Wikipedia:Geen oorspronklike navorsing
 | Hierdie bladsy dokumenteer 'n beleid van die Afrikaanse Wikipedia. Dit beskryf 'n wyd aanvaarde standaard wat alle bydraers normaalweg moet volg. Veranderinge hieraan moet konsensus weerspieël. |
| Kerninhoudsbeleide |
|---|
| Ander inhoudsbeleide |
Hier by die Afrikaanse Wikipedia verwys die term oorspronklike navorsing na ongepubliseerde feite, argumente, konsepte, verklarings of teorieë. Die term is ook van toepassing op ongepubliseerde analises of sinteses van gepubliseerde materiaal wat voordeel aan 'n sekere posisie of mening gee.
Wikipedia is nie die regte plek vir oorspronklike navorsing nie. Die aanhaling van bronne en die vermyding van oorspronklike navorsing is nou verwant: die enigste manier om te demonstreer dat u nie besig is om oorspronklike navorsing voor te lê nie, is deur betroubare bronne aan te haal wat inligting weergee wat direk verwant is tot die onderwerp van die artikel. U moet dus ook hou by die inligting wat dié bronne inhou en nie u eie interpretasies weergee nie.
Wikipedia:Geen oorspronklike navorsing is een van drie inhoudbeleide. Die ander twee is Wikipedia:Neutrale standpunt en Wikipedia:Verifieerbaarheid. Saam bepaal die drie beleide die tipe en kwaliteit van materiaal wat aanvaarbaar is in en as artikels. Die drie beleide komplimenteer mekaar en moet nie in isolasie van mekaar geïnterpreteer word nie. Dit is raadsaam dat bydraers hulself bekend maak met al drie van hierdie beleide.
Wat geld as oorspronklike navorsing?
Die oorspronklike rede vir die "Geen oorspronklike navorsing"-beleid was om te verhoed dat mense Wikipedia gebruik om aandag te trek na hulle eie persoonlike teorieë. Enige feite, opinies, interpretasies, definisies en argumente wat binne-in Wikipedia gepubliseer word moet reeds in ander betroubare bronne verskyn het wat relevant is tot die onderwerp van die artikel.
Bronne
Betroubare bronne
- Hoofartikel: Wikipedia:Verifieerbaarheid
Enige materiaal wat bevraagteken word (of in die toekoms bevraagteken mag word) moet deur 'n betroubare bron vergesel word. Materiaal wat as "oorspronklike navorsing" beskou word in hierdie beleid, is materiaal waarvoor geen betroubare bron gevind kan word nie en dus moontlik die oorspronklike werk en denke is van die Wikipediaan is wat dit bygevoeg het. Die enigste manier om te bewys dat u werk nie oorspronklike navorsing is nie, is om 'n betroubare gepubliseerde bron te verskaf wat dieselfde bewerings en argumente lewer as wat u in die betrokke artikel geplaas het.
Oor die algemeen is die mees betroubare bronne boeke, joernale, tydskrifte en koerante wat deur universiteitsdrukkers of bekende uitgewerye uitgegee word. Hoe meer mense die betrokke feite nagegaan het, wettige kwessies geanaliseer het en die skrywes ondersoek het, hoe betroubaarder is die bron. Materiaal wat deur u self gepubliseer is, hetsy op papier of op die Internet, word oor die algemeen nie as betroubaar beskou nie. Sien egter Wikipedia:Verifieerbaarheid vir 'n paar uitsonderings.
Primêre, sekondêre en tersiêre bronne
- Primêre bronne is dokumente of mense wat baie nou verwant is aan die situasie of onderwerp waaroor geskryf word. 'n Ooggetuie van 'n verkeersongeluk is 'n primêre bron. Resolusies deur die Verenigde Nasies se sekuriteitsraad is primêre bronne. Primêre bronne wat deur 'n betroubare bron gepubliseer is mag met sorg in Wikipedia gebruik word, maar wees versigtig: dit is maklik om hulle te misbruik. Vir hierdie rede moet enige persoon—wat nie oor vakgeleerdheid besit nie—die primêre bron moet kan lees en kan verifieer dat die betrokke inhoud in Wikipedia met die primêre bron ooreenkom. Enige interpretasies van primêre bronmateriaal benodig 'n sekondêre bron. Voorbeelde van primêre bronne sluit in argeologiese artefakte; foto's; geskiedkundige dokumente soos dagboeke, sensusuitslae, video of transkripsies van toesigte, openbare verhore, kruisverhore of onderhoude; uitslae van vraagstukke in tabelvorm; geskrewe of opgenome notas en aantekeninge van laboratorium- en ander eksperimente of waarnemings; en kunssinnige en fiktiewe werke soos gedigte, draaiboeke, romans, rolprente, video's en televisie programme.
- Sekondêre bronne baseer hule veralgemenings of intepreterende, analitiese of sintetiese bewering op primêre bronne. 'n Joernalis se verslag oor 'n verkeersongeluk of 'n resolusie deur die VN se sekuriteitsraad is 'n sekondêre bron, mits die joernalis nie persoonlik by een van die twee betrokke was nie. 'n Geskiedkundige se interpretasie van die agteruitgang van die Romeinse Ryk of analises aangaande Jesus Christus is 'n sekondêre bron. Let wel: Artikels in Wikipedia moet vertrou op betroubare, gepubliseerde sekondêre bronne.
- Tersiêre bronne is publikasies soos ensiklopedieë wat ander sekondêre bronne (en soms primêre bronne) opsom. (Wikipedia is self ook 'n tersiêre bron.) Sommige tersiêre bronne is meer betroubaar as ander. Artikels wat, byvoorbeeld, deur deskundiges onderteken word in die Encyclopaedia Britannica en ander ensiklopedieë van gelyksoortige kwaliteit kan as sekondêre bronne, i.p.v. tersiêre bronne, beskou word. Ongetekende artikels is miskien minder betroubaar, maar hulle mag steeds gebruik word mits die ensiklopedie van hoë gehalte is.
Oorspronklike navorsing wat primêre bronne skep word nie toegelaat nie. Navorsing wat egter bestaan uit die versameling en organisering van materiaal uit bestaande primêre en sekondêre bronne binne-in die voorwaardes van hierdie beleid word egter aangemoedig: dit staan bekend as "brongebaseerde navorsing" en is noodsaaklik in die skep van 'n ensiklopedie.
Alhoewel artikels meestal op sekondêre bronne moet vertrou is daar ook uitsonderlike gevalle waar hulle op primêre bronne mag vertrou. 'n Artikel of gedeelte van 'n artikel wat van 'n primêre bron afkomstig is moet (1) slegs beskrywende bewerings maak waarvan die akkuraatheid maklik geverifieer kan word deur enige redelike, opgevoede persoon sonder vakkundige kennis en (2) moet geen analitiese, sintetiese, interpreterende, verduidelikende of evaluerende bewerings maak nie. Bydraers wat hul inligtin van primêre bronne verkry moet daarop let dat hulle aan beide hierdie voorwaardes voldoen.
Om uself aan te haal
Die beleid verhoed nie bydraers met vakkundige kennis om daardie kennis by Wikipedia by te voeg nie, maar dit verhoed hul wel om hul bydraes op daardie kennis te baseer sonder dat hulle hul bronne aanhaal. Wanneer 'n bydraer die uitslae van sy of haar navorsing in 'n betroubare publikasie gepubliseer het, is hulle welkom om daardie bron aan te haal, mits hulle in die derde persoon skryf en die beleid aangaande Neutrale standpunt in ag neem. Sien ook die Engelse riglyne rakende botsende belange.
Oorspronklike beelde
Beelde word gesien as die grootste uitsondering van hierdie reël: bydraers van Wikipedia word aangemoedig om foto's te neem en prente of diagramme te teken en op te laai en sodoende artikels te illustreer. Dié beelde moet egter onder die GNU-FDL-lisensie of 'n ander vrye lisensie vrygestel word. Hierdie uitsondering is moontlik omdat beelde as oor die algemeen nie ongepubliseerde idees of argumente voorstel nie - die hoof rede agter die "Geen oorspronklike navorsing"-beleid. Wanneer die kopieregwette in 'n aantal lande in ag geneem word in verband met die missie van 'n vrye ensiklopedie is daar ook dus 'n groot aantal beelde wat nie in hierdie ensiklopedie gebruik kan word nie. Die beelde van Wikipedia se bydraers vervul dus 'n leemte in die ensiklopedie.
Die nadeel van oorspronklike beelde is die moontlikheid van beelde wat deur gebruikers gemanipuleer is om feite te verberg of te verdraai. Gemanipuleerde beelde moet uitdruklik as sulks gemerk word en, waar die manipulasie die ensiklopediese waarde van die beeld affekteer, mag dit vir verwydering genomineer word. Beelde wat oorspronklike navorsing weergee word egter nie toegelaat nie. 'n Voorbeeld van so 'n beeld is 'n diagram van 'n waterstofatoom wat ekstra deeltjies in die nukleus wys, soos beweer deur die oplaaier se teorie.
Verwante beleide
Verifieerbaarheid
- Hoofartikel: Wikipedia:Verifieerbaarheid
Die belangrikste faktor in 'n artikel se toevoeging tot Wikipedia is verifieerbaarheid, nie die waarheid nie. Deur daarop aan te dring dat slegs feite, bewerings, teorieë, idees, opinies en argumente wat reeds in 'n betroubare bron verskyn het in Wikipedia gepubliseer mag word, versterk die twee beleide mekaar.
Neutrale standpunt
- Hoofartikel: Wikipedia:Neutrale standpunt
Deur geen oorspronklike navorsing toe te laat nie, beperk dit die moontlikheid van 'n bydraer wat sy of haar eie siening in 'n artikel wil weergee. Deur die belangrikheid van verifieerbare navorsing wat deur ander persone geskep is, te beklemtentoon, maak hierdie beleid voorsiening vir die insluiting van 'n verskeie sienings in 'n artikel. Die "Geen oorspronklike navorsing"-beleid beklemtoon ook die "Neutrale standpunt"-beleid. In baie gevalle is daar verskeie gevestigde standpunte rakende 'n spesifieke onderwerp. In sulke gevalle is geen enkele standpunt gesaghebbend nie, maak nie saak hoe goed dit nagevors is nie. Dit is egter nie die verantwoordelikheid van enige enkele bydraer om alle standpunte rakende 'n saak te ondersoek nie. Daar word egter verwag dat die bydraer die inligting in konteks plaas en waar nodig, noem dat een van verskeie menings oor die onderwerp is en of die mening aan die meerderheid of die minderheid behoort.