Boegbeeld

‘n Boegbeeld was ‘n beeldhouwerk van hout op die voorstewe van ‘n seilskip.

Boegbeeld op 'n model van die Franse skip Océan.

Beeld

‘n Groot boegbeeld het die rykdom en mag van die eienaar van die skip weerspieël. Helaas het ‘n groot beeld die manuvreerbaarheid van ‘n seilskip beïnvloed en moes die welgestelde eienaar tevrede wees met ‘n meer beskeie beeld. Dus is selde ‘n vollengte persoon uitgebeeld en kry ons meesal ‘n borsbeeld. So ‘n beeld was dikwels van ‘n meisie met wapperende hare en klere, met diamante in die hare, ‘n serp om die middel en arms uitgestrek asof sy die vaarrigting oor die wêreldseë aandui. Bygelowige matrose het geglo dat vroue aan boord onheil voorspel. Maar ‘n boegbeeld van ‘n vrou wat een of beide van haar borste ontbloot, is aanvaar omdat dit glo die storms op see laat bedaar. Beelde van meerminne het glo goeie seiltoestande verseker. Nederlandse skepe het dikwels ‘n leeu as boegbeeld gehad. By ander lande was dit vrouefigure, waternimfe, krygers, ruiters, konings of ander karakters uit die mitologie. Italiaanse skepe het veral ‘n ster gebruik. ‘n Beeld van ‘n seemonster met soms selfs die ore van ‘n leeu en die kake van ‘n krokodil is al gevind. Volgens die bygeloof het ‘n boegbeeld soms as die beskermengel van die skip opgetree.

Geskiedenis

Sedert die vroegste tye het ‘n seevaarder die boeg van sy skip versier. Die Egiptenare het dit gedoen met lotusblomme en Romeinse vaartuie het beelde van hul gode aan boord gehad. Die Noormanne het geglo dat ‘n boegbeeld seemonsters op ‘n afstand hou. Veral tussen 1780 en 1850 was boegbeelde baie gewild. Dit was toe bedoel om die bygelowige bemanning en passasiers te beskerm teen siektes soos skeurbuik en teen storms, windstiltes en rotse. So ‘n beeld was vir die ongeletterde matrose ook die “naam” van die skip.

Suid-Afrika

Skepe van verskeie lande het oor vier eeue aan die kuste van Suider-Afrika vergaan. ‘n Aantal boegbeelde het in museums en by ander instansies en privaat persone behoue gebly. Waarskynlik die interessantste is die borsbeeld van Willem van Oranje, die boegbeeld van die skip Willem de Zwijger. In die skeepswrakmuseum in Bredasdorp is die boegbeelde van die skepe ‘’Bates Family’’ (wat in 1880 by Kaap Agulhas vergaan het) en die La Lise. Twee boegbeelde is in die Maritieme Museum in Kaapstad. ‘n Beeld wat waarskynlik Lord Nelson voorstel is by ‘n restaurant in Bloubergstrand. In die C.P. Nel-museum in Oudtshoorn is ‘n boegbeeld van ‘n Noorse koning.

Kunstenaaars

Houtsneekunstenaars het die beelde ontwerp en vervaardig vir die groot skeepsbouwerwe in Europa. Geen name van hierdie vakmanne het in die geskiedenis bewaar gebly nie. In Suid-Afrika is daar waarskynlik nooit ‘n boegbeeld gemaak nie. Sedert skepe van staal gebou word, het die tradisie van boegbeelde verdwyn.

Bibliografie

• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 9. Kaapstad: Nasou, 1973. ISBN 0-625-00325-X