Betsie van Niekerk
Betsie Van Niekerk (gebore 1956) is ’n Afrikaanse digter en jeugverhaalskrywer, wat die Sanlamprys vir Jeuglektuur met haar skryfwerk wen.
Lewe en werk
wysigElisabeth Van Niekerk is in 1956 op Vredendal in die Olifantsriviervallei gebore. Sy matrikuleer aan die Hoërskool Clanwilliam, waarna sy verder studeer aan die Universiteit van Stellenbosch. Hier verwerf sy die B.A.-graad in 1977, die B.A. Honneurs-graad in Afrikaans-Nederlands in 1978, die Hoër Onderwysdiploma in 1979 en in 1981 die M.A.-graad met lof oor enumerasie in die Afrikaanse poësie. Gedurende haar honneursjaar woon sy D.J. Opperman se letterkundige laboratorium by. Sy trou met Deon van Niekerk, predikant in die NG Kerk in Upington-Oos, en sy gee onderwys op die dorp. Die egpaar het ’n seun.
Skryfwerk
wysigSy debuteer met die digbundel “Ronkedoor”.[1] Die titel beteken groot olifant,[2] ’n naam wat vroeë jagters aan hierdie dier gegee het in navolging van sy waarskuwende getrompetter.[3] Dit verwys ook na pionier of een wat afdwaal en sy dra die bundel op aan haar vader wat in die veertigerjare in Kenia navorsing gedoen het oor die tsetsevlieg. Die navorsing gaan gepaard met baie ontberinge en siekte, terwyl die natuur en boswêreld ’n onuitwisbare indruk op hom maak. Hierdie temas word goed uitgebou in die bundel, maar met ’n te duidelike Eurosentriese lewensbeskouing, sodat die onmiddellikheid van en wese van Afrika beskou word asof deur ’n toeris. Die bundel word in vyf afdelings verdeel. “Nekrologie” handel oor die siekte en dood van die jagter-navorser, met terugflitse uit sy lewe. Opmerklik is die knap gebruik van dierbeelde, soos in die gedig “Diagnose”. Die afdeling “Paria” ondersoek die onderliggende tema van ’n uitgeworpe eenling, nie net aan die hand van die navorser nie maar ook deur gebruik te maak van diere voorbeelde. In “Patrimonium” gaan die gedigte oor die aard van die vader se wêreld, veral in kontras met hoe die wêreld sedertdien verander het. Die digter probeer dan om die vergane wêreld in verse te herskep en die verteller word hier self ook ’n reisiger en jagter. Die vierde afdeling is “Eenloper”, waarin die digter onder druk van die vaderlike erfenis self ’n eenloper word op soek na die paradys van weleer. Die laaste afdeling is “Kreupelbos”, waarin berusting gevind word in die feit dat reservate die moderne surrogaat vir vergange se wilde natuur is. Verstegnies beïndruk sy met haar gebruik van metafore en haar deurkomponeer van temas in verskeie verse. Joan Hambidge bespeur egter in haar resensie in Insig van Februarie 1989 steeds ’n te sterk invloed van D.J. Opperman in die gedigte. ’n Opvolgbundel, “Eerste aarde”, word in 2003 vir publikasie afgekeur. Van haar gedigte word opgeneem in “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte” en ook in ander versamelbundels soos “Sy sien webbe roer” en “Groen”. In 2020 word haar gedig ‘Legaat’ in Vers en vrou opgeneem. [4]
Sy skryf ook jeugverhale.[5] “Die Rooiberg is hol”[6] is ’n avontuurverhaal vir jonger lesers. Gertjie en sy broer Ockert kuier by hul ouma op die plaas en klein Gertjie raak nuuskierig oor hoekom die Rooiberg verbode grond is. Intussen gaan Willem Troep op sy gereelde en geheimsinnige staptogte die Rooiberg in en Gertjie besluit om ondersoek in te stel. Na Willem Troep se dood ontrafel hy die geheim van die “wegsteekkind” Jannetjie met sy snaakse stappie en dom laggie en bring hom terug na sy ma. Sy ontdekking gee aanleiding tot vele belangrike insigte wat sy verdere ontwikkeling sal bevoordeel. Die trefsekerheid waarmee hierdie verhaal oor ’n verstandelik gestremde kind uit ’n kinderperspektief vertel word, maak daarvan iets besonders. Die boek word deur die uitgewer beskryf as “’n besonderse verhaal met literêre verdienste” wat ook geskik is vir tieners en volwassenes. Hierdie boek kry eervolle vermelding by die toekenning van die C.P. Hoogenhout-prys in 1992.
In “Gamkab”[7] gaan die veertienjarige Louis,[8] wat weens groepsdruk in die moeilikheid is oor motorradio-diefstal, alleen saam met sy pa op ’n kanovaart op die Oranjerivier. Die vaart sluit die Gamkab in, wat die gevaarlikste stroomversnelling op die roete is. Aanvanklik is hierdie uitstappie vir Louis ’n straf, maar gaandeweg moet hy wys wat regtig in hom steek. Uiteindelik kom pa en seun met veel beter begrip van mekaar by hul eindbestemming aan. Louis leer dat ’n mens maar bang mag wees en foute maak. Deur die gesamentlike ontberings word Louis se vreesagtigheid en gebrek aan selfvertroue geleidelik vervang deur ’n gevoel van daadkrag, moed en selfvertroue. ’n Keerpunt is wanneer Louis se pa in ’n troebel rivier induik en beseer raak, waarna Louis die verantwoordelikheid moet oorneem om kamp op te slaan en voor te roei. Hulle durf vele stroomversnellings aan, maar Gamkab is die gevaarlikste. Met Louis wat moet leiding neem lyk dit na ’n onmoontlike taak, maar die sukses lei eindelik tot sy innerlike heling en hy kry die krag om groepsdruk te kan weerstaan. “Gamkab” verower in 1996 die Sanlamprys vir Jeuglektuur en hierdie boek word ook vir skole voorgeskryf.
Haar kortverhaal “Die wonderbare dag” word opgeneem in die versamelbundel “Dit kom van ver af” onder redaksie van T.T. Cloete en van haar kortverhale verskyn ook periodiek in die tydskrif Weg.
Publikasies
wysig| Jaar | Publikasies |
|---|---|
| 1988 | Ronkedoor |
| 1991 | Die Rooiberg is hol |
| 1995 | Gamkab |
Bronnelys
wysigBoeke
wysig- J.C. Kannemeyer “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
- H.P. van Coller (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
- Van Niekerk, Betsie “Gamkab” Tafelberg Uitgewers Kaapstad Eerste uitgawe Eerste druk 1996
- Van Niekerk, Betsie “Ronkedoor” Tafelberg Uitgewers Kaapstad Eerste uitgawe 1988
- Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) “Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom” LAPA Uitgewers Eerste uitgawe Tweede druk 2005
Tydskrifte en koerante
wysig- Anoniem “Betsie van Niekerk” “Kaapse Bibliotekaris” Januarie / Februarie 1997
Internet
wysig- Bohnen, René Versindaba: http://versindaba.co.za/tag/betsie-van-niekerk/ Geargiveer 21 Junie 2016 op Wayback Machine
- Le Roux, Marina Die Burger: http://m24arg02.naspers.com/argief/berigte/dieburger/1996/12/12/13/2.html[dooie skakel]
- Worldcat: http://worldcat.org/identities/lccn-no2001012981/
Ongepubliseerde dokumente
wysig- Tafelberg-Uitgewers “Persverklaring: Gamkab van Betsie van Niekerk” November 1996
Verwysings
wysig- ↑ Grové, A.P. “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 29 no. 3, September 1989
- ↑ Hambidge, Joan “Insig” Februarie 1989
- ↑ Pieter van der Lugt : “Die Burger” 17 November 1988
- ↑ De Wet, K. (samest.) Vers & vrou. Kaapstad: Human & Rousseau. 2020
- ↑ Hough, Barrie “Insig” April 1992
- ↑ Le Roux, Marinda “Die Burger” 18 Februarie 1992
- ↑ Anoniem “Rapport” 16 Februarie 1997
- ↑ Anoniem “Beeld” 7 April 1997