelyn is met die nageweningspunte.[82]

Westerse astrologie is geskoei op die bewegings en relatiewe posisies van hemelliggame soos die son, maan en planete, wat ontleed word na aanleiding van hulle beweging deur die tekens van die diereriem (12 eweredige verdelings van die sonnebaan) en deur hulle aspekte (gebaseer op geometriese hoeke) relatief tot mekaar. Hulle word ook ontleed volgens hulle plasing in huise (12 eweredige verdelings van die son se daaglikse baan).[83] Astrologie in gewilde massamedia soos koerante gebruik gewoonlik net die sonteken met die tyd van iemand se geboorte. Omdat die son net een van die 12 astrologiese huise is, verteenwoordig sulke voorspellings net 1⁄12 van die totale kaart.[84] Met geboortekaarte kan ander tekens belangriker wees as die sonteken. 'n Ram kan byvoorbeeld verskeie planete in die Kreef of Visse hê, en die laaste twee tekens sal dus invloedryker wees.

Die kaart stel die verhoudings vir die tyd en plek van die gegewe gebeurtenis visueel voor. Dié verhoudings is tussen die sewe "planete", wat dui op neigings soos oorlog en liefde; die 12 tekens van die diereriem; en die 12 huise. Elke planeet is op die gegewe oomblik in 'n spesifieke teken en 'n spesifieke huis wanneer dit van die gegewe plek af beskou word, en dit skep twee soorte verhoudings.[85] 'n Derde soort is die aspek van elke planeet tot elke ander planeet, waar twee planete wat 120° van mekaar is ("trigoon") in 'n harmonieuse verhouding is, maar twee planete wat 90° van mekaar is ("vierkant"), in 'n botsende verhouding.[86][87] Saam, word gesê, vorm dié verhoudings en hulle vertolkings "...die taal van die hemele wat met ingeligte mense praat".[85]

Saam met tarotwaarsêery is astrologie een van die kernstudies van Westerse esoterie, en as sulks het dit geloofstelsels in magie nie net onder Westerse esoterici en hermetici beïnvloed nie, maar ook geloofstelsels soos Wicca, wat by die Westerse esoteriese tradisie geleen het.

Hindoe-astrologie

wysig
 
'n Bladsy uit 'n Indiese astrologiese verhandeling, omstreeks 1750.

Die vroegste Vediese geskrif oor astronomie is die Vedāṅga Jyotiṣa; Vediese denke het later ook astrologie ingesluit.[88]

Hindoe-geboorte-astrologie het in die 3de eeu v.C. saam met die Hellenistiese astrologie ontstaan,[89]:361[90] maar dit het die Hindoe-maanhuise ingesluit.[91]

Die name van die sterretekens (byvoorbeeld die Griekse Krios vir die Ram; Hindi: Kriya), die planete (byvoorbeeld die Griekse Helios vir die son; Hindi: Heli) en astrologiese terme (byvoorbeld die Griekse apoklima en sunaphe vir deklinasie en planetêre konjunksie; Hindi: apoklima en sunapha) in Varaha Mihira se geskrifte dui onteenseglik op 'n Griekse oorsprong van Hindoe-astrologie.[92] Die Indiese tegnieke is dalk ook aangevul met sommige van die Babiloniese tegnieke.[93]:231

Chinese en Oos-Asiatiese astrologie

wysig

Chinese astrologie toon 'n nou verband met Chinese filosofie (die teorie van die drie harmonieë: hemel, aarde en mens) en die gebruik van begrippe soos jin en jang, die Vyf fases, die 10 Hemelstamme, die 12 Aardtakke en shichen, 'n manier van tydhouding vir godsdienstige doeleindes). Die vroeë gebruik van Chinese astrologie was hoofsaaklik beperk tot politieke astrologie, die waaneming van ongewone verskynsels, die identifikasie van voorbodes en die keuse van gunstige dae vir gebeure en besluite.[26]:22,85,176

Die sterrebeelde van die diereriem van Wes-Asië en Europa is nie gebruik nie; die lug is verdeel in Drie Ingeslote Plekke en 28 huise in 12 Ci.[94] Die Chinese diereriem van 12 dieretekens verteenwoordig 12 verskillende soorte persoonlikhede. Dit is gebaseer op siklusse van jare, maanmaande en twee-uur-tydperke van die dag (die shichen). Die diereriem begin gewoonlik met die teken Rot en die siklus beweeg dan deur nog 11 tekens: die Os, Tier, Konyn, Draak, Slang, Perd, Bok, Aap, Haan, Hond en Vark.[95] Ingewikkelde stelsels van die voorspelling van 'n mens se lot wat gebaseer is op die dag, seisoen en uur van 'n mens se geboorte, word vandag steeds algemeen in Chinese astrologie gebruik. Hulle berus nie op die direkte waarneming van die sterre nie.[96]

Die Koreaanse diereriem is identies aan die Chinese een. Die Viëtnamese diereriem is feitlik identies, behalwe dat die tweede dier die "Waterbuffel" in plaas van die Os is en die vierdie dier die "Kat" in plaas van die Konyn.

Sien ook

wysig

Verwysings

wysig
  1. ↑ "astrology". Oxford Dictionary of English. Oxford University Press.  Geargiveer 30 November 2015 op Wayback Machine
  2. ↑ "astrology". Merriam-Webster Dictionary. Merriam-Webster Inc.. 
  3. ↑ Bunnin, Nicholas; Yu, Jiyuan (2008). The Blackwell Dictionary of Western Philosophy. John Wiley & Sons. p. 57. doi:10.1002/9780470996379. ISBN 9780470997215.
  4. ↑ Thagard, Paul R. (1978). "Why Astrology is a Pseudoscience". Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association. 1 (1): 223–234. doi:10.1086/psaprocbienmeetp.1978.1.192639. S2CID 147050929. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Maart 2019. Besoek op 14 November 2018.
  5. ↑ Jarry, Jonathan (9 Oktober 2020). "How Astrology Escaped the Pull of Science". Office for Science and Society. McGill University. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Augustus 2022. Besoek op 2 Junie 2022.
  6. ↑ * Hanegraaff, Wouter J. (2012). Esotericism and the Academy: Rejected Knowledge in Western Culture. Cambridge: Cambridge University Press. p. 171. ISBN 978-0-521-19621-5. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Januarie 2023. Besoek op 19 Julie 2022. p. 811.
  7. ↑ 7,0 7,1 Koch-Westenholz, Ulla (1995). Mesopotamian astrology: an introduction to Babylonian and Assyrian celestial divination. Copenhagen: Museum Tusculanum Press. pp. Foreword, 11. ISBN 978-87-7289-287-0.
  8. ↑ 8,0 8,1 Jeffrey Bennett; Megan Donohue; Nicholas Schneider; Mark Voit (2007). The cosmic perspective (4th uitg.). San Francisco, CA: Pearson/Addison-Wesley. pp. 82–84. ISBN 978-0-8053-9283-8.
  9. ↑ 9,0 9,1 Kassell, Lauren (5 Mei 2010). "Stars, spirits, signs: towards a history of astrology 1100–1800". Studies in History and Philosophy of Science Part C: Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences. 41 (2): 67–69. doi:10.1016/j.shpsc.2010.04.001. PMID 20513617.
  10. ↑ 10,0 10,1 Porter, Roy (2001). Enlightenment: Britain and the Creation of the Modern World. Penguin. pp. 151–152. ISBN 978-0-14-025028-2.
  11. ↑ 11,0 11,1 Rutkin, H. Darell (2006). "Astrology". In K. Park; L. Daston (reds.). Early Modern Science. The Cambridge History of Science. Vol. 3. Cambridge University Press. pp. 541–561. ISBN 0-521-57244-4. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Desember 2022. Besoek op 6 Junie 2022.
  12. ↑ Vishveshwara, C. V.; Biswas, S. K.; Mallik, D. C. V., reds. (1989). Cosmic Perspectives: Essays Dedicated to the Memory of M.K.V. Bappu (1. publ. uitg.). Cambridge, Engeland: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-34354-1.
  13. ↑ Peter D. Asquith, red. (1978). Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association, vol. 1 (PDF). Dordrecht: Reidel. ISBN 978-0-917586-05-7. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2022.; "Chapter 7: Science and Technology: Public Attitudes and Understanding". science and engineering indicators 2006. National Science Foundation. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 February 2013. Besoek op 2 August 2016.
  14. ↑ Carlson, Shawn (1985). "A double-blind test of astrology" (PDF). Nature. 318 (6045): 419–425. Bibcode:1985Natur.318..419C. doi:10.1038/318419a0. S2CID 5135208. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2022.
  15. ↑ Zarka, Philippe (2011). "Astronomy and astrology". Proceedings of the International Astronomical Union. 5 (S260): 420–425. Bibcode:2011IAUS..260..420Z. doi:10.1017/S1743921311002602. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Augustus 2020. Besoek op 16 September 2019.
  16. ↑ 16,0 16,1 "Astrology - Astrology in modern times". Encyclopædia Britannica. 
  17. ↑ Harper, Douglas. "astrology". Online Etymology Dictionary. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Junie 2017. Besoek op 6 Desember 2011.
  18. ↑ "astrology, n.". Oxford English Dictionary (Third uitg.). Oxford University Press. Desember 2021.
  19. ↑ Rochberg, Francesca (1998). Babylonian Horoscopes (in Engels). American Philosophical Society. pp. ix. ISBN 978-0-87169-881-0.
  20. ↑ Campion, Nicholas (2009). History of western astrology. Volume II, The medieval and modern worlds (1ste uitg.). Continuum. ISBN 978-1-4411-8129-9.
  21. ↑ 21,0 21,1 Marshack, Alexander (1991). The roots of civilization : the cognitive beginnings of man's first art, symbol and notation (Hersien en uitgebrei uitg.). Moyer Bell. ISBN 978-1-55921-041-6.
  22. ↑ Evelyn-White, Hesiod; with an English translation by Hugh G. (1977). The Homeric hymns and Homerica (Herdruk uitg.). Cambridge, Mass.: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-99063-0.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  23. ↑ Aveni, David H. Kelley, Eugene F. Milone (2005). Exploring ancient skies an encyclopedic survey of archaeoastronomy (Aanlyn uitg.). New York: Springer. p. 268. ISBN 978-0-387-95310-6.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  24. ↑ Russell Hobson, The Exact Transmission of Texts in the First Millennium B.C.E., Published PhD Thesis. Department of Hebrew, Biblical and Jewish Studies. University of Sydney. 2009 PDF File Geargiveer 2 Mei 2019 op Wayback Machine
  25. ↑ 25,0 25,1 Rochberg-Halton, F. (1988). "Elements of the Babylonian Contribution to Hellenistic Astrology". Journal of the American Oriental Society. 108 (1): 51–62. doi:10.2307/603245. JSTOR 603245. S2CID 163678063.
  26. ↑ 26,0 26,1 Sun, Xiaochun; Kistemaker, Jacob (1997). The Chinese Sky during the Han. Bibcode:1997csdh.book.....S. doi:10.1163/9789004488755. ISBN 978-90-04-10737-3. {{cite book}}: |journal= ignored (hulp)
  27. ↑ 27,0 27,1 al-Abbasi, Abeer Abdullah (Augustus 2020). "The Arabsʾ Visions of the Upper Realm". Marburg Journal of Religion. University of Marburg. 22 (2): 1–28. doi:10.17192/mjr.2020.22.8301. ISSN 1612-2941. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Mei 2022. Besoek op 23 Mei 2022.
  28. ↑ Hughes, Richard (2004). Lament, Death, and Destiny. Peter Lang. p. 87.
  29. ↑ Fernandez-Beanato, Damian (2020). "Cicero's demarcation of science: a report of shared criteria". Studies in History and Philosophy of Science Part A. 83: 97–102. Bibcode:2020SHPSA..83...97F. doi:10.1016/j.shpsa.2020.04.002. PMID 32958286. S2CID 216477897.
  30. ↑ Pigliucci, Massimo (Januarie–Februarie 2024). "Pseudoscience:An Ancient Problem". Skeptical Inquirer. 48 (1): 18, 19.
  31. ↑ Long 2005, p. 173.
  32. ↑ Long 2005, pp. 173–174.
  33. ↑ Long 2005, p. 177.
  34. ↑ Long 2005, p. 184.
  35. ↑ Long 2005, p. 186.
  36. ↑ Barton 1994, p. 24.
  37. ↑ Holden 2006, pp. 11–13.
  38. ↑ Barton 1994, p. 20.
  39. ↑ Robbins 1940, p. xii, 'Introduction'.
  40. ↑ Campion, 2008. p. 173.
  41. ↑ Campion, 2008. p. 84.
  42. ↑ Campion, 2008. pp. 173–174.
  43. ↑ 43,0 43,1 Barton, 1994. p. 32.
  44. ↑ Barton, 1994. p. 32–33.
  45. ↑ Campion, 2008. pp. 227–228.
  46. ↑ Parker, 1983. p. 16.
  47. ↑ Juvenal, Satire VI: The Ways of Women, G.P. Putnam's Sons, c. 100.
  48. ↑ Barton, 1994. p. 43.
  49. ↑ Barton, 1994. p. 63.
  50. ↑ David Pingree, Jyotiḥśāstra (J. Gonda (red.) A History of Indian Literature, Vol VI Fasc 4), p.81
  51. ↑ Ayduz, Salim; Kalin, Ibrahim; Dagli, Caner (2014). The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam. Oxford University Press. p. 64. ISBN 9780199812578.
  52. ↑ Bīrūnī, Muḥammad ibn Aḥmad (1879). "VIII". The chronology of ancient nations. London, Pub. for the Oriental translations fund of Great Britain & Ireland deur W.H. Allen and co. LCCN 01006783.
  53. ↑ Houlding, Deborah (2010). "6: Historical sources and traditional approaches". Essays on the History of Western Astrology. STA. pp. 2–7.
  54. ↑ 54,0 54,1 Wood, 1970. p. 5
  55. ↑ Isidore of Seville (c. 600). Etymologiae. pp. L, 82, col. 170.
  56. ↑ 56,0 56,1 Campion, 1982. p. 44.
  57. ↑ Campion, 1982. p. 45.
  58. ↑ 58,0 58,1 Durling, Robert M. (Januarie 1997). "Dante's Christian Astrology. by Richard Kay. Review". Speculum. 72 (1): 185–187. doi:10.2307/2865916. JSTOR 2865916.
  59. ↑ Woody, Kennerly M. (1977). "Dante and the Doctrine of the Great Conjunctions". Dante Studies, with the Annual Report of the Dante Society. 95 (95): 119–134.
  60. ↑ Gower, John (1390). Confessio Amantis. pp. VII, 670–84. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 September 2015. Besoek op 2 Julie 2013.
  61. ↑ Wood, 1970. p. 6
  62. ↑ Allen, Don Cameron (1941). Star-crossed Renaissance. Duke University Press. p. 148.
  63. ↑ 63,0 63,1 Wood, 1970. pp. 8–11
  64. ↑ Coopland, G.W. (1952). Nicole Oresme and the Astrologers: A Study of his Livre de Divinacions. Harvard University Press; Liverpool University Press.
  65. ↑ Dijksterhuis, Eduard Jan (1986). The mechanization of the world picture. Princeton, NJ: Princeton University Press.
  66. ↑ Campion, 1982. p. 47.
  67. ↑ Rabin, Sheila J. (2010). "Pico and the historiography of Renaissance astrology". Explorations in Renaissance Culture. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Februarie 2021. Besoek op 10 Februarie 2016.
  68. ↑ Caspar, Max (1993). Kepler. Vertaal deur Hellman, C. Doris. New York: Dover Publications. pp. 181–182. ISBN 0-486-67605-6. OCLC 28293391.
  69. ↑ Harkness, Deborah E. (2007). The Jewel House. Elizabethan London and the Scientific Revolution. Yale University Press. p. 105. ISBN 978-0-300-14316-4.
  70. ↑ 70,0 70,1 Harkness, Deborah E. (2007). The Jewel House. Elizabethan London and the Scientific Revolution. Yale University Press. p. 133. ISBN 978-0-300-14316-4.
  71. ↑ Astronomical diagrams by Thomas Hood, Mathematician (Vellum, in oaken cases). British Library: British Library. c. 1597.
  72. ↑ Johnston, Stephen (July 1998). "The astrological instruments of Thomas Hood".. 
  73. ↑ Almasi, Gabor (11 Februarie 2022). "Astrology in the crossfire: the stormy debate after the comet of 1577". Annals of Science. 79 (2): 137–163. doi:10.1080/00033790.2022.2030409. PMID 35147491. S2CID 246749889. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Junie 2023. Besoek op 7 Junie 2023.
  74. ↑ Hoskin, Michael, red. (2003). The Cambridge concise history of astronomy (Printing 2003. uitg.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0521572910.
  75. ↑ Pfeffer, Michelle (2021). "The Society of Astrologers (c.1647–1684): sermons, feasts and the resuscitation of astrology in seventeenth-century London". The British Journal for the History of Science. 54 (2): 133–153. doi:10.1017/S0007087421000029. PMID 33719982. S2CID 232232073. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Maart 2023. Besoek op 2 Januarie 2023.
  76. ↑ 76,0 76,1 76,2 Campion, Nicholas (2009). History of western astrology. Volume II, The medieval and modern worlds (first uitg.). London: Continuum. ISBN 978-1-4411-8129-9.
  77. ↑ Jung, C.G.; Hull (1973). Adler, Gerhard (red.). C.G. Jung Letters: 1906–1950. in collaboration with Aniela Jaffé; translations from the German by R.F.C. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-09895-1.
  78. ↑ Gieser, Suzanne. The Innermost Kernel, Depth Psychology and Quantum Physics. Wolfgang Pauli's Dialogue with C.G.Jung, (Springer, Berlin, 2005) p. 21 ISBN 3-540-20856-9
  79. ↑ The New Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica, v.5, 1974, p. 916
  80. ↑ Dietrich, Thomas: The Origin of Culture and Civilization, Phenix & Phenix Literary Publicists, 2005, p. 305
  81. ↑ Philip P. Wiener, red. (1974). Dictionary of the history of ideas. New York: Scribner. ISBN 978-0-684-13293-8. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 September 2011. Besoek op 16 Julie 2011.
  82. ↑ James R. Lewis, 2003. The Astrology Book: the Encyclopedia of Heavenly Influences. Visible Ink Press. Online at Google Books.
  83. ↑ Hone, Margaret (1978). The Modern Text-Book of Astrology. Romford: L. N. Fowler. pp. 21–89. ISBN 978-0-85243-357-7.
  84. ↑ Riske, Kris (2007). Llewellyn's Complete Book of Astrology. Minnesota, US: Llewellyn Publications. pp. 5–6, 27. ISBN 978-0-7387-1071-6.
  85. ↑ 85,0 85,1 Kremer, Richard (1990). "Horoscopes and History. by J. D. North; A History of Western Astrology. by S. J. Tester". Speculum. 65 (1): 206–209. doi:10.2307/2864524. JSTOR 2864524.
  86. ↑ Pelletier, Robert; Cataldo, Leonard (1984). Be Your Own Astrologer. Pan. pp. 57–60.
  87. ↑ Fenton, Sasha (1991). Rising Signs. Aquarian Press. pp. 137–9.
  88. ↑ Subbarayappa, B. V. (14 September 1989). "Indian astronomy: An historical perspective". In Biswas, S. K.; Mallik, D. C. V.; Vishveshwara, C.V. (reds.). Cosmic Perspectives. Cambridge University Press. pp. 25–40. ISBN 978-0-521-34354-1.
  89. ↑ Pingree, David (18 Desember 1978). "Indian Astronomy". Proceedings of the American Philosophical Society. American Philosophical Society. 122 (6): 361–364. JSTOR 986451.
  90. ↑ Pingree, David (2001). "From Alexandria to Baghdād to Byzantium. The Transmission of Astrology". International Journal of the Classical Tradition. 8 (1): 3–37. Bibcode:2003IJCT...10..487G. doi:10.1007/bf02700227. JSTOR 30224155. S2CID 162030487.
  91. ↑ Werner, Karel (1993). "The Circle of Stars: An Introduction to Indian Astrology by Valerie J. Roebuck. Review". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 56 (3): 645–646. doi:10.1017/s0041977x00008326. JSTOR 620756. S2CID 162270467.
  92. ↑ Burgess, James (Oktober 1893). "Notes on Hindu Astronomy and the History of Our Knowledge of It". Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland: 717–761. JSTOR 25197168.
  93. ↑ Pingree, David (Junie 1963). "Astronomy and Astrology in India and Iran". Isis. The University of Chicago Press on behalf of The History of Science Society. 54 (2): 229–246. Bibcode:1963Isis...65..229P. doi:10.1086/349703. JSTOR 228540. S2CID 128083594.
  94. ↑ Stephenson, F. Richard (26 Junie 1980). "Chinese roots of modern astronomy". New Scientist. 86 (1207): 380–383.
  95. ↑ Theodora Lau, The Handbook of Chinese Horoscopes, pp 2–8, 30–5, 60–4, 88–94, 118–24, 148–53, 178–84, 208–13, 238–44, 270–78, 306–12, 338–44, Souvenir Press, New York, 2005
  96. ↑ "Astrology in China". Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. (1997). Ed. Selin, Helaine. Springer. ISBN 9780792340669. 

Bronne

wysig
  • Barton, Tamsyn (1994). Ancient Astrology. Routledge. ISBN 978-0-415-11029-7.
  • Holden, James Herschel (2006). A History of Horoscopic Astrology (2nd uitg.). AFA. ISBN 978-0-86690-463-6.
  • Long, A.A. (2005). "6: Astrology: arguments pro and contra". In Barnes, Jonathan; Brunschwig, J. (reds.). Science and Speculation. Studies in Hellenistic theory and practice. Cambridge University Press. pp. 165–191.
  • Robbins, Frank E., red. (1940). Ptolemy Tetrabiblos. Harvard University Press (Loeb Classical Library). ISBN 978-0-674-99479-9.
  • Beck, Roger (2007). A brief history of ancient astrology. Malden, MA: Blackwell Pub. ISBN 978-0-470-77377-2. OCLC 214281257.
  • Rochberg, Francesca (10 Julie 2018). "Astral Sciences of Ancient Mesopotamia". In Keyser, Paul T.; Scarborough, John (reds.). Oxford Handbook of Science and Medicine in the Classical World. Oxford University Press. pp. 24–34. doi:10.1093/oxfordhb/9780199734146.013.62. ISBN 978-0-19-973414-6.
  • Ruggles, C. L. N.; Saunders, Nicholas J. (1993). Astronomies and cultures : papers derived from the third "Oxford" International Symposium on Archaeoastronomy, St. Andrews, UK, September 1990. Niwot, Colo.: University Press of Colorado. ISBN 0-87081-319-6. OCLC 28929580.
  • Campion, Nicholas (7 Julie 2014). "Astrology as Cultural Astronomy". Handbook of Archaeoastronomy and Ethnoastronomy. New York, NY: Springer New York. pp. 103–116. doi:10.1007/978-1-4614-6141-8_16. ISBN 978-1-4614-6140-1.
  • Grim, Patrick (1990). Philosophy of science and the occult. Albany: State University of New York Press. ISBN 0-7914-0204-5. OCLC 21196067.

Verdere leesstof

wysig
  • (en) Richard Tarnas. Cosmos and Psyche: Intimations of a New World View, Viking, New York, 2006
  • (en) Arthur Dione. Jungian Birth charts
  • (en) William Lilly. Christian Astrology, Book I, II, III, Astrology Classics (2004)
  • (en) Dane Rudhyar. The Astrology of Personality: A Reformulation of Astrological Concepts and Ideals, in Terms of Contemporary Psychology and Philosophy, Lucis Publishing, New York, 1936
  • (nl) Dr Karen Hamaker-Zondag. De astrologische duiding uitgeverij Schors, Amsterdam, 1979
  • Assem, L. van (1993). The astrologer’s philosophy of life. Correlation, 12(1), p.52-54.
  • Cornelius, G. (1994). The Moment of Astrology. Penguin Books, Arkana.
  • Dean, G. (1985). Can astrology predict E and N? Correlation, 5(2), p.2-24.
  • Dean, G. (1987). Does astrology need to be true? Skeptical Inquirer, 11(2), p.166-184.
  • Dean, G. & Mather, A. (1994). Is the scientific approach relevant to astrology? Correlation, 13(1), p.11-18.
  • McGrew, J.H. & McFall, R.M. (1990). A scientific inquiry into the validity of astrology.Journal of Scientific Exploration, 4(1), p.75-83.
  • Nienhuys, J.W. (1991). Astrologie faalt in Indiana. Skepter, 4(2), p.26-27.

Eksterne skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Astrologie&oldid=2731149"