W.F. van Rooyen
W.F. Van Rooyen (1935–1985) was ’n ortopeed en ’n Afrikaanse skrywer.
Lewe en werk
wysigWillem Frederik Van Rooyen is op 12 Oktober 1935 in Brakpan gebore as die jongste van vier kinders van Ignatius Michael van Rooyen en Alida Elizabeth Johanna Louw. Hy het twee broers, Adriaan Jacobus Louw en Ignatius Michael, en ’n suster, Johanna. Sy studies is aan die Universiteit van Pretoria, waar hy in 1959 die MB.ChB.-graad behaal en in 1966 die Meestersgraad in Geneeskunde in Chirurgie, waarna hy spesialiseer as ortopeed. Hy open ’n praktyk in Johannesburg, maar aanvaar kort voor sy dood ’n betrekking as myndokter op Stilfontein, omdat hy weens sy siekte nie meer kan opereer nie. Met die publikasie van sy boeke ontmoet hy vir Bartho Smit, destyds uitgewer by Perskor, met wie hy ’n hegte vriendskap sluit wat tot met sy dood voortduur. As lid van die Afrikaanse Skrywersgilde dien hy ook ’n paar keer in die bestuur. Hy is getroud met Lydia Magdalena Dorothea du Toit en hulle het vyf kinders, ’n dogter (Heiletjie Maria) en vier seuns (Ignatius Michael, Martinus Christoffel du Toit, Willem Frederik en Petrus Gerhardus). Hy is op 24 Desember 1985 op Stilfontein aan breinkanker oorlede, nadat hy in Junie 1985 ’n gesigsprobleem ontwikkel wat die siekte aankondig.
Skryfwerk
wysigKenmerkend van sy prosa is dat dit alles in ’n sprokiesagtige en simboliese sfeer plaasvind, met duidelik herkenbare situasies en menslike verhoudinge. Sy eksperimentele prosa in “Fuga burlesque” [1]het ’n sterk surrealistiese onderbou van die soort wat Franz Kafka in die letterkunde en Jeroen Bosch in die skilderkuns beoefen[2] en beeld gedagtes, gebeure en situasies binne die kultuurgodsdienstige samelewing uit.[3] Dit speel af teen die agtergrond van Nikos die Griek se plek in Eloffstraat.[4] Die internasionale ondergrondse organisasie waarvan hy lid is bespied die doen en late van die deelnemers en wanneer daar ’n landmynontploffing op die grens is en een van die deelnemers sneuwel, trek almal die woestyn in op soek na sin. Eindelik word die karakter Eben die Boer, in klaarblyklike verwysing na die Afrikaner heerser in die tyd waarin die boek geskryf is, ontmasker en tot verantwoording geroep oor historiese en hedendaagse verhoudinge tussen wit en swart. Dit word alles (soos die titel reeds suggereer) aangebied as musiekstuk waar daar bewegings binne bewegings, herhalings en terugspelings voorkom.
“Die ramshoring”[5] (die sjofar van die Hebreërs) is die instrument wat geblaas word om God te herinner aan Abraham se vroomheid en om vergifnis van sonde te vra.[6] Dit is ook die simbool van die onvolkome mens se kommunikasie met God. Die klank van die sjofar is drieledig en elkeen het presies dieselfde tydsduur. Die enkele lang noot is die oproep tot die stryd (veral teen die self en die versoeking van die vlees), die driemiddelslagnote is die sug van ’n gebroke hart en die nege kort klanke simboliseer ekstatiese vreugde. Teen hierdie agtergrond is die roman eweneens eksperimenteel van aard en dit plaas die meervoudigheid van die mens se bestaan, wat selfs deur vele eeue nie verander nie en dus ook die toekoms bevat, onder die loep. Die mens is voortdurend op soek na die ewige goddelike Olympus waar net ’n laaste basuin, wat hy self blaas, op hom wag. Derhalwe kan die volledige selfontdekking en finale volgroeiing nooit plaasvind nie, onder meer omdat die mens nie dinge en wesens herken vir wat hulle is nie. Die verhaal wentel rondom ’n groep navorsers van die Société Mystique van Parys, wat ’n houtkis vol ou Middeleeuse perkamente uit Praag ondersoek. In die perkamente word die verhaal vertel van die digter Knud wat sy digvermoë verloor toe hy deur ’n weerligstraal getref is, en sy liefde vir die slavin Mercedes Cardele. Dit vertel ook die verhaal van Knud se pelgrimstog op soek na Olympus om so insig te probeer verkry in die Absolute. Hierdie driedelige verhaal sluit dan aan by die driedelige aard van die ramshoring se klank.
“Die groot eier van Aghwibib”[7] beskryf die wetenskaplike Robert Grüsser wat ’n groot sintetiese eier bou waaruit ’n reuse kuiken te voorskyn sal kom.[8] Hy plaas dit in die woestyn naby die klein dorpie Aghwibib in Namibië. Vir weke kan die gepik van die reusagtige kuiken in sy dop gehoor word en die dorp is in rep en roer, met voorstanders en teenstanders binne die dorp, binne die Suid-Afrikaanse samelewing en binne die geopolitiese buitewêreld. Dan hou die gepik op en begin die groot vrot, sodat belofte onmiddellik oorloop na die dood en die einde, sonder die middelstadium van verwesenliking. Die boek is hoofsaaklik ’n kommentaar op die politieke situasie asook samelewing van die tyd en plaas die wetenskaplikes teenoor die mense van die samelewing. Hierdie boek is in 1986 op die kortlys vir die toekenning van die Rapportprys.
Publikasies
wysig| Jaar | Publikasies |
|---|---|
| 1975 | Fuga burlesque |
| 1977 | Die ramshoring |
| 1985 | Die groot eier van Aghwibib |
Bronnelys
wysigBoeke
wysig- Cloete, T.T. (red.) “Die Afrikaanse literatuur sedert sestig” Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
- Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
- Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
- Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
Tydskrifte en koerante
wysig- Smit, Bartho “W.F. van Rooyen – die stil sewentiger” “Rapport” 5 Januarie 1986
Internet
wysigVerwysings
wysig- ↑ Brink, André P. “Rapport” 10 Augustus 1975
- ↑ Brink, André P. “Voorlopige Rapport” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1976
- ↑ Eksteen, Louis “Standpunte” Nuwe reeks 126, Desember 1976
- ↑ Spangenberg, D.F. “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 14 no. 1, Februarie 1976
- ↑ Brink, André P. “Rapport” 13 November 1977
- ↑ Spangenberg, D.F. “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 17 no. 2, Mei 1979
- ↑ Brink, André P. “Rapport” 22 Junie 1986
- ↑ Van Zyl, Ia “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 24 no. 1, Februarie 1986