Zonderwater-krygsgevangenekamp

Zonderwater krygsgevangenekamp was 'n kryggevangenekamp naby Cullinan waar 'n groot aantal Italiaanse krygsgevangenes tussen 1941 en 1947 aangehou is. Die krygsgevangenes is tydens die Tweede Wêreldoorlog uit Noord-Afrika na Suid-Afrika gestuur.

'n Toneel uit The Count of Luxembourgh opgevoer deur die Italiaanse KGs in Zonderwater. Al die rolle is deur mans vertolk.

Die eerste bevelvoerder van die kamp was Kolonel Rennie. Hy is egter deur Kolonel De Wet vervang. De Wet het te staan gekom teen verveelde en desperate gevangenes wat probeer ontsnap het deur tonnels te grawe. Die langste van die tonnels was 11 voet diep en 90 voet onder die grond. Hoewel gevangenes in terme van die Geneefse Konvensie betaal moes word is dit met sigarette gedoen.

In 1942 het ene Dr. Diogo uit Brasilië die kamp inspekteer. Sy bevindinge was nie gunstig nie en moraal in die kamp was laag. De Wet is deur Kolonel HF Prinsloo vervang wat uiteindelik van 1943 tot 1947 in bevel gebly het en in Suid-Afrika en in die buiteland, insluitend in Italië, geloof sou word vir die manier waarop hy die kamp bestuur het. Prinsloo het die gevangenes se moraal en selfbeeld opgebou deur pieknieks te reël, die gevangenes soos volwasse mans te behandel, verbeteringe aan geboue aan te rig, besoek deur die Aartsbiskop toe te laat en daaglikse oefeninge te reël. Onder Prinsloo se bevel het daar selfs 'n orkes ontstaan en is kunsvlytuitstallings en kunsklasse gereël. 'n Biblioteek met 10 000 boeke is opgerig en 11 500 gevangenes het vrywillig skool gegaan. Ongeletterdheid onder die gevangenes wat talle kleinboere ingesluit het is verminder van 30% tot 2%.

Toe die kamp voltooi is het dit 'n kapasiteit van 120 000 gehad. Die grootste aantal gevangenes in die Zonderwaterkamp was egter slegs 63 000 op 31 Desember 1942. Die kamp is verdeel in 14 blokke wat ontwerp is om elkeen 8 000 man te huisves. Dié is weer verdeel in vier kampe elk met ongeveer 2000 man per kamp. Verder was daar 'n transitokamp en 'n ontsmettingskamp. Zoenderwater het oor 'n krygsgevangenehospitaal met 1 600 beddens beskik wat dit op daardie stadium een van die grootste hospitale in Suid-Afrika gemaak het. Die kamp wat met 'n klein dorpie vergelyk kon word het meer as 24 myl se paaie gehad. Vierduisend werkgewers het werk aan die gevangenes in die kamp verskaf. Meeste werksgeleenthede het landbouwerk op plase behels, maar die Italianers het ook bygedra tot die konstruksie van 'n aantal siviele projekte soos Tom Jenkinsrylaan in Pretoria.