Bathurst-toposkoop

Die Bathurst-toposkoop herdenk die 1820-Setlaars en hul nageslag in daardie deel van die Oos-Kaap.

Woordverklaring

‘n Toposkoop is ‘n gedenkteken op ‘n uitsigpunt soos ‘n heuwel, berg of ‘n toring en dui die rigting aan na sekere plekke van belang in daardie omgewing. Gewoonlik word die afstand daarheen aangegee.

Ligging

Hierdie monument staan op ‘n koppie bo die omringende groen heuwels aan die noordoostekant van die dorpie Bathurst, Oos-Kaap. Op ‘n helder dag kan die Groot-Visrivier, Kwaaihoek en die vallei van die Gamtoosrivier van hieraf gesien word.

Geskiedenis

Vanaf hierdie punt het sir Rufane Donkin en kol. Jacob Glen Cuyler in 1820 toegesien dat die setlaars na hul aangewese standplase geleide gedoen word. In 1859 het kapt. W. Bailey hier ‘n baken en uitkykpos opgerig en op Setlaarsdag 1968 is die toposkoop onthul.

Monument

Die sirkelvormige gedenkteken is gebou rondom Bailey se baken. Dit is gemessel met klippe wat verkry is van gesloopte geboue wat nog deur die oorspronklike setlaars in die dorpie opgerig is. Op die muurtjie is 57 brons gedenkplate aangebring. Elke plaat dui ‘n rigting aan waar ‘n groep setlaars gevestig is, die naam van die plek, die afstand daarheen sowel as die leier van daardie geselskap, die plek van oorsprong in die moederland en die skip waarmee hulle na die Kaapkolonie gekom het.

Uitbreiding

Vroeg in die 21ste eeu is hierdie gedenkteken so gevandaliseer dat herstelwerk uitgevoer is. Terselfdertyd is daar uitbreidings op die erfenisterrein aangebring om erkenning te verleen aan ander vroeë bewoners van die streek.

Bronne

• Bullock, J. Burnard: 150 Years Later – a worthy monument. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 20, nr. 1, September 1970
• Oberholster, J.J.: Die Historiese Monumente van Suid-Afrika. Kaapstad: Kultuurstigting Rembrandt van Rijn op versoek van die Raad vir Nasionale Gedenkwaardighede, 1972. ISBN 0-620-00191-7