Spinnekop

Die spinnekop is die bekendste orde (Araneae) uit die klas wat bekend staan as die spinnekopagtiges (Arachnida). Spinnekoppe is ongewerwelde roofdiere met twee lyfsegmente, agt pote, en geen vlerke. Hulle het geen koudele in die mond nie.

Spinnekoppe
Die rooipoot-goue wawielwebspinnekop (Nephila inaurata) is 'n Suider-Afrikaanse spinnekop
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Animalia
Filum:	Arthropoda
Subfilum:	Chelicerata
Klas:	Arachnida
Orde:	Araneae Clerck, 1757
Subordes
Mesothelae Mygalomorphae Araneomorphae
Diversiteit
111 families, ± 40,000 spesies

Die artikel handel oor die arachnida. Vir die Suid-Afrikaanse musiekgroep, sien Spinnekop (musiekgroep).

Gewoontes

Sekere spinnekoppe hou bedags in die koelte en as hulle versteur word sal hulle na die volgende koelteplek hardloop, waaronder ook 'n menslike skaduwee, wat aanleiding gegee het tot die mite dat spinnekoppe mense "jaag". Sommige spinnekoppe is kannibalisties en sal ander spinnekoppe vreet. Die vroutjie van sommige spesies vreet vir die mannetjie nadat hy haar bevrug het. Die mannetjies bly dikwels taamlik klein en onopvallend en hulle het kort lewens.

Habitat

Spinnekoppe kan nie vlieg nie en daarom is hulle verspreidingsgebied redelik beperk. Hulle kom nogtans in 'n groot verskeidenheid van habitats voor en is spesifiek daarby aangepas. Alle spinnekoppe is roofdiere. Baie soorte spinnekoppe spin webbe waarin hulle hul prooi vang – soms tussen die takke van plante en soms op die grond. Sommige, soos die valdeurspinnekop voer 'n holte in die grond met sy uit. Die opening van die holte word van 'n dekseltjie voorsien. Die waterspinnekop kan op water beweeg en leef van klein waterdiertjies bv. insekte. Baie jagspinnekoppe jag hul prooi op die grond en byt dan die prooi dood met hul kaakkloue. Sulke spinnekoppe gebruik glad nie webbe nie.

Liggaamsverdeling

Die liggaam van die spinnekop bestaan, net soos die van die krap, uit twee dele, nl. die kopborsstuk (kefalotoraks) en 'n agterlyf (abdomen). Uitwendig lyk dit nie of hierdie dele gesegmenteerd is nie. Die kop en borsstuk het vergroei om die kopborsstuk te vorm. Dit is gewoonlik die kleinste deel van die liggaam. Voor, in die middel daarvan, is twee kaakkloue, een aan elke kant van die mondopening. Hiermee vang en druk die spinnekop sy prooi fyn om dit te eet. Die prooi word met gif uit die kaakkloue verlam of gedood. Die gifkliere is in die kopborsstuk geleë. Die agterlyf is gewoonlik die grootste deel van die liggaam. Aan die onderkant daarvan, kort agter die kopborsstuk, is die asemhalingsopeninge en aan die agterkant sit die spintepels. Hierdie ses klein uitsteekseltjies bring sydrade voort waarmee spinnekoppe hul webbe spin. By sommige spinnekopsoorte is die agterlyf met 'n steeltjie aan die kopborstuk verbind.

Skelet

Die eksoskelet van die kopborsstuk is sterk en onbuigbaar, behalwe by die dele waar beweging nodig is, bv. litte van die pote. Hierdie onbuigbare skelet is gewoonlik chitienagtig. Die eksoskelet van die agterlyf is egter sag en leeragtig. Dis ook gewoonlik met hare bedek. Die spinnekop moet dus vervel namate hy groei omdat sy skelet nie kan rek nie.

Beweginsgorgane

Spinnekoppe het vier paar gelede looppote wat almal eenders lyk. Hulle is aan die onderkant van die kopborsstuk vasgeheg. By die webspinner eindig elke poot in twee of drie klein kloutjies. Hierdie kloutjies vorm kammetjies by die agterste pote en lê die sydrade neer wanneer die web gespin word. Die sydraadjies word as't ware uit die spintepels gekam wanneer die web gespin word. Hierdie kloutjies kom nie voor by spinnekoppe wat nie webbe spin nie. Die hare op die pote van sommige soorte spinnekoppe dien as 'n tassintuig wat gevoelig is vir aanraking.

Asemhalingsorgane

Die asemhalingsorgane van spinnekoppe word boeklonge genoem. Elke boeklong bestaan uit 'n aantal hol voue waarin bloed sirkuleer. Hierdie voue lyk baie soos die blaaie van 'n boek – vandaar die naam "boeklong". Die boeklonge open na buite deur die spleetvormige asemhalingsopeninge op die agterlyf waarvan daar twee of vier kan wees. Lug kom by hierdie openinge in en sirkuleer tussen die bloedgevulde voue deur sodat gaswisseling kan plaasvind. Op hierdie manier word suurstof uit die lug opgeneem en koolstofdioksied afgegee – dit is wat met "gaswisseling" bedoel word.

Oë

'n Wespe (Pompilidae, Insecta) wat 'n spinnekop buitgemaak het.

Stenolemus-wantse (Reduviidae, Insecta) is gespesialiseerde spinnekop-predatore.

Die meeste spinnekoppe het agt enkelvoudige oë wat naby die voorpunt, bo-op die kopborsstuk geleë is. Die ogies is gewoonlik in twee rye van vier elk gerangskik. Spinnekoppe sien egter baie swak, die meeste soorte kan skaars 200 mm ver sien. Die romanspinnekop storm bv. nie doelbewus op 'n mens af nie, maar hardloop eerder na die donkerte van jou skaduwee toe. Spinnekoppe is egter baie gevoelig vir trillings, veral dié wat deur 'n prooi wat in 'n web vasgevang is, veroorsaak word. In Suid-Afrika is daar slegs een soort spinnekop waarvan die gif vir die mens dodelik kan wees nl. die knopiespinnekop. Die gif is ongeveer vier keer sterker as dié van 'n kobra, maar baie minder gif word gevorm.

Predasie en ander bedreigings

Spinnekoppe dien as voedsel vir baie diere, insluitend voëls, akkedisse, verkleurmannetjies, paddas, visse, vlermuise of selfs ander spinnekoppe. Seerowerspinnekoppe (Mimetidae) maak byvoorbeeld jag op ander spinnekoppe, benewens tasterpootspinnekoppe (genus Palpimanus) wat valdeurspinnekoppe uit hul skuilings lok en oorrompel. Sekere jagterspinnekoppe (genus Leucorchestris) is kleptoparasiete, deurdat hulle ander spinnekoppe van hul prooi beroof. Parasitiese spinnekopjagwespes (Pompilidae) sal 'n spinnekop immobiliseer met 'n akkurate angelsteek, waarna haar eiers op die spinnekop gelê word. Die wespelarwes teer daarna op die weerlose spinnekop. Ander interne parasiete sluit ondermeer rondewurms in. Stormweer, vloede en sterk winde het 'n groot impak op hul oorlewing. Onoordeelkundige aanwending van giwwe vir insek- en ander pesbestryding kan spinnekop-populasies, benewens hul prooi, 'n groot knou toedien. Mense se vrese vir spinnekoppe, dikwels uit onkunde, veroorsaak dat baie doodgemaak word. Valdeurspinnekoppe maak in die grond nes, en hul woonplekke kan deur ontbossing en gevolglike erosie, saaiboerdery of die kleigroewe van steenmakerye vernietig word.

Verdere leeswerk

• Slaan meer oor spinnekoppe na in die boek "SPIDERS OF SOUTHERN AFRICA" deur Yates (1968)

Eksterne skakels

• Atlas of African Spiders