Willem van Tyrus

Hierdie artikel moet skoongemaak of andersins verbeter word. Hierdie artikel voldoen nie tans aan die hoë gehaltestandaarde waarna Wikipedia streef nie. Voel vry om self in te spring en verbeterings te maak, en verwyder hierdie kennisgewing ná die tyd. Vir meer hulp, sien die redigeringshulp. Daar is moontlik kommentaar in die artikel of op die besprekingsblad oor wat verbeter moet word.

Willem het in die 12 de eeu geleef; sy bloeityd is rondom 1170 n.C.; hy was in diens van die 6de kruisvaarderskoning Almalrik I en het sy seun, Boudewijn IV, die kroonprins opgevoed. Willem is gebore uit Franse- of Italiaanse ouers. Hy is gebore in Jerusalem en sy lewe strek van: 1130-1186. Willem kies ‘n loopbaan in die wetenskap. Hy vertrek Europa toe en studeer aan daardie tyd se universiteite, in Parys en Bologna. Nadat hy sy studies voltooi het, keer hy terug na sy vaderland: die kruisvaarderskoninkryk in Jerusalem. Binne die geledere van die kruisvaarderskring kom dit nie baie voor, dat mens ‘n wetenskaplike,van Willem se kaliber kry nie. Hy het ook baie vinnig ‘n hoë politieke pos beklee en word die vertrouling van koning Almalrik I, wat oor die koninkryk van Jerusalem regeer het van 1164-1174. Willem word aangestel as die aartsbiskop van die stad, Tyrus, en sy taak is om die seun van Amalrik I, die kroonprins, op te voed. Willem was ‘n getuie van die aftakeling deur die onderlinge gevegte tussen die verskeurde kruisvaarderskoningkryke. Saladin gee in 1187 die definitiewe doodsteek vir die kruisvadersleёr tydens die slag by Hattin in die Heuwels van Tiberias. Willem het dit nie meegemaak nie; hy is kort voor dit oorlede.

Willem ontdek, die kroonprins, Boudewyn IV, het vir die siekte 'lepra' gekry; vir die kopiïs van hierdie 12e eeuse handskrif het die storie so bisonder gelyk, hy besluit, hy maak 'n 'miniatuur' daarvan.

Die groot werk van Willem van Tyrus: Historia rerum in partibus transmarinis gestarum

Willem skryf verskillende werke in Latyn. Sy magnum opus: Historia rerum in partibus transmarinis gestarum (: geskiedenis van die dade wat in die oorsese gebiede gebeur het), het bewaar gebly en hierdie werk maak Willem van Tyrus opsig self een van die grootste skrywers van die 12 de eeu. Hierdie Historia bestaan uit 23 boeke.(die 23 ste boek bestaan net uit 2 hoofstukke). In hierdie werk beskryf Willem die geskiedenis van sy volk en land tov die kruisvaarders en Jerusalem. Sy bronne bestaan uit die oorspronklike verslae van ooggetuiges, soos die boeke van Raymond van Aguilers, Fulchert van Chartres, de Gesta Francorum; ook het hy vir sy storie eietyd-skrywers van die kruistogte gebruik, soos Albert van Aken; waar hy in bysonder oor sy eie tyd skryf, kon hy vanselfsprekend skryf uit eie waarnemings uit en het hy vir ooggetuie uit eie kring geraadpleeg. Willem skryf in Latyn, hy gebruik ‘n groot woordeskat en sy Latyn kan met die klassieke skrywers soos Cicero, Caeser en Plinius de Jongere vergelyk word. Willem van Tyrus het by uitstek die (kronike-)skrywer van die kruistogte geword.

Ontvangs van Willem se boek

Nie lank na Willem se dood, word sy werk in ( ou-) Frans vertaal.Daar het maar net 95 manuskripte van hierdie vertaling bewaar gebly. Dit is baie en dit het beteken, dat Willem se werk in die 13de eeu baie( voor-)gelees word. Dit is nie so wonderlik nie, omdat die kruistogte in hierdie 13de eeu heet en aktiёle politiek het gewees, wat hoog op die agenda van wes-europa was en Willem het oor hierdie kruistogte geskryf.

Historia: die aanvalle teen die Jode

• In sy Historia maak Willem melding van die aanvalle (: pogroms), wat teen die Jode plaas gevind het. Uit die stert van die eerste stoet onder leiding van Peter die Heremiet, wat in 1096, vanuit Frankryk deur Duitsland na Konstantinopel getrek het, het groepe onder die kruisvaarders die Joodse gemeenskappe aangeval. Tot en met hierdie tyd het die Jode in vrede in die Duitse, welvarende stede in die Rijngebied, soos Keulen gewoon. Feitlik het hierdie moorde die eerste aanvalle teen die Jode in Wes-Europa gewees. Willem is woedend, as hy beskryf hoe die kruisvaarders hulle self vergryp aan die Jode. Dit is iets besonders, omdat hy die enigste skrywer is wat oor hierdie gebeurtenisse melding maak èn selfs sy verontwaardiging uitspreek.(1)

Die kruisvaarders was menigte en die voetvolk was ontelbaar groot. Hulle het geen leier nie en gee hulself aan allerhande onheil oor.Daar was onder hierdie stoet wel grawe, soos Thomas de Feria, Clarenbald, Willem de Timmerman en graaf Herman. Hulle het nie vir beheer oor die kruisvaarders gehad nie en niemand wou na hulle luister nie. Instede van verstandige gedrag begin die volk te doen wat ongeoorloof was. Toe het die volgende gebeur: hulle het uit vrees vir God die reis na Jerusalem moet begin het, hulle het moet dink vir die heilig opdrag, hulle het die Evangelie voor oë moet hou, hulle het as pelgrims vir Christus moet gaan reis. Maar nee, in plaas daarvan gee hulle hulself oor aan die waansin. Hulle stoet trek deur stede en dorpies, waar Jode woon. Hierdie Jode hou nie rekening met die gevaar nie en die kruisvaarders slag hulle gruwelik af.-(2)

Historia: persoonlike omgang met koning Amalrik I

• In sy 19de boek vertel Willem oor sy persoonlik kontak met die koning, Amalrik I, met wie hy oor ‘n lank tydperk weekliks gepraat moet het. Willem vertel, hoe die koning het geregeer en hoe sy uiterlik gelyk het. Die gewone ding wat ons sien in die geskiedwerke uit die ou tye, as 'n skrywer skrywe oor sy koning of baas, is, dat hulle net 'n mooi plaaitjie gee, amper soos 'n mooi bygewerkte foto. Maar Willem maak nie so nie. Sy beeld oor koning Amalrik I is realisties. Hoewel ons moet se, dat die Latyn wat hy gebruik juis vir hierdie passages, 'n opgepoetste Latyn is; dit lyk, Willem probeer met mooi woorde en konstruksies 'n bietjie die lelik werklikheid rond Amalrik I te verberg.

Hierdie is almal mooi eienskappe, maar Amalrik het ook merkwaardige kante, wat sy goeie eienskappe met ‘n wolk oorskadu. Hy was swygsaam op 'n lelik manier en van beleefdheid het hy nooit gehoor nie. Die gawe van vriendelikheid, waarmee 'n baas sy kneg se hart kan win, Amalrik het nie vir daai ding geken nie (..) Deur die wellus van die vlees, soos mens dit noem, het hy, wat die Heer hom uit genade sou toestaan, ongeduldig aangedring om in ander mans se vrou se bed in te klim. Amalrik was ‘n oortuigde voorvegter vir die vryheid van die kerk gewees, maar intussen lê hy aan dieselfde kerk herhaaldelik en onegte belasting op en tydens sy regering het hy die geldelike vermoë van die kerk uitgebuit. Hy het lekker vir geld gewees meer as dit ‘n eerlike koning betaam.(3)

(..)Sy liggaamsbou was goed gewees wat betref verhoudings, hy was groter as mans wat nie so groot was nie en korter as mans wat besonder lank was. Hy het vir 'n aangename gesig gehad (..) Hy het glinsterende oë; hulle het middelmatig groot gewees. 'n mooi neus, net soos sy broer. Hy was blond en effens bles. Sy wange en kin was volbaard gewees. Sy lag was bulderend, dat sy hele liggaam geskut het.(4)

• In ‘n onbewaakte oomblik, toe Almalrik siek met koors in die bed lê, wys hy vir Willem iets van sy inderlik. Willem het toe aanvanklik onthuts en teleurgesteld gewees, toe hy hoor wat Almarik te sê het. Daarna bedink hy homself en probeer hy om die koning te help. Willem eindig sy beskrywing van die koning se uiterlike met 'n pynlike detail:

Ek onthou nog , dat ek een keer na hom ontbied is vir ‘n persoonlike gesprek. Dit was in die kasteel van Tyrus gewees. Hy het ‘n ligte koors gekry en was nie ernstig siek nie. Hierdie is daai stil ure en soon helder oomblik, soos 'n mens kan kry, as die koors net vir 'n rukkie wegloop. Toe het ons oor baie sake kan gesels en daar was nie ander mense daarby nie. Onder die vrae was daar één wat hy aan my gestel het, wat my seer gemaak het. Hoekom? Aan die een kant, omdat dit ongewoon was om so ‘n vraag te stel en omdat sy vraag nie met die geloof strook nie, wat ons leer en nadruklik bely nie; anderkant ook, omdat ek toe diep in my hart gewond is, omdat die hoof van die ortodokse wat self 'n seun uit ortodokse ouers het gewees, het getwyfel aan so 'n belangrike saak. Almalrik het aan my die volgende gevra: Laat ons die leerstuk van Ons Verlosser en die heiliges, wat vir Christus gevolg het, net so bietjie tersyde stel (hieraan het hy nie getwyfel nie), maar is daar ‘n bewys gevind op grond waarvan ‘n mens in ‘n oortuigende argument kan bewys dat daar lewe is na die dood?(5)

(..) Maar laat ek terugkeer na my onderwerp: Amalrik was so besonders vet, dat hy soos ‘n vrou borste gehad het, wat op sy naeltjie hang. Verder het die natuur met 'n bly gemoed en met gulle hand sy liggaam gevorm.(6)

Historia: Willem van Tyrus en die lepra-koning, Boudewijn IV

• In sy 22ste boek maak Willem melding van die interessante voorval. Die saak was so: koning Amalrik het Willem byna gesmeek om sy seun, die kroonprins,Boudewijn IV, op te voed en te onderrig in toe se gangbare(middeleeuse) skoolvakke. Toe Boudewyn 9 jaar oud en onder die beheer van Willem het gewees, doen Willem 'n vreeslike ontdekking:

Op ‘n keer speel die kinders uit die adel met mekaar en soos stout kinders sommer kan maak, hulle knyp en krap mekaar se hande en arms oop. Al die kinders het geskree uit pyn, maar Boudewyn het nie. Dit was asof hy geen pyn voel nie, alhoewel sy vriendtjies hom nie spaar nie.(..) Ek het eers gedink, hy doen hierdie ding uit moed en nie vanweë ‘n defek nie, wat veroorsaak dit hy dit nie voel nie. Ek het hom na my toe geroep en hom ondersoek om agter te kom wat gaan aan. Uiteindelik kom ek dit agter: sy regter arm en hand het van die middle af geen gevoel nie; hy voel nie die krap nie, selfs ook nie ‘n byt nie.(..) So het ons met verloop van tyd en deur later ondersoek agter gekom, dit het die begin gewees van ‘n ernstige ,ongeneeslike siekte, wat hom so het aangekondig. En hierdie kan ek nie met droë oë sê nie: toe Boudenwijn die puberteit ingekom het, blyk dit dat hy aan ‘n ernstige vorm van olifantsiekte ly; dit word elke dag net erger, hy kry wonde aan sy gesig en ekstremiteite...(7)

Willem het ontdek dat,die kroonprins, Boudewijn IV ‘n lepra lyer is. Die kind is op ‘n vroeë leeftyd al besmet. In Willem se tys het lepra ‘n oorbekende en doodelike siekte gewees, ampers soos Vigs in ons tyd. Die siekte het ook die naam van skande en armoede. Dat niemand minder as die kroonprins besmet was,was ‘n groot ramp.Teenwoordig is daar medikasie teen lepra, maar toe was daar nie sprake van nie. Boudewijn IV het tog nog 11 jaar regeer. Willem vertel, dat die siekte steeds erger en erger geword het.Tenslotte word Boudewijn blind en verlam. Boudewijn IV sterf in 1185. Kort hierna is Willem ook oorlede.

Voetnote

Opmerking: al hierdie (onder) latynse tekste kom uit: Patrologia Latina, vol. 201. J. P. Migne, ed. Parisiis: excudebat Migne, 1855

1) - Daar is enkele joodse - hebreeuwse getuies en nog drie latynse getuies wat oor die aanvalle op die Jode geskrywe het; die latyne is: Willem van Tyrus, Albert van Aken of Albert van Aix en Ekkehart van Aura; hierdie latyne is almal 13e eeuse skrywers.

2) - (Hist. 1.29) .. turbae innumerabiles, et peditum manus infinita absque duce et rectore, passim et imprudenter incedentes. Erant tamen inter eos viri quidam nobiles, Thomas de Feria, Clarenbaldus de Vendoliolo, Willelmus Carpentarius, comes Hermanus, et alii nonnulli, quibus in nullo, disciplinae impatiens, subjiciebatur populus; sed neglecta prudentium et melius affectorum doctrina, passim et sine delectu per omnia libere discurrebant illicita. Unde factum est, ut cum in timore Domini iter debuissent inceptum peragere, et divinorum memores mandatorum, observata evangelica disciplina, pro Christo peregrinari, converterunt se ad insanias, et Judaeorum populum in civitatibus et oppidis per quae erat eis transitus, nil tale sibi verentem, et se habentem incautius, crudeliter obtruncabant.

(3) - (Hist. 19,2) His animi dotibus et bonis potioribus, de trahebant quaedam in eo notabilia, quae prius dictis nubem quamdam inducere videbantur. Taciturnus enim erat ultra decens et eximiae urbanitatis expers. Affabilitatis gratiam, quae maxime principibus subjectorum corda conciliat, penitus non habebat. (..) Lubrico etiam carnis, ut dicitur, impatienter laborans, quod ei clementer indulgeat Dominus, aliena attentare matrimonia dicebatur. Libertatis quoque Ecclesiarum vehemens impugnator, earum patrimonia crebris et indebitis exactionibus, diebus suis, usque ad supremam exinanitionem attrivit. (..) Pucuniae cupidus supra quam regiam deceret honestatem.

(4) - (Hist. 19, 3) Corporis autem quadam favorabili statura quasi proportionaliter erat modificatus, ut mediocribus major et longissimis minor esset. Facie venusta (..) Oculis fulgentibus, mediae quantitatis. Naso instar fratris aquilo decenter. Capillo flavo, refugoque pusillum. Barba, genas mentumque grata quadam plenitudine vestitus. Risum tamen habebat incompositum et quo totus in ridendo concutiebatur.

(5) - (Hist. 19.3) Memini me semel, ab eo familiariter evocatum, dum in castello Tyrensi, febricula lenta, non multum periculose laboraret, horis quietis et lucido intervallo, sicut in interpolatis febribus solet contingere, secretius cum eo multa contulisse (..) Inter quas unam nobis obtulit quaestionem, unde me multum movit interius, tum, quia inusitatum erat illud quaeri, quia nec quaestione dignum videbatur, quod fides universalis edocebat et firmissime tradiderat credendum. tum, quia animo graviter vulnus imprimebat, si princeps orthodoxus et orthodoxorum filius in re tam certa pateretur scrupulum et in conscientia dubitaret. Quaesivit sane: Si praeter doctrinam Salvatoris et sanctorum qui Christum secuti sunt, de qua non dubitabat, posset ratio inveniri, qua posset probari argumentis evidentibus et necessariis, resurrectionem futuram?

(6) - (Hist. 19.3) Sed ad propositum redeamus: pinguis erat supra modum, ita ut more femineo mamillas haberet, cingulo tenus prominentes; ceteras autem corporis partes manu traxerat natura laetior benigniore (..)

(7) - (Hist. 21,1) Accidit quod colludentibus pueris nobilium qui secum erant, et se invicem, ut mos est pueris lascivientibus, unguibus per manus et brachia vellicantibus, alii sensum doloris clamoribus significabant. Ipse autem quasi doloris expers patienter nimis, quamvis ei coaetanei ejus non parcerent, supportabat. (..) credidi prius, de virtute patientiae et non ex insensibilitatis vitio procedere. Vocansque eum, percunctari coepi, quidnam esset? Tandemque comperi brachium ejus dexterum manumque eamdem, pro parte dimidia, obstupuisse, ita ut penitus vellicationes aut etiam morsus non sentiret. (..) Erat enim, ut processu temporis, ipso rerum experimento postea plenius cognovimus, amplioris et penitus incurabilis doloris initium, quod praemittebatur. Quodque siccis oculis dicere non possumus, cum ad pubertatis annos coepit exsurgere, morbo elephantioso visus est periculosissime laborare, quo per dies singulos ingravescente nimium, extremitatibus maxime laesis et facie (..)

Volledig latynse teks op internet

Volledig Latynse teks van Historia rerum gestarum in partibus transmarinis