Wikipedia

Aarverkalking

Chroniese hipertensie (hoë bloeddruk) is 'n siekte as gevolg van 'n Westerse leefstyl, en kan lei tot verskeie verdere kwale of siektes. Een van hierdie siektes is aterosklerose, wat weer die begin is van aarverkalking, ook bekend as arteriosklerose.

Aarverkalking
Klassifikasie en eksterne bronne
Gesonde are (bo) en verkalkte are
Gesonde are (bo) en verkalkte are
ICD-10 I70
DiseasesDB 1039
MeSH D001161
Mediese waarskuwing

Aterosklerose is 'n degeneratiewe siekte van arteriële wande waarin die normaalweg gladde intima (binnewand) deur aanpaksels van vetterige weefsel vanuit die bloedstroom verdik word. Die growwe, geel, vettige plake word aterome genoem. Dit veroorsaak 'n vernouing van die arterieë, wat normale bloedvloei daardeur vesteur. Dit dien ook as vashouplek vir trombose (bloedklonte) en kan 'n arterie heeltemal blokkeer.[1]

Arteriosklerose (“verkalkte are”) is 'n chroniese toestand van die groter en middelslagarterieë. Dit word gekenmerk deur verdikking en verlies aan elastisiteit van die wand en vernouing van die lumen (kanaal) van die arteries.[2]

Hipotese

wysig

Arteriosklerose (en aterosklerose) is 'n chroniese siekte wat veroorsaak word deur 'n Westerse leefstyl en kan daarom geklassifiseer word as 'n Westerse siekte.

Simptome

wysig

Ongelukkig verskyn die simptome van arteriosklerose/aterosklerose nie totdat die skade aan die arterieë reeds ernstig genoeg is om bloedvloei te verhoed nie.[3] Die volgende kan egter wel as waarskuwingstekens en/of simptome geklassifiseer word: Die simptome word bepaal deur die ligging van die arteriosklerose, m.a.w. die liggaamdeel wat verminderde bloedvloei ontvang:

  • In die koronêre arterieë (hart): Borspyn, hartaanval of onverwagse dood.
  • In die nekslagaar (brein): skielike duiseligheid, blindheid, flouheid, afname in dink-, konsentrasie-, spraak- en motoriese vermoëns, asook seniele demensie.
  • In die dyslagaar (been): Ongerief of pyn in die bene, dye en boude (“kloudasie”) tydens inspanning wat by rus verdwyn. (periferale arteriosklerose)[4]
  • In die renale arterieë (nier): hoë bloeddruk wat moeilik is om te beheer en skade aan die nier.[5]
  • Hoë bloeddruk: 'n Persoon word met hipertensie gediagnoseer as die bloeddruk konstant 140/90 of hoër is.[6]
  • 'n Swak of afwesige pols in die lies, agter die knie, by die enkel en op die voet.
  • Beroerte. (Indien bloed skielik heeltemal afgesny word van 'n deel van die brein as gevolg van 'n trombus of bloeding weens 'n gebarste arterie.)
  • By bejaardes is simptome soos swak geheue en balans, hartkwale ens. ook te wyte aan die agteruitgaan van die arterieë.[7]

Hoekom word arteriosklerose as Westers beskou?

wysig

Arteriosklerose word as Westers beskou na aanleiding van die oorsake van hierdie toestand. Van hierdie aanleidende oorsake:

  • Sêdentere (passiewe/onaktiewe) leefstyl en 'n oorerflikheid (familiegeneigdheid) is die belangrikste oorsake.
  • Hoofsaaklik hipertensie en verhoogde bloedcholesterol. (veral vir vetneerlegging – aterosklerose)
  • Hiperlipemie as gevolg van familieneiging, miksedeem, xantomatose, nefrotiese sindroom en diabetes mellitus.[8]

Verdere oorsake en Westerse lewenstylgewoontes word onder “predisposisie” bespreek.

Predisposisie: die kans om arteriosklerose op te doen

wysig

Risikofaktore om arteriosklerose (of aterosklerose) op te doen:

  • rook
  • stres en simptome van kliniese depressie
  • verhoogde serumvlakke van urinesuur (ook verantwoordelik vir jig)
  • verhoogde fibrinogeen-konsentrasie in die bloed
  • hoë cholesterol
  • hipotiroïedisme (onderafskeiding van die tiroïedklier)
  • hoë inname van versadigde vette in jou dieet[9]
  • obesiteit
  • swangerskap
  • lang tye van stilstaan of sit[10]
  • tipe 2-diabetes (Diabetes mellitus)
  • ly aan emosionele spanning
  • onaktiewe leefstyl
  • manlike geslag
  • ouderdom – ouer as 40 jaar. Mans word vroeër as vroue aangetas omdat premenopousale vroue deur die natuurlike estrogeenhormone beskerm word.
  • hipertensie
  • aggressiewe persoonlikheid
  • oorerflikheid
  • ras – swart mense het 'n hoër vatbaarheidskans om aan hipertensie te ly, daarom ook om arteriosklerose op te doen.[11][12]

Ander risikofaktore word onder die afdeling “Hoekom word arteriosklerose as Westers beskou” genoem.

Prognose indien arteriosklerose opgedoen word

wysig

In die geval van arteriosklerose, waar die arterieë verhard en verkalk, kan die are nie weer herstel nie. Gevolge van arteriosklerose, soos bv. seniele demensie en 'n beroerte, kan ook nie genees word nie. Indien 'n beroerte oorleef word, kan dit steeds ernstige gevolge oorhou bv. lamheid en sintuiglike belemmering. Hipertensie, 'n oorsaak van aterosklerose/arteriosklerose, wat klein skeurtjies in die endoteel van die bloedvate veroorsaak, verminder die bloedvloei na die brein en niere. Dit veroorsaak ook permanente skade aan die brein en niere.[13] Volgens De Milto, (2006; [1] Geargiveer 15 November 2008 op Wayback Machine), kan aterosklerose/arteriosklerose, alhoewel dit nie genees kan word nie, wel vertraag, gestop of selfs omgekeer word. Dokters kan ook nou arteriosklerose/aterosklerose teen 'n vroeë stadium bespeur, wat vroeëre behandeling moontlik maak om die ernstigste komplikasies en gevolge te verhoed. Nuwe tegnologie en chirurgiese prosedures het al menige mense, wat normaalweg sou sterf, se lewens verleng. Vandag duur die navorsing voort.

Antihipertensiewe (bloeddrukverlagende) en cholesterolverlagende middels kan wel geneem word om die bloedvate te verwyd en beroertes en hartaanvalle te voorkom. Siektes wat arteriële abnormaliteite vererger, soos bv. diabetes, word meestal ook behandel, asook beroertes en hartaanvalle.[14] Chirurgie, soos byvoorbeeld 'n hartomleiding, word ook uitgevoer; asook 'n angioplastiek, wat die nou en geblokkeerde arterieë verwyd. Hierdie behandeling is egter meestal nie permanent nie, aangesien die plake weer terugkeer. (SCOGNA: 2008; [2])

Deur 'n korrekte lewenstyl te handhaaf kan verdere skade aan die arterieë en die res van die liggaam egter voorkom word (sien “voorkoming”).

Voorkoming

wysig

Arteriosklerose kan vermy word deur die volgende te doen:[15][16] (DE MILTO: 2006; [3] Geargiveer 15 November 2008 op Wayback Machine)

  • Verlaging van cholesterolvlakke (of instandhouding 'n gesonde vlak) (SCOGNA: 2008; [4])
  • Deur 'n gesonde dieet te volg en 'n hoë inname van diervette te vermy. Inname van genoeg groente en vrugte. (ONBEKEND: 2007; [5])
  • Deur nie te rook nie
  • Gereelde oefening
  • Voorkom oorgewig
  • Gereelde toetsing van bloeddruk en instandhouding van 'n gesonde vlak, nl. 120/80.
  • Gebruik van medikasie om verdere skade te voorkom (sien “prognose”)
  • Die handhawing van 'n gesonde leefstyl.

Slot

wysig

'n Verbeterde leefstyl bly dus die antwoord. Dit is goedkoop en daar is boonop ’n toename in die algemene lewensgehalte.[17]

Gevolgtrekking

wysig

Arteriosklerose is 'n chroniese toestand wat in 'n hoë mate oorerflik is, maar nietemin merendeels veroorsaak word deur 'n Westerse leefstyl. Daarom kan arteriosklerose geklassifiseer word as 'n Westerse siekte.

Bibliografie

wysig

Verwysings

wysig
  1. ↑ VAN ELFEN: 2001; bl. 49
  2. ↑ VAN ELFEN: 2001; bl. 41
  3. ↑ ONBEKEND: 2008; Healthscout.com Geargiveer 4 Februarie 2009 op Wayback Machine
  4. ↑ VAN ELFEN: 2001; bl 40;41
  5. ↑ DE MILTO: 2006; http://www.healthatoz.com/healthatoz/Atoz/common/standard/transform.jsp?requestURI=/healthatoz/Atoz/ency/atherosclerosis.jsp Geargiveer 15 November 2008 op Wayback Machine www.healthatoz.com]
  6. ↑ SUTER : 2006; bl. 3.21
  7. ↑ VAN ELFEN: 2001; bl 40;41
  8. ↑ VAN ELFEN: 2001; bl 40;41;49
  9. ↑ ONBEKEND: 2008; http://encyclopedia.thefreedictionary.com/ atherosclerosis
  10. ↑ SUTHERLAND: 2008; http://seniorjournal.com/NEWS/Health/2008/20080618-NewStudies.htm
  11. ↑ VAN ELFEN: 2001; bl 49
  12. ↑ SUTER : 2006; bl. 3.21; 3.22
  13. ↑ SUTER : 2006; bl. 3.21
  14. ↑ VAN ELFEN: 2001; bl 41
  15. ↑ VAN ELFEN: 2001; bl 41
  16. ↑ SUTER : 2006; bl. 3.22
  17. ↑ SUTER : 2006; bl. 3.22

Eksterne skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Aarverkalking&oldid=2565870"