Verwering

Verwering is die proses waartydens 'n gesteente (of biologiese materiaal) afgebreek word in kleiner gedeeltes, of chemies verander word in ander minerale. Tydens die proses is daar geen of min verplasing van die materiaal. Die proses waartydens die verweerde materiaal verwyder word is bekend as erosie.

Tipes verwering

Chemiese verwering

Chemiese verwering is die proses waar die samestelling van die gesteente/rotsvormende minerale chemies verander, gewoonlik a.g.v. blootstelling aan suurstof en water. Dit gebeur a.g.v die geleidelike proses waar die rotsvormende minerale aanpas by die temperatuur- en druktoestande op of naby die oppervlak. Tydens hierdie proses skakel die minerale om in nuwe sekondêre minerale soos kleiminerale.

Meganiese verwering

In teenstelling met chemiese verwering, waar die mineralogie van die gesteente verander, breek meganiese verwering die gesteentes in kleiner gedeeltes op sonder dat die mineralogie verander.

Faktore wat die tipe verwering bepaal of beïnvloed

Daar is 'n verskeidenheid faktore wat bepaal watter tipe verwering plaasvind, asook die tempo van verwering.

• Klimaat
• Tipe Gesteente / Mineralogie
• Topografie / Energie van die Omgewing
• Biologiese werking
• Erosie

Klimaat

Klimaat is die grootste bepaler van die tipe verwering wat plaasvind.

In 'n droë klimaat (bv. woestyn- of poolstreek (waar water as ys voorkom, en nie beskikbaar is vir chemiese reaksies nie) vind chemiese reaksies baie stadiger plaas a.g.v. die tekort aan water. In hierdie gebiede vind verwering hoofsaaklik meganies plaas. In droë gebiede sal harder gesteentes stadiger verweer. 'n Voorbeeld hiervan is die Dolerietkoppies in die suidelike en westelike gedeeltes van die Vrystaat wat bo die omliggende omgewing uitsteek.

In teenstelling hiermee, sal die tipe verwering in 'n nat klimaatstreek meer geneig wees om chemies van aard te wees, en vind chemiese verwering gewoonlik vinniger plaas as meganiese verwering. Dieselfde Dolerietgange wat in die droeër gedeeltes van die Vrystaat 'n positiewe reliëf vorm, sal in die natter Oos-Vrystaat vinniger as sandsteen verweer, om 'n negatiewe reliëf te vorm.

Tipe Gesteentes / Mineralogie

Die tweede grootste bepaler van die tipe verwering is die mineralogie en tipe gesteentes.

Met mineralogie word daar in hierdie spesifieke verband verwys na die Silikaat-inhoud van die minerale, en word daar verwys na Felsiese , mafiese ane ultra-mafiese gesteentes. Die tipe gesteentes word vir hierdie doeleindes verdeel in Stollings Gesteentes, Metamorfe Gesteentes en Sedimentêre Gesteentes.

Felsiese minerale met hul hoë Silikaat-inhoud, is meer stabiel onder atmosferiese temperatuur- en druk toestande. Hierdie minerale (bv. Kwarts en Veldspaat) sal dus baie stadiger chemies verweer, en meer geneig wees om meganies te verweer. In teenstelling hiermee sal ultra-mafiese gesteentes (bv. Olivien) baie vinnig chemies verweer, lank voordat dit meganies kan verweer, al is dit baie sagter as

Kwarts.

Dieselfde voorbeeld van die dolerietgange kan gebruik word, waar beide die mineralogie en klimaat saamspeel om sekere tipes verwering vinniger te laat plaasvind.

Die tipe gesteentes speel 'n kleiner rol, en is moeilik om heeltemal los van die mineralogie beskou te word.

Die rede hoekom dit genoem word, is dat sedimentêre gesteentes al ten minste een siklus van verwering deurgegaan het, en die chemies onstabiele minerale al klaar verander het in chemies stabiele minerale soos klei. Dus kan daar as 'n algemene reël aanvaar word dat sedimentêre gesteentes eerder meganies sal verweer as chemies. Hierdie is egter nie 'n absolute reël nie, aangesien sedimentere gesteentes wel kan vorm uit gesteentes wat in die vroeër siklus suiwer meganies verweer het.

Stollings- en metamorfe gesteentes se verwering word bepaal deur klimaat, mineralogie, topografie en biologies werking.

Topografie / Energie van die omgewing

Die verband tussen erosie en verwering is baie belangrik wanneer daar na verwering gekyk word. Op steil terreine sal swaartekrag 'n groter rol speel, en meganiese verwering kan hier vinniger plaasvind (rotse wat a.g.v. swaartekrag afbreek en neerstort).

In fluviale omgewings het waterstrome teen 'n steil helling meer energie, en kan groot klippe/ rotsblokke ens. vervoer, wat tydens botsing stukke van die onverweerde materiaal afbreek.

Branders naby kusgebiede kan ook 'n hoër tempo van meganiese en chemiese verwering tot gevolg hê.

Platter omgewings is gewoonlik laer energie omgewings, waar meganiese verwering weer stadiger kan plaasvind.

In eoliese omgewings kan wind egter steeds meganiese verwering vinniger laat plaasvind.

Biologiese verwering

Biologiese verwering is die faktor wat die kleinste invloed het, en gaan gewoonlik ook hand in hand met klimaat.

Plante kan die suurinhoud van die grond verander, wat kan bepaal watter tipe verwering plaasvind. Verder kan plantwortels ook 'n invloed hê, deur groot rotsblokke stukkende te breek.

Verder kan plantegroei die tempo van verwering beïnvloed, deur erosie te verhoed. Die grondbedekking word dus vasgehou, wat verseker dat die onverweerde gesteentes langer neem voor dit aan die elemente blootgestel word.

Erosie

Soos alreeds genoem, is erosie die proses van verwyding van verweerde materiaal. In die proses van erosie, kan dit wel verwering veroorsaak, spesifiek meganiese verwering. 'n Voorbeelde is in woestyne waar sandbelaaide winde die omliggende gesteentes 'wegskuur'.

Meganiese verwering d.m.v. wind.

Slotsom

Alhoewel al hierdie faktore 'n invloed op verwering kan hê, is dit belangrik om te besef dat dit nooit in isolasie is nie, en al hierdie faktore saam die tipe verwering en spoed van verwering bepaal, en die wisselwerking gewoonlik baie kompleks is.

Dus kan verskeie faktore saamwerk om die spoed van verwering te bepaal, asook die tipe landskap. Verder kan een of meer faktor saamwerk om hoofsaaklik een tipe verwering te veroorsaak. Op ander plekke kan een faktor (bv. klimaat) gunstig kan wees vir chemiese verwering, terwyl 'n ander faktor (bv. mineralogie) dit weer kan teëwerk.