Carl Jung

Carl Gustav Jung (Duits: [kaʁl ˈjʊŋ]; 26 Julie 1875 – 6 Junie 1961), ’n Switserse psigiater en sielkundige, word beskou as een van die grondleggers van die analitiese sielkunde. Hy het dit aanvanklik selfstandig, maar later in samewerking met Sigmund Freud, ontwikkel. Dié twee het veral oor die onbewuste met mekaar verskil. Freud het dit as ’n neweproduk van die bewussyn beskou, terwyl Jung van mening was dat die bewussyn uit die onbewuste afkomstig is. Die onbewuste omvat nie net iemand se persoonlike lewensgeskiedenis nie, maar het ook ’n "laag" wat alle mense met mekaar gemeen het: die kollektiewe onbewuste, waarvan onder meer argetipes of oerbeelde deel vorm. Hoewel verskeie van Jung se idees algemeen aanvaar word, het hy nie soveel invloed soos Freud en ander dieptesielkundiges uitgeoefen nie.

Carl Jung
Geboortenaam	Carl Gustav Jung
Gebore	(1875-07-26)26 Julie 1875 Kesswil, Thurgau, Switserland
Oorlede	6 Junie 1961 (op 85) Küsnacht, Zürich, Switserland
Nasionaliteit	Switserland
Vakgebied	Psigiatrie, sielkunde, psigoterapie, analitiese sielkunde
Instelling(s)	Burghölzli, Switserse Leër (kommissaris in die Eerste Wêreldoorlog)
Alma mater	Universiteit van Basel
Ander akademiese adviseur(s)	Eugen Bleuler
Bekend vir	Analitiese sielkunde, sielkundige tipes, die kollektiewe onbewuste, kompleks, argetipes, anima en animus, sinchronisiteit, skadu, ekstrusie en introversie
Beïnvloed deur	Arthur Schopenhauer, Eugen Bleuler, Friedrich Nietzsche, Friedrich Schelling, Immanuel Kant, Johann Wolfgang von Goethe, Karl Robert Eduard von Hartmann, Otto Rank, Rudolf Otto, Sigmund Freud
Invloed op	Joseph Campbell, Hermann Hesse, Erich Neumann, Ross Nichols, Alan Watts, Jordan Peterson, Terence McKenna, Gaston Bachelard
Handtekening

Jung word saam met Freud en Alfred Adler as die grondleggers van die dieptesielkunde beskou. By dieptesielkunde word die belangrikheid van ’n mens se onbewuste “sielslewe” beklemtoon. Dié sielslewe speel nie net ’n belangrike rol by die ontstaan van geestesteurings nie, maar is ook van waarde om die gedrag en belewenisse van gesonde mense te verstaan.

Die begrip onbewuste het nie saam met die eerste dieptesielkundes sy verskyning gemaak nie: Die filosowe Immanuel Kant (1724–1804) en Arthur Schopenhauer het vroeër reeds na die onbewuste en die mag daarvan verwys. Psigiaters kon egter eers daarin slaag om tot die onbewuste deur te dring nadat hipnotiseringstegnieke en -terapieë ontwikkel is. Freud het psigoanalise uit hipnose ontwikkel; hy het egter gemeen dit is nog beter as ’n pasiënt bloot ontspan en vrye teuels aan sy gedagtes gee (vrye assosiasie) sodat onbewuste gedagtes en gevoelens na vore kon kom, as om die onbewuste deur middel van hipnose te bereik.

Jung het ook op ’n ander manier vasgestel hoe belangrik die onbewuste is. Hy het baie in spiritistiese en parapsigologiese verskynsels belang gestel. As student het hy op ’n dag gesien hoe ’n meisie tydens ’n séance in ’n beswyming raak. Dit het hom só geboei dat hy sy proefskrif daaroor geskryf het. Later het hy hom met assosiasieproefnemings besig gehou. Tydens dié ondersoeke het dit vir Jung duidelik geword dat wanneer iemand aarsel om te begin praat nadat hy ’n sekere prikkelwoord gebruik het, dit die gevolg kan wees van ’n pynlike konfrontasie met ’n onbewuste probleem. Jung was, op grond van verdere studies en publikasies op dié gebied, al ’n bekende sielkundige voordat hy in 1907 met Freud in aanraking gekom het.

Die onbewuste

Freud en Jung het vyf jaar lank nou saamgewerk. In 1912 het hulle paaie egter uiteengegaan toe Jung hom verset teen Freud se benadering dat onderdrukte seksuele probleme die belangrikste oorsaak van die meeste psigiese kwale is. Volgens Jung was dié siening eensydig en dogmaties. Die libido, volgens Freud die mens se seksuele drang, het vir Jung ’n wyer betekenis gehad: ’n algemene lewenskragtigheid wat die grondslag van alle uitinge van die lewende natuur – dus ook die mens – vorm. Jung se standpunt was dat die menslike problematiek ver bo slegs sy seksuele problematiek verhewe is. Baie probleme het betrekking op die verhouding met ander mense of op die doel van sy eie lewe en dié van ander. Volgens Jung streef die mens hoofsaaklik na selfverwesenliking. Baie raak egter in die loop van die lewe die spoor byster, en dit is derhalwe die psigiater se taak om hulle met selfverwesenliking te help. Jung se psigoterapie of behandelingsmetode was in ooreenstemming hiermee doelgerig en finaal in teenstelling met Freud se psigoanalitiese metode, wat op die oorsaak van die psigiese ontsporing, dit wil sê kousaal, gerig was.

Jung het die onbewuste nie slegs as ’n aanhangsel en verborge deel van die bewussyn beskou nie, maar as ’n ryk “moederbron” waaruit die bewussyn bloei. Die mens se bewussyn is nie net individueel nie, maar bevat dele wat alle mense gemeen het. Die lewe word volgens Jung gevoed deur die kragte van die onbewuste, waaruit nuwe insigte ontstaan en inspirasie geput word. As die bewussyn vervreemd raak van die “moederbron” van die onbewuste, ontstaan ’n hiperrasionele denkwyse waarin gevoel geen rol speel nie en wat dan uiteindelik steriel word. Die onbewuste bestaan dus volgens hom nie net uit dit wat persoonlik vergeet (onderdruk), onbewustelik waargeneem of individueel problematies is nie, maar is ook die plek waar die hele mensdom se gevoelens en denke neerslag vind: dus die kollektiewe onbewuste.

Argetipes

Jung het van argetipes gepraat omdat temas soos die gevoelsverhoudings tot die vader, moeder, kind, God, die duiwel en dié tussen man en vrou oral voorkom. Dit kom ook in alle kulture tot uiting deur mites, godsdienstige opvattings, kunssinnige uitings en simbole. Dieselfde motiewe word in die uiteenlopendste kulture op dieselfde manier in beelde en verhale uitgedruk. Hy het dié motiewe en beelde argetipes of grondvorms genoem. Argetipes is ’n universele predisposisie of vorm van denke en gevoel, is van nature onbewus en kan nooit bewuste materiaal word nie. Dit veroorsaak beelde en visies wat met bewuste ervarings ooreenstem.

In die argetipe van die vader word alle aspekte van die gevoelsverhouding tot die vader uitgedruk: die vader as God, as tiran, as streng maar regverdig, as genadig en as goeie versorger. Die argetipe van die moeder omvat beelde van die moeder as die universele moeder, moedergodin, vrugbaarheidsimbool, toegewyde, liefdevolle versorger, maar ook byvoorbeeld as egoïstiese moeder wat nie van haar kinders wil afsien nie, die kwaai stiefma of die dreigende moeder. Die moeder wat nie van haar kinders wil afsien nie, word in drome dikwels as ’n inkvis of as ’n spinnekop uitgebeeld; die stiefmoeder word dikwels in sprokies uitgebeeld, terwyl die dreigende moeder in kinderverhale as die wolf of heks uitgebeeld word (in die Oosterse godsdienste as die moedergodin wat kinderoffers vra).

In die onbewuste gevoelslewe van die vrou vorm die beeld van die ideale man, die Animus, onder meer as held, beskermer, minnaar en as versorgingsobjek, ook ’n argetipe. Hierteenoor is daar die argetipe van die Anima, die onbewuste beeld van die ideale vrou soos dit in die onbewuste van die man aangetref word: as minnares en verleidster, versorger en moeder, sportiewe kameraad en kind-vrou. Dan is daar ook die argetipe van die Goddelike Kind, die onbewuste beeld van die kind as nuwe lewe, geluk, en een wat heil bring, teer en deur gevare omring, maar tog lewenskragtig en tot iets groter as sy ouers bestem; miskien ’n profeet wat die mens tot selfverwesenliking sal lei.

Baie mense het Jung kwalik geneem omdat hy God ook as ’n argetipe beskou het. Jung het sy argetipe van God egter nie net as argeskepper wat buite die wêreld staan, beskou nie, maar as die God wat in elkeen aanwesig is. Anders as baie ander dieptesielkundiges het Jung ’n sterk godsdienstige inslag gehad. Hoewel hy nie ’n gelowige in die ware sin van die woord was nie, het hy baie respek gehad vir die rol wat die onderskeie soorte godsdienste gespeel het om betekenis aan mense se lewens te gee.

Net soos Freud het Jung drome ook as die beste manier beskou om tot die onbewuste deur te dring (die "koninklike weg" na die onbewuste). Ander uitdrukkingsmetodes soos tekeninge, musiek en dans kan ook as uitings van probleme in die onbewuste gevoelswêreld beskou word. Volgens Jung hoef ’n droom nie net op grond van die vrye assosiasies van die dromer vertolk te word nie, maar kan die toehoorder, byvoorbeeld die psigoterapeut, se assosiasie ook help om die droom te vertolk. Die psigoterapeut kan op grond van sy kennis vasstel of ’n bepaalde droombeeld net ’n uitbeelding van die dromer se persoonlike probleme is, en of dit op ou kultuuruitinge gegrond is, en dus van kollektiewe aard is. Jung was ook van mening dat die karakters in ’n droom nie noodwendig betrekking hoef te hê op persone wat ’n rol in die dromer se lewe speel nie, maar ook sy eie persoonlikheid kan weerspieël. ’n Droom moet dus nie net objektief ontleed word nie, maar ook subjektief, met die betrokke persoon in gedagte.

Persoonlikheidstipes

Jung is bekend vir sy tipe-indeling van mense. Hy onderskei tussen ekstroverte, wat hulle op die buitewêreld rig, en introverte, mense wat in hulself gekeer is. Albei dié eienskappe kom in alle mense voor, maar die een oorheers altyd. Hy het ook vier psigologiese funksies onderskei: waarneming, intuïsie denke en gevoel. Volgens Jung vul die eerste twee funksies mekaar aan, asook die laaste twee. As ’n mens byvoorbeeld te veel klem op waarneming lê en intuïsie verwaarloos, kan hy siektesimptome ontwikkel, terwyl mense wat denke ten koste van gevoel ontwikkel, ook kan siek word, en omgekeerd.

Mandala

Van Jung se pasiënte het dikwels ’n sirkelvormige figuur geteken. Dié sirkel het volgens hom baie met figure in Oosterse godsdienste, sogenaamde mandalas, ooreengestem. Psigiatriese pasiënte het dié figure as ’n soort beskerming teen invloede van buite beskou, as ’n soort towersirkel wat die pasiënt kon gebruik om te probeer verhoed dat hy innerlik heeltemal ineenstort. Die mandala is dus volgens Jung ’n simbool van integrasie wat in alle kulture waar dit voorkom, as ’n middel tot meditasie gebruik word. Dit stel die individu in staat om op homself te konsentreer.

Invloed

In teenstelling met Freud, die grondlegger van die psigoanalise, en in ’n mindere mate Adler, die grondlegger van die individuele sielkunde, het Jung se analitiese sielkunde nie baie aanhang geniet nie. Een van die redes is moontlik dat sy geskrifte moeilik verstaanbaar en diepsinnig is, en dat baie mense nie die geduld of agtergrond het om dit te begryp nie. Die godsdienstige en mistieke aard van baie van Jung se geskrifte het ook probleme meegebring. Die feit dat hy ’n tyd lank nie afkerig was van Hitler se Nasionaal-Sosialisme nie, het baie mense ook ontstel. Sy menings word egter steeds verkondig, veral by die Jung-instituut in Zürich, wat in 1948 gestig is en waar terapeutiese metodes volgens sy idees toegepas word. Organisasies wat analitiese sielkundemetodes bestudeer en toepas, bestaan in verskeie lande.

Bronnelys

• Wêreldspektrum, Vol. 11, 7-8, ISBN 0 908409 54 0

Eksterne skakels

• (en) "Carl Jung". Encyclopædia Britannica. Besoek op 12 September 2019.
• (en) Carl Jung by Find a Grave