Tydskrif vir Letterkunde

(Aangestuur vanaf Tydskrif vir letterkunde)


Tydskrif vir Letterkunde is ’n akademiese tydskrif vir Afrikaletterkunde. Die tydskrif publiseer hoofsaaklik navorsingsartikels wat aan eweknie-evaluering onderwerp is. Die tydskrif publiseer ook oorsigte, resensie-artikels, resensies en huldeblyke. Tydskrif vir Letterkunde speel ’n belangrike rol omdat dit oopstaan vir die Afrikakontinent, sy mense, tradisies, kulturele praktyke en tale wat alle mense verryk.[1] Die hoofredakteur is Hein Willemse (Universiteit van Pretoria, Suid-Afrika) en die redakteur is Jacomien van Niekerk (Universiteit van Pretoria, Suid-Afrika).

Redakteurs en medewerkers wysig

  • Prof Antoinette Tidjani Alou, Abdou Moumouni Universiteit, Niamey, Niger
  • Dr Bibi Burger, Universiteit van Pretoria, Suid-Afrika
  • Prof Willie Burger, Universiteit van Pretoria, Pretoria, Suid-Afrika
  • Prof Isidore Diala, Imo State Universiteit, Owerri, Nigerië
  • Prof Muhammed Haron, Universiteit van Botswana, Gaborone, Botswana
  • Prof Kasongo Kapanga, Richmond Universiteit, Richmond VA, VSA
  • Prof Susan Meyer, Noord-Wes Universiteit, Potchefstroom
  • Prof Lesibana Rafapa, Universiteit van Limpopo, Polokwane, Suid-Afrika
  • Prof Jonathon Repinecz, George Mason Universiteit, Fairfax VA, VSA
  • Dr Alex Nelungo Wanjala, Universiteit van Nairobi, Nairobi, Kenia

Spesiale uitgawes wysig

Daar verskyn onder redaksie van Hein Willemse spesiale uitgawes wat aan die letterkundes van sekere Afrikalande gewy word.

  • Niger: 42(2), 2005 (Gasredakteur: Antoinette Tidjani-Alou)
  • Burkina Faso: 44(1), 2007 (Gasredakteur: Salaka Sanou)
  • Demokratiese Republiek van die Kongo: 46(1), 2009 (Gasredakteurs: Luc Renders & Henriette Roos)
  • Nigerië: 48(1), 2011 (Gasredakteur: Isidore Diala)
  • Kameroen: 53(1), 2016 (Gasredakteur: Juliana Makuchi Nfah-Abbenyi)

Enkele uitgawes word ook gewy aan die oeuvres van outeurs:

  • André Brink: 42(1), 2005
  • Breyten Breytenbach: 46(2), 2009
  • Adam Small: 49(1), 2012
  • Thomas Mofolo: 53(2), 2016 (Gasredakteurs: Antjie Krog & Chris Dunton)

Geskiedenis wysig

Tydskrif vir Letterkunde het voorheen bekend gestaan as Die Afrikaanse boek en daarna Jaarboek van die Afrikaanse Skrywerskring. Die Afrikaanse Boek is in 1936 opgerig as die lyfblad van die Afrikaanse Skrywersvereniging.[2]  Die Skrywerskring is gestig in Johannesburg met die doel om die “Afrikaanse Letterkunde en positiewe kuns te bevorder.” Die titel van die boek is later verander na Jaarboek van die Afrikaanse Skrywerskring en hierdie titel is behou tot in 1950. Die eerste uitgawes is saamgestel onder leiding van C.M. van den Heever, Abel Coetzee en ’n paar ander skrywers wat behoort het tot die Afrikaanse Skrywerskring. Die Skrywerskring het nie toegelaat dat onder meer vroue by die groep mag aansluit nie. Die digter, Elisabeth Eybers, kon byvoorbeeld nie by die groep aansluit nie en het per geleentheid die Skrywerskring beskryf as “Die Johannesburgse Vereniging vir Manlike Belangstellendes in die Letterkunde.”[2]

Die Skrywerskring was geaffilieer aan die Internasionale PEN-klub, A World Association of Writers, met die stigting van die groep in 1934. Vir die PEN-klub is die beskerming van skrywers se intellektuele eiendom belangrik.[3] Dit is verder belangrik dat ’n skrywer vryheid tot uitspraak het sodat daar ruimte geskep word vir diverse stemme wat nodig is in ’n demokrasie.[3] Met die NP se oorname in 1948 is daar streng instelling en toepassing van die apartheidsbeleid. Die Skrywerskring het hom na aan die regerende party geskaar en neutraal gereageer op die verwikkelinge in die politieke sfeer.[4] Die Skrywerskring wou geen polemiese skrywery of groepsbelange uitdruk in die tydskrif nie omdat die hoofklem vir hulle op letterkunde geval het. Tydens ’n kongres in 1948 maak PEN-lede kapsie teen diskriminasie wat voorkom in die apartheidsbeleid wat die Suid-Afrikaanse regering ingestel het. Die voortdurende spanning tussen die Skrywerskring en die PEN-klub veroorsaak dat die Skrywerskring later sy lidmaatskap aan die vereniging onttrek.[2]

Vanaf 1951 word die tydskrif kwartaalliks gepubliseer en herbenoem tot Tydskrif vir Letterkunde onder redaksie van C.M. van den Heever. Van den Heever sou vir 21 jaar redakteur wees tot en met sy dood in 1957. ’n Eenmalige uitgawe verskyn in die 1960’s, onder redakteurskap van Abel Coetzee, met die titel 60 en die ondertitel Tydskrif vir Letterkunde. Dit titel van 60 was deel van ’n poging om aan te sluit by toonaangewende skrywers van hierdie tyd. Die volgende uitgawe se titel het egter weer Tydskrif vir Letterkunde gelees. Voortaan is die tydskrif uitgegee onder hierdie titel. In ’n 1963-uitgawe van die tydskrif verwoord Coetzee sy steun vir die sensuurbeleid:

“Waar dit nou in ons volksgemeenskap gebeur dat die uiterste vryheid van bepaalde kunstenaars in bepaalde rigtings in beslag gelê is moet ons as verantwoordelike volksgenote aanvaar dat die staatsbestuurlike funksionele groep dreigende gevare vir die gemeenskap sien groei, wat net op die manier bekamp kan word. Ons moet aanneem dat die optrede in goeie trou geskied en dat inperkinge óf net tydelik sal wees, óf net in die allernoodsaaklikste gevalle toegepas sal word.”[5]

Tydskrif vir Letterkunde oor sensuur en finansies wysig

In sy vroeë geskiedenis is Tydskrif vir Letterkunde gekritiseer omdat dit geld van die sentrale regering ontvang het vir befondsing. Die tydskrif het ook fondse bekom van die Afrikaanse Persfonds (’n trust wat opgerig is uit persoonlike fondse van generaal J.B.M. Hertzog).[2] In 1976 word die befondsing gestaak omdat die Persfondstrustees ’n klemverskuiwing gehad het, soos hulle aan die redakteur van toe, Elize Botha, verduidelik het. Botha het later finansiële ondersteuning bekom van Nasionale Pers Bpk wat tot in 2001 fondse verskaf het. Van toe af is advertensies en outeursbladgelde die hoofbronne van inkomste vir die tydskrif.

Die beleid oor die beheer van publikasies wat die NP destyds ingestel het, het ’n versigtige reaksie by die Skrywerskring ontlok omdat hulle nie die owerhede wou irriteer nie.[2] Aanvanklik was daar lede van die Skrywerskring betrokke by die publikasiebeheeromgewing.[2] ’n Figuur soos Van Wyk Louw het weer beswaar aangeteken teen die sensuurbeleid. Hy het ook in die tydskrif Standpunte ’n debat daaroor gepubliseer waaraan leidende figure deelgeneem het.[2]

Eers in die 1970’s sou die Skrywerskring en Tydskrif reageer op die Wysigingswet op Publikasiebeheer (wat ingehou het dat appél oor sensuur op ’n werk by die howe aangeteken kon word).[2] Vandag staan Tydskrif vir Letterkunde sterk “teen enige maatreël wat ons vryheid van spraak aan bande lê” en is Tydskrif “grondig gekant teen enige vorm van publikasiebeheer wat die wese van ons demokrasie aantas.”[1]

Tydskrif vir Letterkunde en Standpunte wysig

Tussen Tydskrif vir Letterkunde en Standpunte was daar ’n sogenaamde Noord-Suid-stryd. Dit het ’n geografiese stryd in letterkundige beskouings tussen die Noorde, die voormalige Transvaal, en die Suide, die huidige Wes-Kaap, ingehou.[2] Standpunte se eerste uitgawe is in 1945 gepubliseer. Dit was belangrik vir die redaksielede om ’n literêre platform te hê waar die Afrikaanse letterkunde bespreek kon word sonder enige invloed en druk van buite af.[2] In 1986 is die laaste uitgawe van Standpunte gepubliseer.

Eliza Botha[6] sê oor dié stryd: “Vir baie jare het die persepsie bestaan dat Standpunte ’n ‘suidelike’ literêre beskouing onderhou, en die Tydskrif ’n ‘noordelike’ – wat dit presies beteken het, wil ek hier nie probeer uitlê nie; daar was in elk geval in die vroeë dekades van die tydskrifte se geskiedenis aanvoelbare spanning tussen die groepering rondom die Louws, en dié rondom C.M. van den Heever en sy vriend en kollega Abel Coetzee. Later het die spanning Noord-Suid een van die gemeenplase in literêre gesprekke geword.”

Redakteurs wysig

 
Coenie Rudolph

Van 1966 tot 1973 was Coenie Rudolph redakteur van Tydskrif vir Letterkunde. Rudolph was ’n Pretoriase skrywer en onderwyskollegedosent. Tydens sy redakteurskap publiseer ’n aantal nuwe kreatiewe stemme, onder andere Abraham H. de Vries, Hennie Aucamp, Ingrid Jonker en Chris Barnard.

Eliza Botha word in 1973 aangestel as die nuwe redakteur. Botha was ’n Suid-Afrikaanse akademikus en literêre teoretikus. Sy het aan verskeie universiteite doseer onder meer die Universiteit van Suid-Afrika en die Universiteit van Pretoria. Botha se aanstelling as redakteur van Tydskrif vir Letterkunde is ’n merkwaardige gebeurtenis juis omdat die Skrywerskring voorheen nie toegelaat het dat vroue deel van die vereniging mag wees nie. Onder Botha het die tydskrif gedy en ’n nuwe geslag “Tagtigers” het onder meer daarin gepubliseer.[6] Henning Pieterse , ’n skrywer, digter en Hertzogpryswenner, is aangestel as Botha se opvolger. Pieterse was redakteur van die tydskrif van 1992 tot 2002. Gedurende hierdie tyd ontbind die Skrywerskring.[2]

Hein Willemse word in 2003 aangewys as redakteur. Willemse is ’n Suid-Afrikaanse akademikus, literêre kritikus, aktivis en outeur. Onder sy leiding word ’n paar veranderinge by die tydskrif aangebring. Die tydskrif publiseer nie meer alleenlik oor Afrikaanse letterkunde nie, maar het uitgebrei om letterkunde op die Afrikakontinent in te sluit. Daar is ook redakteurs en medewerkers van Afrika, Noord-Amerika en Europa aangestel. Omdat daar medewerkers van verskeie ander lande is, is die taalbeleid verander om nie slegs in Afrikaans gepubliseer nie, maar ook in Engels, Frans en Nederlands. Die formaat van die tydskrif is aangepas na hoofsaaklik eweknie-evaluering. Die tydskrif word twee keer per jaar gepubliseer teenoor die vorige vier keer per jaar. Vanaf 2016 word die tydskrif elektronies uitgegee en word slegs elektroniese voorleggings aanvaar.

Ander inligting wysig

Verwysings wysig

  1. 1,0 1,1 Willemse, H. 2011. Tydskrif vir Letterkunde: ’n Aaneenlopende rekord van 75 jaar. In Tydskrif vir Letterkunde, 48(2):13-30.
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 Stander, J. 2011. 75 jaar van Tydskrif vir Letterkunde – ’n voorlopige verkenning. In Tydskrif vir Letterkunde, 48(2):5-8.
  3. 3,0 3,1 PEN International. 2014. PEN International Copyright Manifesto. http://www.pen-international.org/pen-international-copyright-manifesto/#
  4. Roos, H. 2012. Tydskrif vir Letterkunde: 75 jaar. In Tydskrif vir Letterkunde, 49(1):2012.
  5. Coetzee, A. J. 1963. Die skrywer en die gemeenskap teenoor mekaar. In Tydskrif vir Letterkunde, (Nuwe reeks), 1(III): 6-11.
  6. 6,0 6,1 Botha, E. en Roodt, P. H. 2006. Die Tagtigers en die Tydskrif vir Letterkunde – was daar ’n Tagtigerbeweging? In Tydskrif vir Letterkunde, 43(1):57-67.