C.F. Rudolph

Coenraad Frederik Rudolph (24 Junie 1919 – 9 September 1981) was hoof van die Departement Afrikaans van die Pretoria Onderwyskollege, redakteur van die letterkundige tydskrifte Tydskrif vir Letterkunde en Klasgids en Afrikaanse digter en skrywer. Hy was getroud met die musikant, liedjieskrywer en dramaturg Anna Rudolph.

Coenraad Frederik Rudolph

Lewe en werk

Coenraad Frederik Rudolph was op 24 Junie 1919 op Standerton in die Oos-Transvaal (tans Mpumalanga) gebore. Sy ouers is Jacobus Andries Rudolph (1883–1959) en Johanna Elizabeth Greyling (1891–1959). Hy had twee broers, Michiel Daniel (wat baie jonk oorlede is) en Barend Christiaan. Sy ouers was boere wat oos van die dorp op Kaalspruit boer. Te perd gaan hy elke dag na die tweemanskooltjie op Kaalspruit, waar hy standerd ses slaag. Daarna gaan hy na die Standerton Hoërskool, waar hy matrikuleer. Na skool studeer hy verder aan die Pretoria Onderwyskollege, waar hy in die veertigerjare ’n Hoër Onderwysdiploma verwerf, en aan die Universiteit van Pretoria verwerf hy dan die B.A.-graad. Heelwat later behaal hy in 1956 die M.A.-graad met lof. Hierna skryf hy in vir ’n doktorsgraad oor “Die gedig as kommunikasie”.

Sodra hy kwalifiseer, begin hy onderwys gee in Engels, maar versoek dan ’n pos as onderwyser in Afrikaans, wat hy in 1946 by die Junior Hoërskool Nigel kry. Hierna is hy na Groblersdal en word dan in 1952 dosent en later hoof van die departement Afrikaans aan die Pretoria Onderwyskollege. Hy dien op verskeie onderwyskomitees (onder andere die Leergangkomitee wat die nuwe Afrikaanse leergang vir Gedifferensieerde Onderwys opstel) en stel ook ’n geheel nuwe kursus op in Kommunikasietegnieke. Hy word beskou as die grondlegger van die sogenaamde kontekstuele metode van literatuur-onderwys en is in onderwyskringe ’n erkende gesaghebbende oor die onderrig van Afrikaans. Saam met ander skrywers stel hy dan ook verskeie handboeke op vir die onderrig van Afrikaans, veral op laerskole. In 1962 is hy in polemiek betrokke wanneer hy in ’n artikel in ’n onderwysblad die opvoeding binne skole in die Transvaal kritiseer omdat dit na-praters bevorder eerder as mense wat bereid is om eerlik hul menings te lug. Hierdeur word hy as “rebel” bestempel en loop hewige kritiek in die media op die lyf.

Vanaf 1966 tot 1972 is hy redakteur van Tydskrif vir Letterkunde en vanaf 1965 stigter en mederedakteur van die blad gerig op die studie van die Afrikaanse Taal en Letterkunde, Klasgids. Gedurende 1963 word hy verkies tot Fakulteitslid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. In hierdie hoedanigheid dien hy op verskeie komitees, waaronder die Komitee wat die Scheepersprys vir Jeugliteratuur moet toeken en die stigtingskomitee van die Vereniging vir die Bevordering van die Onderrig van Afrikaans. Uit sy huwelik met Anna Lemmer Badenhorst Swart van Lydenburg word drie dogters (Ina, Lize en Annatjie) en ’n seun (Kobus) gebore, wat almal musikaal is. Anna Rudolph word veral bekend as komponis van kinderliedjies, maar skryf self ook dramas en verhale. Die gesin tree gereeld saam op en maak ook verskeie langspeelplate. Hulle woon in Groenkloof in Pretoria. Hy is op 9 September 1981 oorlede.

Skryfwerk

Prosa

As student aan die Pretoria Onderwyskollege begin hy ernstig skryf. Op prosagebied lewer hy die romans “De vliegende Hollander” en die eksperimentele “Swem, versteende vis”. Laasgenoemde beeld die godsdienstige aftakeling van die stadsmens uit. Die hoofkarakter is ’n fynbesnaarde onderwyser wat in die stad die lewe en die onderwys as steriel ervaar. Sy kollegas is afsydig en hy verloor langsamerhand sy idealisme en geesdrif. Selfondersoek lei tot ’n besef van die selfsug binne homself en sy medemens en die onverskilligheid jeens God. Sy aanhanklikheid en geloof in God is soos ’n dooie fossiel of versteende vis in hom. Al wat oorbly is die troos dat die natuur sy winter of dood moet deurgaan voordat dit kan herlewe. As hierdie patroon deurgetrek kan word na sy lewe is daar wel die moontlikheid vir ’n nuwe begin. Die eerste vyf kortverhale in die bundel “Boggel en Kuil” (“Kooltjie vuur”, “Die boggel”, “Kolbooi”, “Voëlhartjie” en “Die Bloukuil”) verwerk landelike jeugherinneringe op so ’n wyse dat algemeen menslike dryfvere uitgebeeld word. In sterk kontras hiermee is die grootstad se staal, beton en liefdeloosheid van die slotverhaal (“Nuwe gebergte”). Die verhale in die bundel is almal aanvanklik vir die radio geskryf en deur die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie uitgesaai. Van sy kortverhale word in letterkundige tydskrifte gepubliseer, onder andere “Tot siens, Ouma” in Februarie 1974 in Tydskrif vir Letterkunde en hierdie verhaal word deur Hennie Aucamp in “Blommetjie gedenk aan my” opgeneem.

In 1964 lewer hy ’n taalkundige bydrae vir die Universiteit van Suid-Afrika se bundel “Inleiding tot die Taalkunde” en word so een van die weinige mense wat op akademiese vlak op die terrein van die letterkunde en die taalkunde bedrywig is. Verdere akademiese publikasies van hom is “Verhaal en student” (saam met Koos Meij en Gerhard Kemp) en “Die patroon van Afrikaans”, ’n taalreeks vir die laerskool. Sy bydrae oor Stilleestegnieke hierin is die eerste publikasie oor hierdie onderwerp in Afrikaans. Ook tot “Taal en Teks” en “Afrikaans as Eerste Taal” lewer hy bydraes, terwyl van sy artikels in vele vakkundige tydskrifte, veral Klasgids, verskyn. Vir die radio skryf hy boekresensies en praatjies vir Vrouerubriek en die reeks Uit ons aarde.

Drama

Sy eenbedrywe “Die erfenis” en “Speelgoedkas” en kinderoperette “Die silwer sambreeltjie” word deur Dalro gedruk. Hy skryf ook die kinderoperettes “My Suiderland” en “Jolige Jonkheid” en die dramatiese spel “Die grenspos”. Saam met sy vrou skryf hy die libretto van die kinderoperette “Lodilla”, met Pierre Malan wat die musiek vir al hierdie operettes komponeer. Die eenbedryf “Sy laaste erfenis” word nie gepubliseer nie. Sy drama “Die drie broers” word in 2008 deur sy dogter Ina Rudolph in Pretoria opgevoer onder die titel “Nimmer of nou”. Hierdie musiekdrama het die Anglo-Boereoorlog as agtergrond en het die werklike ervaringe van ’n Afrikanergesin in hierdie tyd as tema. Vir die radio skryf hy die hoorspele “Rachel van die Hoëveld”, “Broers”, “Die duif van die terebinte” en “Twee ou vyande”. Vir die ingebruikneming van die Afrikaanse gesangboek in 1944 skryf hy ’n kantate en vir die Pretoria Onderwyskollege se halfeeufees skryf hy ’n feesoperette. Draaiboeke uit sy pen is die televisieprogram “’n Eeu van Onderwys” en ’n film oor Eitemal.

Poësie

Hy publiseer gedigte in verskeie tydskrifte, waaronder Standpunte. In sy digkuns munt hy uit met sy tegniese vaardigheid en slim idees. Hy skryf hoofsaaklik stemmingspoësie. Nadat van sy gedigte reeds in 1946 in “Stiebeuel” opgeneem is, debuteer hy met die bundel “Tieroog”. Die titel verwys na die gloeiende halfedelsteen, die tieroog, wat veral in Namibië voorkom, in vergelyking waarmee die woord van die gedig vaal is. Die hooftema van die bundel is oorlewing en oorwintering, as’t ware ’n hiberneer na ’n nuwe lewe toe, met die dood self altyd teenwoordig. Die bundel word in drie afdelings verdeel. “By” is die eerste afdeling, waar skeppingskrag en die by- en heuningmotief die dominante simbole is. Die gedig “Nadraai” beskryf die naderende einde van die somer, wat ook ’n doodsbesef impliseer. Die tweede afdeling is “Vismot”, simbool van dood en vernietiging. Soms word hier mooi effekte bereik met verrassende beelde, soos “Stillewe” (waar die onderwerp in die skildery met tyd verouder) en “Skulp” (wat die skulp se eindelose verhouding met die see as tema het). Die derde afdeling is “Kaleidoskoop”, waar die skepping en vernietiging meer genuanseerd met mekaar vervleg word. “Hengelaars” is ’n treffende beelding van die verhouding tussen vader en seun, waar die vader die seun wil leer, maar die seun eerder in die krap belangstel.

“Vangriem” sluit by die hooftema van “Tieroog” aan, met die klem hoofsaaklik op die strewe na intimiteit met ’n ander mens. Die gedigte reik dan uit na die medemens, maar die woorde is ontoereikend en skep selfs ’n skeiding tussen mense. Hoewel vele van die gedigte slim speel met die digkuns en woorde, raak hierdie tegnieke op die duur te eenselwig. “Kewer” is interessant in sy toweragtige aard, met ’n groot wêreld wat uit die geringe kewer en hand ontstaan. “Vangriem” word in manuskripvorm in 1964 bekroon deur die Departement van Onderwys, Kuns en Wetenskap. Van sy verse word opgeneem in verskeie versamelbundels, onder andere “Groot verseboek”, “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”, “Faune” en “Goudaar”. Die kollegelied van die Pretoria Onderwyskollege word ook deur hom geskryf.

Publikasies

Jaar	Publikasies
1950	Die Vliegende Hollander
1964	Tieroog
	Vangriem
1965	Lodilla (saam met Anna Rudolph, musiek deur Pierre Malan)
	Verhaal en student (saam met Koos Meij en Gerhard Kemp)
1966	Boggel en Kuil
	Swem, versteende vis!
1969	Jolige jonkheid
	Die speelgoedkas
	Die erfenis
1970	Die grenspos
	Die silwer sambreeltjie
	Redakteur
1970–1973	Die patroon van Afrikaans (standerds een tot vyf)
1982	Taal en teks (saam met P.J. Greyling en A.J.J. Botes)

Bronnelys

Boeke

• Antonissen, Rob “Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede” Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964
• Antonissen, Rob “Spitsberaad” Nasou Beperk Elsiesrivier Eerste uitgawe Eerste druk 1966
• Cloete, T.T. (red.) “Die Afrikaanse literatuur sedert sestig” Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
• Cloete, T.T. “Faune” Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Derde druk 1971
• Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad  Tweede druk 1984
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998

Tydskrifte en koerante

• Anoniem “Skryf gewaagde dinge oor C.N.O.” “Dagbreek” 2 Maart 1969
• Anoniem “In memoriam: Coenie Rudolph (1919–1981)” “Klasgids” Junie 1982
• Anoniem “Drama met oorlog as agtergrond” “Plus” 20 November 2008
• Du Toit, Isabelle “Soms dreun hul huis van die musiek” “Die Hoofstad” 24 Februarie 1969
• Lötter, Joan “Coenie Rudolph – ’n waardering” “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 20 no. 4, November 1982
• Pretoriase kantoor “‘Skoolrebel’ Rudolph skiet nog” “Die Beeld” 2 Februarie 1962

Internet

• Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Rudolph,_Coenraad_Frederik
• Esat: http://esat.sun.ac.za/index.php/Coenie_Rudolph
• Rudolph Gen: http://rudolph-gen.com/getperson.php?personID=I2468&tree=rudolph
• Worldcat: http://www.worldcat.org/search?q=au%3ARudolph%2C+Coenraad+Frederik.&qt=hot_author

Ongepubliseerde dokumente

• Rudolph, C.F. “Biografiese besonderhede” Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en  Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein